Toon items op tag: Onderwijs

Door Simone van Dijk

De Onderwijsraad vindt van wel, mits het ‘doordacht’ gebeurt. Ik was blij verrast nadat ik het advies had gelezen. Blijkbaar was mijn constatering dat er, in ieder geval op de school van mijn kind, zonder enig voorafgaand beleid en visie digiboards en laptops werden aangeschaft nog niet zo gek. Ook de Onderwijsraad heeft dit geconstateerd en adviseert scholen dat als ze willen digitaliseren ze dit ‘doordacht’ moeten doen en niet slechts ‘omdat het kan’.

Opgelucht was ik ook toen ik las dat de Onderwijsraad uitdrukkelijk wijst op schadelijke negatieve gevolgen van digitalisering van het onderwijs. Ook wat deze gedachten betreft blijk ik dus niet alleen te staan. De schadelijke fysieke en psychische gevolgen van teveel internet en computergebruik, zoals tabletnekken, cyberpesten en disconnectie-angst worden genoemd. Ook wordt gewezen op het feit dat door digitalisering de sociale samenhang en daarmee tevens de socialisatiefunctie in het onderwijs onder druk komen te staan als de directe interactie tussen leraar en leerling niet meer vanzelfsprekend is. De negatieve gevolgen van de ‘filter bubbles’, welke leiden tot alternatieve werkelijkheden waarin bewuste verspreiding van misinformatie dagelijks aan de orde is, worden besproken. Het risico dat toegang tot informatie via het internet ertoe leidt dat de parate feitenkennis afneemt, hetgeen negatieve gevolgen heeft voor de kennisopbouw in ons langetermijngeheugen, waar bestaande kennis noodzakelijk is als basis voor nieuwe kennis, wordt genoemd. En de Raad geeft aan dat internet als informatiebron waar je alles ‘gewoon even opzoekt’ in het licht van misinformatie en filterbubbles feitelijk achterhaald is.

De Raad ziet ook dat veiligheid en privacy van de kinderen in het geding is door digitalisering van scholen en is van mening dat een brede inzet van ICT in alle sectoren van het onderwijs niet mag leiden tot een onveilig pedagogisch didactisch klimaat: “Een ieder moet zich veilig kunnen ontwikkelen, zich kwetsbaar of rebels kunnen opstellen en kunnen opgroeien, zonder hier in het verdere leven mee geconfronteerd te worden via afbeeldingen, teksten of sporen op het internet”.

De gegevens van leerlingen worden binnen scholen onder andere opgeslagen binnen digitale leermiddelen en leerlingvolgsystemen. De opslag van leergegevens wordt vaak gedaan in de cloud bij de software-leverancier. De raad wijst erop dat opslag in de cloud niet veilig is en dat scholen zich daar niet genoeg van bewust zijn. Profiling op zich wordt door de raad niet genoemd, maar is wel een gevaar dat op de loer ligt. Leerlingen loggen op scholen doorgaans nog in met hun eigen naam en achternaam, zodat ze makkelijk te identificeren en te volgen zijn.

Scholen blijken zich dus inderdaad niet bewust te zijn van de risico’s die ze lopen op het gebied van privacy van leerlingen, internetbeveiliging en de gevaren van cyberaanvallen. Ook zijn scholen zich niet bewust van hun eigen verantwoordelijkheid hieromtrent.

Op zich dus hoopgevend dat de Onderwijsraad op al deze negatieve effecten wijst en de zorgen die ik persoonlijk heb ten aanzien van de digitalisering in het onderwijs door haar worden gedeeld. Echter, als alle bovenvermelde negatieve aspecten het gevolg zijn van digitalisering van het onderwijs, dan moeten er wel enorme positieve gevolgen tegenover staan om toch aan te dringen op die digitalisering.

Wat deze positieve gevolgen zijn is mij tot op heden niet duidelijk geworden. Uit diverse onderzoeken blijkt dat digitalisering van het onderwijs niet tot substantiële verbetering van de leerresultaten leidt. Zo deed de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) in 2015 een studie in 31 landen naar de digitalisering in het onderwijs. Zij concludeerde dat het gebruik van computers in scholen geen noemenswaardige verbetering in de leerresultaten van de leerlingen opleverde. Ook de onderzoeken waar de Onderwijsraad zich op baseert lijken niet meer dan een klein positief verschil te meten in de leerresultaten in het onderwijs door computers. Digitalisering omdat de leerprestaties hierdoor enorm verbeteren lijkt dus niet de basis te kunnen zijn voor verregaande digitalisering in het onderwijs.

Is het dan van belang dat de kinderen op school digitale kwaliteiten verwerven om goed te kunnen functioneren in de huidige en toekomstige digitale samenleving? Oftewel moeten kinderen op school digitaal geletterd raken? Volgens de raad bestaat digitale geletterdheid uit de volgende vier elementen: knoppenvaardigheid (oftewel ICT-basisvaardigheden), informatievaardigheden (het kunnen zoeken en beoordelen van informatie op het internet), mediawijsheid (wat doe je wel en niet op het internet) en computational thinking (vaardigheden die essentieel zijn om problemen op te lossen waarbij veel informatie, variabelen en rekenkracht nodig zijn). De raad is van mening dat leerlingen deze digitale geletterdheid zich op school eigen moeten maken.

Volgens diverse CEO’s en werknemers van bedrijven zoals Google, Apple, Yahoo, Hewlett-Packard en eBay hoeft dit echter niet. Zij sturen hun kinderen naar een Waldorf school (Vrije School) waar geen computers worden gebruikt. Zelfs Steve Jobs was een ‘low-tech parent’. Zijn kinderen hadden in 2010 nog nooit een iPad gebruikt. Hij limiteerde bewust het computergebruik van zijn kinderen, hetgeen ook vele andere CEO’s en werknemers in Silicon Valley doen. Er is geen enkele reden waarom kinderen op scholen al kennis zouden moeten maken met de digitale kwaliteiten, aangezien alle technologie dusdanig ontwikkeld wordt dat het ‘as brain-dead easy to use as possible’ is, zo stelt men. Later in hun leven kunnen de kinderen zich deze digitale kwaliteiten zeer gemakkelijk eigen maken. Bovendien zijn deze mensen zich als geen ander bewust van alle bovengenoemde negatieve gevolgen van computergebruik.

De Onderwijsraad waarschuwt zelf voor digitalisering in het onderwijs ‘puur omdat het kan’. Het lijkt erop dat als alle bovenvermelde negatieve effecten in ogenschouw worden genomen, deze niet opwegen tegen de geringe positieve effecten. Wordt er dan toch niet op digitalisering van het onderwijs aangestuurd ‘puur omdat het kan’?

In mijn volgende column zal ik trachten te achterhalen welke gegevens er zoal van onze kinderen op scholen worden opgeslagen. Wat gebeurt er met die gegevens? Waar worden ze opgeslagen? Wie heeft er toegang toe? En houden scholen zich wat gegevensopslag betreft aan de wet?

Door Simone van Dijk

Het begon eigenlijk al in de peuterklas. Mijn zoontje vertelde dat hij een filmpje had gezien op de computer. Een filmpje? Hoezo? Ik breng mijn kind niet naar de peuterspeelzaal om filmpjes te kijken, ik breng mijn kind om te spelen. Spelen met andere kindjes, omdat hij daar aan toe was. Bovendien wil ik bepalen welke filmpjes mijn kind te zien krijgt, als hij al filmpjes te zien krijgt. Andere ouders waren ook ontstemd, en toch was ik de enige die er wat van zei. De peuterleidster trok verbaasd een wenkbrauw omhoog en mompelde dat het toch allemaal niet erg was.

Inmiddels was de peuterklas tevens kinderopvang geworden en moesten er camera’s geplaatst worden als ‘tweede paar ogen’. Dat scheelde een personeelslid. Op het hoofdkantoor, ver weg in een andere stad, kon er dan meegekeken worden. Uiteraard werd ons toestemming gevraagd en verzekerd dat de beelden tijdig zouden worden vernietigd en in geen geval voor andere doeleinden zouden worden gebruikt. Nee zeggen was geen optie. En hoe konden wij controleren dat deze beelden inderdaad niet werden opgeslagen en voor andere doeleinden werden gebruikt? En zijn deze beelden inmiddels wel vernietigd?

Uiteraard werd er ook nog even wifi aangelegd. Men is nog niet eenduidig over het feit of dit al dan niet schadelijk is voor (kleine) kinderen en volwassenen. Toch heeft de Raad van Europa in 2011 een resolutie aangenomen welke de lidstaten aanbeveelt om geen wifi op (lagere) scholen en in kinderopvangen aan te leggen. In landen als Frankrijk, Israël, Rusland, Argentinië en Canada wordt hier gehoor aan gegeven. Maar goed, daar hoef je als ouder al helemaal niet mee aan te komen. Voordat je het weet ben je de ‘wifiheks’ en wordt je überhaupt niet meer serieus genomen.

Geschokt was ik toen ik mijn vierjarige zoontje voor het eerst naar de kleuterklas (groep 1/2) bracht en er opeens een groot digiboard aan de muur hing. De Google toolbar schreeuwde ons in felle kleuren tegemoet. Dat is dus het eerste wat je kind ziet als hij ‘s morgens de klas in komt. Het voelt bijna als hersenspoelerij. Wat doet een digiboard in een kleuterklas? En als het niet gebruikt wordt, moet het dan aanstaan? Met daarop het logo van Google? Vanwege het digiboard wordt het licht in de klas altijd gedempt. Zon of geen zon, de gordijnen zijn dicht, lichten uit en zonneschermen naar beneden.

De schoolcomputers stonden eerst nog op de gang. Kinderen uit groep 3 konden vrijelijk op internet surfen en deden dit dan ook. Combinaties van woorden die tot pornografische plaatjes zouden leiden werden openlijk ingetypt. Bij navraag bleek er geen kinderslot op de computers te zitten. En tja, de juffen konden toch niet alles in de gaten houden... Spelletjes met tanks die er op losschoten werden openlijk gespeeld, dat waren namelijk rekenspelletjes; zeer leerzaam.

Als mijn kleutertje naar de toilet moest lopen over de gang dan kon hij rechts van hem schietende tanks zien en nare pornoplaatjes, terwijl op het digiboard links in de klas nare beelden van het jeugdjournaal over terroristische aanslagen werden vertoond ofwel een filmpje van ‘twerkende’ dames werd bekeken.

Maar niet getreurd! ‘De ouders’ hadden besloten dat er Chromebooks aangeschaft zouden worden. ‘De Ouders’? Mij was niets gevraagd. Chromebooks zijn kleine laptops zonder harde schijf. Alle informatie wordt opgeslagen in de clouds van Google. De kinderen loggen in op hun eigen naam. Leuk, want ook in de kleuterklassen (groep 1 en 2 ) zouden ze worden gebruikt. Er zou meer toezicht zijn en misbruik van internet zou niet meer mogelijk zijn. O ja, en nu moest er door de hele school wifi komen, natuurlijk.

Inmiddels stonden al mijn nekharen overeind. Ik heb mij tot de directie gericht en gevraagd: wat is jullie beleid en visie ten aanzien van het computergebruik? Wat is het doel van het gebruik? Hebben jullie nagedacht over de veiligheid van de kinderen, zowel qua privacy (persoonsgegevens en leerresultaten) als qua gezondheid (nekklachten, gehoorklachten, oogklachten, wifistraling). Hoe werken deze computers? Wat doen onze kinderen eigenlijk op deze computer? Zit er een kinderslot op de computers? Worden de kinderen beschermd tegen schadelijke content? Opslag van de leergegevens van mijn kind in de cloud van Google, dat is toch niet veilig? De directie had eigenlijk geen antwoord, behalve dan dat wij de enigen waren die hier over klaagden en andere scholen hier ook allemaal niet mee bezig waren.

Na veel aandringen door mij werd er een avond georganiseerd over het ICT-gebruik binnen school. De avond was niet meer dan een marketing-praatje van de leverancier van de Chromebooks. Met open mond en kloppend hart heb ik zitten luisteren. Zelfs ik durfde deze avond nauwelijks wat te zeggen. Immers iedereen die vraagtekens zou zetten bij de digitalisering werd direct vergeleken met Khadaffi en Assad, die hun koninkrijken kwijt zouden hebben geraakt door niet met de tijd mee te gaan! Nou, durf dan nog maar wat te zeggen!

Kortom, durf als ouder maar eens op te komen voor de rechten van je kind. Als je al überhaupt weet wat deze rechten zijn.

Wij waren niet de enige ouders die zorgen hadden over de digitalisering op school. Wij waren wel de enige ouders die echt actie ondernamen. De houding van veel ouders is al gauw van ‘ach ja, het is de toekomst, je kan het toch niet tegenhouden’. Maar nee, het is niet de toekomst, het is het heden! En ja, het valt wel tegen te houden, je moet er alleen wat aan doen!

En dat is wat ik nu doe, samen met Privacy First. Ik wil andere ouders inspireren om op te komen voor de rechten van hun kinderen en hen wegwijs maken in de rechten die zij hebben. Het recht op privacy, het recht om ongezien fouten te maken in je jeugd, het recht op gezond onderwijs, het recht om niet verslaafd te raken aan apparatuur, het recht om jezelf te kunnen zijn en te kunnen blijven in alle vrijheid, zonder dat je van jongs af aan al geprofileerd wordt!