NATIONALE PRIVACY CONFERENTIE 2018 

Op dinsdag 30 januari 2018 organiseerden ECP|Platform voor de InformatieSamenleving en Privacy First in het Amsterdamse Volkshotel gezamenlijk de allereerste Nationale Privacy Conferentie. Met de snelle digitalisering van onze maatschappij staat het recht op privacy in toenemende mate onder druk. Hoe kunnen wij als samenleving digitaliseren én onze privacy behouden en versterken? Hoe zou Nederland zich kunnen ontwikkelen tot internationaal Privacy Gidsland? Tijdens de conferentie probeerden wij gezamenlijk antwoorden op deze vragen te vinden.

SPREKERS

Aleid Wolfsen (Autoriteit Persoonsgegevens)

Onze eerste keynote speaker was Aleid Wolfsen, voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens. Hij begon zijn presentatie met het filmpje dat te vinden is op www.hulpbijprivacy.nl, de nieuwe campagne van de Autoriteit Persoonsgegevens over de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) die op 25 mei 2018 in werking treedt. Dit is een bewustmakingscampagne voor iedereen over de rechten en plichten die voortvloeien uit de nieuwe Europese privacywetgeving.

De huidige Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) wordt ingetrokken, want die wet is verouderd en niet up-to-date met de huidige digitale samenleving. De Algemene Verordening Gegevensbescherming is technologieneutraal en voorziet in die behoefte.

Het recht op privacy is een grondrecht en is ook in verschillende Europese verdragen opgenomen. Dit recht wordt door de EU uitgewerkt in wetgeving door middel van richtlijnen en verordeningen. De Algemene Verordening Gegevensbescherming heeft directe werking in de lidstaten.

“Als we praten over privacy, dan praten we ook over de fundamenten van de Nederlandse rechtsorde. Als je het privacyrecht van mensen schendt, dan raak je die fundamenten. En die fundamenten van de Nederlandse rechtsorde zijn 1) gelijkheid, 2) solidariteit, 3) de klassieke vrijheidsrechten en als laatste de democratische rechtsstaat.”

Privacy was vroeger een stuk eenvoudiger, je deed bijvoorbeeld de gordijnen dicht en niemand kon zien wat je op tv keek of welke boeken je in de kast had staan. Het privacyrecht wordt alsmaar belangrijker, aangezien alle gegevens kunnen worden opgeslagen en aan elkaar kunnen worden gekoppeld. Wanneer we zouden kijken in de telefoon van de bezoekers van deze conferentie en zouden opzoeken wat hun laatste zoektermen waren in een zoekmachine, dan zouden we wellicht meer weten over de bezoekers dan zijn/haar partner en ook meer weten over je gezondheid dan je huisarts. Daarom is het zo belangrijk dat er nu in Europees recht is vastgelegd dat je persoonsgegevens worden beschermd.

Waar gaat het nou eigenlijk om bij privacy?
Privacy is bescherming tegen een almachtige, alwetende overheid. Het recht om met rust gelaten te worden, om onbevangen overal jezelf kunnen zijn, zonder dat je gevolgd wordt en bespied wordt of dat overal camera’s hangen. Dat je als vrij burger, in een vrij land, vrij kunt leven. Dat je alleen maar prijsgeeft waarvan jij denkt dat dat prijsgegeven moet worden. Daarom wordt dataprotectie per dag alsmaar belangrijker.

De drie pijlers onder de AVG
De eerste pijler is versterking en verbreding van de privacyrechten van mensen. Zoals het recht op inzage, de toestemming wordt strenger, recht op correctie, recht op vergetelheid, dataportabiliteit en het recht om te kunnen klagen. Als je vanaf 25 mei as. denkt dat je onrecht wordt aangedaan, dan kun je bij de Autoriteit Persoonsgegevens een klacht indienen en die klacht gaat de Autoriteit verplicht behandelen. Want als tweede pijler heeft de Autoriteit Persoonsgegevens als Europese privacytoezichthouder meer bevoegdheden gekregen. Indien de Autoriteit oordeelt dat bepaald handelen onrechtmatig was, dan zal de Autoriteit ook optreden. Dit kan door middel van een waarschuwing, maar ook door het opleggen van (draconische) boetes.

Als derde pijler: meer verantwoordelijkheden voor organisaties. De plicht om gegevensverwerkingen te melden bij de Autoriteit komt te vervallen, want elke overheid en bedrijf verwerkt inmiddels gegevens. Organisaties moeten wel een register bij gaan houden met wat ze verwerken en dit moet je ook kunnen verantwoorden. Elke overheidsinstelling en sommige private organisaties zijn verplicht om een Functionaris Gegevensbescherming aan te stellen. Daarnaast moeten bedrijven en overheden een Privacy Impact Assessment doen. Twee andere belangrijke beginselen voor verwerkingsverantwoordelijken zijn privacy by design – als je iets gaat ontwikkelen dan moet dat privacyvriendelijk worden ontwikkeld – en privacy by default.

Wat betekent de wet voor de toezichthouder?
De Autoriteit Persoonsgegevens is verantwoordelijk voor het toezicht en de handhaving van de wet, krijgt steviger boetebevoegdheden, internationale samenwerking, grensoverschrijdende bevoegdheden, voorlichting voor het algemeen publiek en aan organisaties.

Wanneer is een Functionaris Gegevensbescherming verplicht?
Overheden en publieke organisaties zijn altijd verplicht een functionaris gegevensbescherming te hebben. Daarnaast ook wanneer een organisatie bijzondere persoonsgegevens verwerkt, zoals een zorginstelling, of indien je grootschalig mensen observeert.

Antwoorden op vragen uit het publiek:

Wat gebeurt er met het geld van de boetes?
Deze gaan terug naar de Rijkskas, naar de algemene middelen.

Kunt u meer vertellen over de Uitvoeringswet van de AVG en heeft het invloed op Europese samenwerking?
De Uitvoeringswet ligt momenteel nog bij de Tweede Kamer. Nederland probeert de AVG zo neutraal mogelijk te implementeren, want hoe meer we zouden afwijken, hoe moeilijker het zou worden om op Europees niveau samen te werken.

Is er een overgangstermijn voor de handhaving?
Nee, er is geen overgangstermijn, want de inwerkingtreding heeft al heel lang geduurd. In 2016 is er nog twee jaar extra gegeven voor de inwerkingtreding zodat bedrijven compliant met de AVG kunnen worden.

Klik HIER voor de presentatie van Aleid Wolfsen (pdf).

Gerrit-Jan Zwenne (Universiteit Leiden)

De tweede keynote speaker was Gerrit-Jan Zwenne, als hoogleraar verbonden aan het eLaw Centrum voor Recht en Digitale Technologie van de Universiteit Leiden. Zwenne plaatste in zijn betoog een aantal kanttekeningen bij de privacywetgeving en begon met een citaat van Niels Bohr: “It’s hard to make predictions. Especially about the future.” Onze wetgever doet voorspellingen over de toekomst en technologische ontwikkelingen. Wat was het begin van het moderne denken over privacy? In vrijwel alle scripties die Zwenne voorbij ziet komen staat een voetnoot of citaat uit een belangrijke publicatie uit 1890 door Samuel Warren en Louis Brandeis in de Harvard Law Review. Zij schreven een artikel over the right to be left alone naar aanleiding van een technologische ontwikkeling, namelijk het draagbare fototoestel. Een aantal andere ontwikkelingen, zoals de trein en de krantenpers, zorgden ervoor dat een beeld binnen aanzienlijke tijd het hele continent kon bereiken. Hierover dachten Samuel Warren en Louis Brandeis na: zou dit allemaal zomaar mogen, je zou toch het recht moeten hebben om met rust gelaten te worden?

Waar komt onze eigen huidige privacywetgeving vandaan? Ook dat is een reactie op technologische ontwikkelingen en dan denken we vooral aan de computer. Al in de jaren 50 zorgden computers voor vrees over wat er met de gegevens gebeurde. Begin jaren 70 richtte de maatschappelijke discussie zich op het profileren door middel van computers. Moeten we het machtsevenwicht dat is verstoord door computers, doordat gegevens worden vastgelegd, reguleren door middel van wetgeving en de burger rechten geven over wat er is vastgelegd in die computer? In Nederland werd toen de Commissie Koopmans ingesteld, deze heeft een rapport geschreven dat is behandeld in de Tweede Kamer, maar daar is vervolgens niks mee gedaan. In Duitsland is toen wel wetgeving gekomen, als directe reactie op de technologische ontwikkelingen. Uiteindelijk is dat de basis geweest voor de Europese Privacyrichtlijn (95/46/EC) en onze Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Bij nieuwe wetgeving probeer je te voorspellen wat de komende technologische ontwikkelingen zijn, aangezien je wilt dat de wet toekomstbestendig is. In het juridische domein lossen we dat op door open begrippen en vage normen. We bedenken nieuwe rechten en soms zijn die experimenteel. Een gewaagd en interessant experiment is het recht op vergetelheid. Dat is eigenlijk een wat merkwaardig experiment; we hebben nog geen idee wat dat betekent voor onze samenleving. En het is ook te ongenuanceerd. Daarnaast is er dataportabiliteit, waarbij je gegevens van de ene partij kan overdragen naar een andere partij. De partijen moeten de gegevens helder aan de consument verstrekken, vaak zul je hierbij eigen ‘kluisjes’ krijgen bij bedrijven, mijn-telecomprovider, mijn-muziekdienst, mijn-energiedienst. En daaraan kleven ook privacyrisico’s, onder andere qua beveiliging en ook wanneer je van de ene partij wilt overstappen naar een ander. Dit kan al snel via één klik, maar je wilt hierbij ook een sterke authenticatie.

Het recht op vergetelheid
De Chinese keizer Qin Shi Huangdi liet alle boeken van vorige regimes verbranden. Dat is het gevoel dat Gerrit-Jan Zwenne een beetje heeft bij het recht op vergetelheid. Is het een goed idee dat we de geschiedenis op die manier gaan herschrijven? Inmiddels is hij wat genuanceerder, in de tijd van Big Data, dat we iets moeten hebben wat lijkt op het recht op vergetelheid, maar wellicht is het nu nog te absoluut. Misschien moet het vergeetrecht gelden voor vijf of tien jaar en daarna krijg je een jaar van te voren een mededeling, mocht je het langer willen laten gelden, dat je een nieuw verzoek moet doen. We moeten die rechten in balans brengen met het recht op informatie en het recht op vrijheid van meningsuiting. Zo’n absoluut vergeetrecht is niet alleen onhoudbaar, via bijvoorbeeld een VPN in de Verenigde Staten vind je de informatie toch wel weer, maar het is ook niet wenselijk. Het vergeetrecht is nog onvoldoende doordacht.

Er zijn volgens Zwenne nog meer gebreken in de privacywetgeving aan te wijzen. Deze definitie kent u natuurlijk: “’personal data’ means any information relating to an identified or identifiable natural person”. Dit is een kernbegrip uit de AVG en de Wbp en het is toch raar dat mensen met verstand van data, met verstand van informatie, zich afvragen waarom wij dat zo definiëren. Mensen met verstand van informatie definiëren informatie immers aan de hand van data. In de privacywetgeving wordt dat omgedraaid en dat kan helemaal niet, aldus Zwenne.

Klik HIER voor de presentatie van Gerrit-Jan Zwenne (pdf).

 “Onderzoeker”

Plots kwam een onderzoeker de zaal binnen. Op een ludieke manier testte hij de bereidwilligheid van aanwezigen om hun mobiele telefoon af te geven aan hun buurman of buurvrouw. Met de vragen die hij stelde probeerde hij in kaart te brengen welke informatie je wel wilt delen en welke niet. Het publiek van deze conferentie was op haar hoede en deelde weinig. De onderzoeker was een acteur van “Wat we doen”; een theatergroep die een maatschappelijk thema (dit keer privacy) onder de aandacht wil brengen van o.a. scholieren. Voor meer informatie hierover verwijzen we graag naar https://watwedoen.nl/.

Jaap-Henk Hoepman (Radboud Universiteit)

De derde spreker van de dag was Jaap-Henk Hoepman, directeur van het Privacy & Identity Lab aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hoepman sprak met name over privacy by design:

Voor veel mensen is privacy by design een vaag begrip. Het gaat erom dat je privacyaspecten meeneemt in het hele ontwikkeltraject van systemen. Vanaf het moment dat je gaat nadenken van het concept van het systeem, tot het ontwerp en daarna de implementatie. Dat maakt privacy eigenlijk een soort software quality attribute, vergelijkbaar met security en performance. Daarnaast is privacy by design een proces, omdat het door het gehele ontwikkelproces moet worden meegenomen.

Waarom is privacy by design belangrijk?
Privacy by design beperkt privacy-risico’s en daarmee ook eventuele reputatieschade of herstelkosten. Wie verkleint, vermindert of voorkomt kan deze schade beperken, onder het motto: “Wat je niet hebt kun je ook niet verliezen.” Een ander aspect dat onderbelicht is, is dat het nieuwe business mogelijk maakt, net zoals security by design internetbankieren mogelijk maakt. Privacy by design is noodzakelijk als je dingen in bijvoorbeeld de zorg, Internet of Things of Quantified Self voor elkaar wilt krijgen op een verantwoorde manier. En als laatste waarom privacy by design noodzakelijk is, is omdat het een vereiste is uit de AVG.

In Nijmegen heeft men nagedacht over privacy design strategies waarin vage juridische normen worden vertaald naar een achttal (technische) ontwerpeisen. Dit zijn acht onderwerpen waar je als techneut over moet praten met de business en de juridische afdeling als het gaat om het ontwerp van het systeem.

Data georiënteerde strategieën
Als je kijkt naar een informatieverwerkend systeem als een database, waarbij gegevens worden verzameld over individuen, en over die individuen worden verschillende attributen verzameld, zoals leeftijd, adres, naam et cetera, dan is minimaliseren één van de eerste dingen die je kunt doen, dus niet alle mogelijke attributen verzamelen, maar daar een selectie uit maken. Als tweede kan je attributen in verschillende databases stoppen, zodat data niet gecombineerd kunnen worden. Het derde wat je kan doen is gegevens abstraheren, door bijvoorbeeld te registreren of iemand ouder is dan achttien in plaats van de specifieke leeftijd. En het laatste wat je kunt doen, bij een kleinere database, is deze adequaat te beschermen.

Proces-georiënteerde strategieën
Ten eerste: informeer gebruikers over de verwerking van hun persoonsgegevens. Geef vervolgens gebruikers controle over de verwerking van hun persoonsgegevens. Daarna committeer je aan een privacyvriendelijke verwerking van persoonsgegevens en dwingt dit af. En als laatste toon je aan dat je op een privacyvriendelijke wijze persoonsgegevens verwerkt.

Het scheiden van gegevens
Het is belangrijk om na te denken over het fysiek scheiden van gegevens en na te denken over een ontwerp van een systeem waarin deze gegevens niet centraal worden verzameld, maar op bijvoorbeeld individuele apparaten van gebruikers. Een interessant voorbeeld hiervan is de mogelijkheid op een iPhone om op basis van gezichtsherkenning automatisch mappen aan te laten maken en foto’s te selecteren; dit gebeurt op de smartphone zelf en niet in een centraal systeem. Een ander goed voorbeeld hiervan heeft betrekking op social media. Facebook is centraal georganiseerd: alle informatie staat centraal opgeslagen bij Facebook. Maar als je kijkt naar de functionaliteit, namelijk het directe contact met vrienden en kennissen, dan zou je dit ook peer-to-peer kunnen doen. En dat dan de gegevens die je wilt delen op je eigen smartphone staan en dat je die direct deelt met de smartphone van vrienden en kennissen. Dat is een hele andere manier van denken, en hierover kun je nadenken bij de ontwikkeling van elk systeem.

Gegevens abstraheren
Dit houdt in dat je gegevens niet in detail verwerkt, maar dit meer in abstracto doet. Een van de triviale voorbeelden waarin dit is toegepast is in de slimme energiemeter. Bij de eerste slimme meter was het idee nog dat je gebruik realtime zou worden doorgegeven aan de leverancier. Dit gaf veel ophef, omdat dat veel informatie prijsgeeft over je persoonlijke levenssfeer. Daarom verzamelt de slimme meter nu je verbruik en geeft het totaal elke drie maanden door. Andere voorbeelden zijn leeftijdsverificatie: als je alleen hoeft te weten of iemand ouder is dan achttien, dan heb je niet per se de geboortedatum nodig.

Informeren
Zorg ervoor dat gebruikers direct op een makkelijke manier inzage hebben in de gegevens die jij van hen hebt verzameld. De meeste bedrijven hebben inmiddels wel een portal zoals mijn-internetprovider, mijn-telefoonprovider et cetera, waarbij gebruikers worden geïnformeerd.

Op de latere vraag vanuit de congresorganisatie wat Hoepmans ervaring was van deze middag antwoordde hij: “Goed te zien dat er steeds meer privacyvriendelijke oplossingen op de markt komen. Privacy by design is vooral een kwestie van *willen* en dan doen. Wel is extra aandacht nodig voor een goede uitwisseling van kennis tussen de verschillende partijen: er is in de techniek veel meer mogelijk dan de meeste organisaties weten. Daardoor blijven potentieel super-privacyvriendelijke oplossingen liggen.”

Klik HIER voor de presentatie van Jaap-Henk Hoepman (pdf).

Panel

Moderator Marjolijn Bonthuis (ECP) onderwierp het panel aan een aantal stellingen. De reactie van het publiek op de stellingen was vaak eensgezind, maar soms ook verschillend van mening. Vanuit het panel reageerde Tim Toornvliet (Nederland ICT) later als volgt: “Ik vond het een mooie mix van privacy-experts en privacy voorvechters. Het was inspirerend om te zien hoe de genomineerden met innovatieve technische oplossingen de privacy van gebruikers willen verbeteren”.  “Privacy is springlevend!” is een uitspraak van panellid Lennart Huizing (Privacy Company). Hij vond het heel grappig dat de reactie van de zaal op de stelling ‘privacy is belangrijker dan veiligheid’ massaal was: “dat is een valse dichotomie!” Dan heb je een interessant publiek gevonden... Het tastbare ongemak rondom het afgeven van mobieltjes aan de buurman vond hij ook heel boeiend.

Nederlandse Privacy Awards

Genomineerden

Er zijn 4 categorieën waarvoor inschrijvingen genomineerd konden worden:

1. categorie Consumentenoplossingen (van bedrijven voor consumenten)

2. categorie Bedrijfsoplossingen (binnen een bedrijf of business-to-business)

3. categorie Overheidsdiensten (van de overheid voor burgers)

4. Aanmoedigingsprijs voor een baanbrekende technologie of persoon.

Uit de diverse inzendingen had de onafhankelijke vakjury de volgende genomineerden per categorie bepaald:

Consumentenoplossingen:
IRMA (I Reveal My Attributes)
Schluss

Bedrijfsoplossingen:
TrustTester
Personal Health Train

Overheidsdiensten:
Jeugd Implementatieplan Privacy (gemeente Amsterdam)

Na de discussie met panel en publiek kregen de vijf genomineerden de kans om hun verhaal te vertellen: Schluss, Personal Health Train, IRMA, TrustTester en Jeugd Implementatieplan Privacy (gemeente Amsterdam) deelden hun mooie initiatieven met de zaal.

Presentaties

IRMA (pdf) https://www.youtube.com/watch?v=q6IihEQFPys

Schluss (pdf) https://www.youtube.com/watch?v=f-cU5Izs5EI

TrustTester (pdf) https://www.youtube.com/watch?v=JCivU3LQg-8

Personal Health Train (pdf) https://www.youtube.com/watch?v=Sn-KK4reRGg

Jeugd Implementatieplan Privacy, gemeente Amsterdam (pdf)

Winnaars

Na afloop van de Award-pitches door de genomineerden nam juryvoorzitter Bas Filippini (Privacy First) het woord en kon Bart Jacobs van IRMA de felbegeerde allereerste Nederlandse Privacy Award in ontvangst nemen. IRMA (I Reveal My Attributes) is een state-of-the-art open source identity platform waarin gebruikers zich middels een app kunnen authenticeren op basis van één of meer kenmerken vanuit hun verschillende rollen (contextuele authenticatie). Deze authenticatie is niet identificerend: door gebruik te maken van een 1-op-1 relatie tussen gebruiker en dienstverlener zijn zogenaamde “brokers” niet meer nodig en kan de gebruiker anoniem gebruikmaken van diensten, zonder wachtwoord en met een minimum aan benodigde kenmerken (“attributes’). Het systeem is ontwikkeld door de Digital Security onderzoeksgroep van de Radboud Universiteit Nijmegen. Sinds eind 2016 is IRMA ondergebracht bij de onafhankelijke stichting Privacy by Design.

De jury prijst de ontwikkeling van IRMA vanuit de academische wereld als algemeen bruikbare privacy by design toepassing voor zowel de private als de publieke sector. Als middel voor privacyvriendelijke authenticatie spreken het grote innovatieve vermogen van de gehanteerde open-source techniek, de directe inzetbaarheid en de potentiële maatschappelijke impact van IRMA de jury enorm aan.

In het bredere kader van Nederland Privacy Gidsland is IRMA door de jury daarom unaniem gekozen als winnaar van de Nederlandse Privacy Awards 2018.

‘Sleepwet-studenten’

Op initiatief van vijf Amsterdamse studenten wordt op 21 maart as. een nationaal referendum gehouden over de controversiële nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (‘Sleepwet’). Ongeacht de uitkomst van dit referendum zal dit leiden tot een hoger (en waarschijnlijk kritischer) Nederlands privacybewustzijn. Reeds dit feit vormde voor de jury unaniem reden om deze studenten te belonen met een Nederlandse Privacy Award (Aanmoedigingsprijs).

Klik HIER voor het hele juryrapport (pdf) met deelnamecriteria en toelichting bij alle genomineerden en de winnaars.

V.l.n.r.: Paul Korremans (jurylid), Luca van der Kamp (referendumstudenten), Esther Bloemen (Personal Health Train), Nina Boelsums (referendumstudenten), Bas Filippini (jury-voorzitter), Bart Jacobs (IRMA), Arjan van Diemen (TrustTester), Marie-José Hoefmans (Schluss) en Wilmar Hendriks (Jeugd Implementatieplan Privacy, gemeente Amsterdam). 

De middag werd afgesloten met een borrel waar de winnaars de felicitaties in ontvangst namen en de sprekers hun verhaal verder toelichtten. Deze editie smaakt naar meer! Binnenkort volgt meer informatie over volgend jaar.

Voor meer informatie over de privacy by design community verwijzen we graag naar https://ecp.nl/community-privacy-by-design.

Tot de volgende editie!

Privacy First en ECP | Platform voor de InformatieSamenleving

Privacy First organiseerde deze editie van de Nederlandse Privacy Awards met steun van Stichting Democratie & Media en Adessium Foundation, in samenwerking met ECP. Wilt u ook partner van de Nederlandse Privacy Awards worden? Neem dan contact op met Privacy First!

15 maart 2018: het Privacy First Sleepwet Debat

In het kader van het aanstaande referendum nodigt Stichting Privacy First u graag uit voor een kritisch publieksdebat over de privacy-aspecten rond de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, de zogeheten ‘Sleepwet’. Dit debat zal plaatsvinden op donderdagavond 15 maart as. in het Parool Theater in Amsterdam (tegenover onze kantoorlocatie). Voor deze avond hebben wij drie sprekers uitgenodigd: Dick Schoof (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid), Nine de Vries (Amnesty International Nederland) en Otto Volgenant (Boekx Advocaten). De moderator van de avond is Bart de Koning (onderzoeksjournalist op het gebied van privacy en veiligheid). Tijdens het debat is er veel ruimte voor discussie tussen de sprekers onderling en met het publiek, gevolgd door een borrel waar wij samen kunnen proosten op een succesvol referendum!

Iedereen is welkom, toegang is gratis. Aanmelden kan via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., maar is niet verplicht.

Datum: donderdag 15 maart 2018, 19.30-21.30u (inloop vanaf 19.00u), borrel na afloop.
Locatie: Parool Theater, Wibautstraat 131D te Amsterdam (naast The Student Hotel).
Een routebeschrijving vindt u hier.

Klik HIER voor de uitnodiging zoals Privacy First die vandaag aan haar netwerk verzond (pdf). Wilt u voortaan directe uitnodigingen voor onze evenementen ontvangen? Mail ons! Dan voegen wij u toe aan onze mailinglist.

Update 16 maart 2018: bekijk hieronder de volledige video van het publieksdebat!  

Gisteren heeft de Eerste Kamer bij nipte meerderheid de controversiële nieuwe Wet op de orgaandonatie aangenomen. Tenzij men actief bezwaar maakt (of reeds heeft gemaakt) zal iedere Nederlander hierdoor als orgaandonor geregistreerd worden. Privacy First had de Eerste Kamer vooraf met klem geadviseerd om tegen deze wet te stemmen, aangezien deze flagrant in strijd is met het recht op privacy en lichamelijke integriteit. Het recht op lichamelijke integriteit is onderdeel van het recht op privacy en als zodanig beschermd onder zowel art. 8 EVRM als art. 11 Grondwet. Art. 11 Grondwet geldt ook na de dood. In tegenstelling tot sommige andere privacyrechten heeft het recht op lichamelijke integriteit en fysieke zelfbeschikking bovendien een relatief absoluut karakter; in beginsel heeft iedereen voorafgaande expliciete zeggenschap over zijn/haar eigen lichaam en organen. Slechts met expliciete en specifieke (per orgaan gedifferentieerde) individuele toestemming vooraf kan iemand als orgaandonor geregistreerd worden. Een donor-systeem waarbij iedereen bij voorbaat door de overheid tot donor wordt verklaard is hiermee per definitie in strijd en acht Privacy First tevens moreel verwerpelijk, alle goede bedoelingen achter een dergelijk systeem ten spijt. Privacy First had de Eerste Kamer daarom opgeroepen om de nieuwe Donorwet te verwerpen wegens fundamentele onverenigbaarheid met ieders recht op privacy en lichamelijke integriteit. Privacy First betreurt het dan ook dat zo'n ingrijpende wet als deze Donorwet, waarover zoveel verdeeldheid en gebrek aan breed maatschappelijk draagvlak heerst, nu alsnog is aangenomen.

IRMA en Referendum-studenten winnen Nederlandse Privacy Awards 

Tijdens de Nationale Privacy Conferentie van Privacy First en ECP zijn vandaag de allereerste Nederlandse Privacy Awards uitgereikt. Deze Awards bieden een podium aan bedrijven en overheden die privacy zien als een kans om zich positief te onderscheiden en privacyvriendelijk ondernemen en innoveren tot norm te maken. Grote winnaar van de Nederlandse Privacy Awards 2018 is IRMA (I Reveal my Attributes). Daarnaast ontvingen de studenten achter het Sleepwet-referendum de Aanmoedigingsprijs.

Winnaar: IRMA (I Reveal my Attributes)

IRMA (I Reveal My Attributes) is een state-of-the-art open source identity platform waarin gebruikers zich middels een app kunnen authentiseren op basis van één of meer kenmerken vanuit hun verschillende rollen (contextuele authenticatie). Deze authenticatie is niet identificerend: door gebruik te maken van een 1-op-1 relatie tussen gebruiker en dienstverlener zijn zogenaamde “brokers” niet meer nodig en kan de gebruiker anoniem gebruikmaken van diensten, zonder wachtwoord en met een minimum aan benodigde kenmerken (“attributes’).

Het systeem is ontwikkeld door de Digital Security onderzoeksgroep van de Radboud Universiteit Nijmegen. Sinds eind 2016 is IRMA ondergebracht bij de onafhankelijke stichting Privacy by Design.

De Awards-jury prijst de ontwikkeling van IRMA vanuit de academische wereld als algemeen bruikbare privacy by design toepassing voor zowel de private als de publieke sector. Als middel voor privacyvriendelijke authenticatie spreken het grote innovatieve vermogen van de gehanteerde open-source techniek, de directe inzetbaarheid en de potentiële maatschappelijke impact van IRMA de jury enorm aan. IRMA is door de jury daarom unaniem gekozen als winnaar van de Nederlandse Privacy Awards 2018.

Winnaars: ‘Sleepwet-studenten’

Op initiatief van vijf Amsterdamse studenten wordt op 21 maart as. een nationaal referendum gehouden over de controversiële nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (‘Sleepwet’). Ongeacht de uitkomst van dit referendum zal dit leiden tot een hoger (en waarschijnlijk kritischer) Nederlands privacybewustzijn. Reeds dit feit vormde voor de jury unaniem reden om deze studenten te belonen met een Nederlandse Privacy Award (Aanmoedigingsprijs).

Nominaties  

Er zijn 4 categorieën waarvoor inschrijvingen genomineerd konden worden:

1. categorie Consumentenoplossingen (van bedrijven voor consumenten)

2. categorie Bedrijfsoplossingen (binnen een bedrijf of business-to-business)

3. categorie Overheidsdiensten (van de overheid voor burgers)

4. Aanmoedigingsprijs voor een baanbrekende technologie of persoon.

Uit de diverse inzendingen had de onafhankelijke vakjury de volgende genomineerden per categorie bepaald:

Tijdens de Nationale Privacy Conferentie hebben alle genomineerden hun projecten middels Award-pitches aan het publiek gepresenteerd. Vervolgens zijn de Awards uitgereikt. Klik HIER voor het hele juryrapport (pdf) met deelnamecriteria en toelichting bij alle genomineerden en de winnaars.

V.l.n.r.: Paul Korremans (jurylid), Luca van der Kamp (referendumstudenten), Esther Bloemen (Personal Health Train), Nina Boelsums (referendumstudenten), Bas Filippini (jury-voorzitter), Bart Jacobs (IRMA), Arjan van Diemen (TrustTester), Marie-José Hoefmans (Schluss) en Wilmar Hendriks (Jeugd Implementatieplan Privacy, gemeente Amsterdam).  Foto: Maarten Tromp.

Nationale Privacy Conferentie

De Nationale Privacy Conferentie is een initiatief van ECP|Platform voor de InformatieSamenleving en Privacy First. Deze conferentie brengt voortaan jaarlijks het Nederlandse bedrijfsleven, overheid, wetenschap en maatschappelijk middenveld bijeen om gezamenlijk te kunnen bouwen aan een privacyvriendelijke informatiemaatschappij. Missie van de Nationale Privacy Conferentie en de Nederlandse Privacy Awards is de ontwikkeling van Nederland tot internationaal Privacy Gidsland. Privacy by design vormt daartoe de sleutel.

Sprekers tijdens de Nationale Privacy Conferentie 2018 waren achtereenvolgens:  

Aleid Wolfsen, voorzitter Autoriteit Persoonsgegevens
Gerrit-Jan Zwenne, hoogleraar Recht en de Informatiemaatschappij (Universiteit Leiden)
Jaap-Henk Hoepman, associate Professor Privacy by Design (Radboud Universiteit Nijmegen)

Ulco van de Pol, voorzitter Commissie Persoonsgegevens Amsterdam  
Tim Toornvliet, Nederland ICT
Lennart Huizing, Privacy Company.

Aleid Wolfsen, voorzitter Autoriteit Persoonsgegevens.  Foto: Maarten Tromp

Jury Nederlandse Privacy Awards

De onafhankelijke vakjury van de Awards bestaat uit privacy-experts uit diverse sectoren:
• Bas Filippini, oprichter en voorzitter Privacy First (jury-voorzitter)
• Paul Korremans, data protection & security professional, Comfort Information Architects
• Marie-José Bonthuis, eigenaar IT’s Privacy
• Bart van der Sloot, senior researcher, Tilburg University
• Marjolein Lanzing, promovenda Filosofie & Ethiek, Eindhoven University of Technology.

Om te garanderen dat de verkiezing van de Awards objectief verloopt, is het niet toegestaan dat de jury een deelname beoordeelt van de eigen organisatie.

Privacy First organiseert de Nederlandse Privacy Awards met steun van Stichting Democratie & Media en Adessium Foundation, in samenwerking met ECP. Wilt u ook partner van de Nederlandse Privacy Awards worden? Neem dan contact op met Privacy First!

Hoe kunnen kinderen zich nog vrij en veilig ontwikkelen in een leeromgeving waar alles over hen digitaal wordt opgeslagen en kan worden uitgewisseld?

Publieksdebat Kinderen en Privacy                                   Foto's: Bertus Gerssen

Op 17 januari 2018 vond de Nieuwjaarsborrel van Privacy First en ons publieksdebat Kinderen & Privacy plaats in het Volkshotel, tevens kantoorlocatie van Privacy First, te Amsterdam. Deze avond stond grotendeels in het teken van een thema dat Privacy First steeds meer zorgen baart: de privacy van onze kinderen in een wereld die steeds verder digitaliseert, met name in het onderwijs. Hoe kunnen kinderen zich nog vrij en veilig ontwikkelen in een leeromgeving waar alles over hen digitaal wordt opgeslagen en kan worden uitgewisseld? Welke gegevensverwerkingen vinden in het onderwijs plaats, welke risico’s kleven hieraan en welke maatregelen kunnen worden getroffen om de privacy van leerlingen te waarborgen? Achtereenvolgens kwamen Bas Filippini (voorzitter Privacy First), Huib Gardeniers (Net2Legal), Simone van Dijk (Privacy First), Arda Gerkens (Eerste Kamer en Meldpunt kinderporno op internet) en Iris Hoen (Wille Donker Advocaten) aan het woord. Hieronder ons verslag:

Bas Filippini – voorzitter Privacy First

Privacy First is nu negen jaar bezig en heeft in 2017 structurele fondsen gekregen van o.a. Stichting Democratie en Media en Adessium Foundation. Dat geeft ons ruimte om te investeren in de organisatie, hierdoor hebben we het afgelopen jaar kunnen uitbreiden en Robbie van Herwerden aangenomen voor structurele research. Dit geeft ons een basis om de discussie zo feitelijk mogelijk te voeren in een debat waar de emotie vaak hoog oploopt. Verder is ons bestuur uitgebreid met Paul Korremans, waardoor wij dichterbij komen tot een driekoppig bestuur. 
 
Onze aandacht is afgelopen jaar vooral uitgegaan naar politieke lobby omtrent de onderwerpen Automatische Nummerplaatherkenning (ANPR), de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv of Sleepwet), het wetsvoorstel Computercriminaliteit III ('politie-hackwet'), het Systeem Risico Indicatie (SyRI, risicoprofilering) en horizontale privacy, oftewel privacy tussen mensen onderling. Wij hebben ons ingezet voor het referendum tegen de Sleepwet en hebben input geleverd over de Nederlandse privacysituatie bij de VN Mensenrechtenraad. Daarnaast zijn er in 2017 ook rechtszaken gevoerd of ondersteund door Privacy First, onder meer rond de Arnhemse afvalpas, de OV-chipkaart, EPD/LSP, de zaak 'Burgers tegen Plasterk', trajectcontroles, kentekenparkeren en het recht op contante of anonieme betaling.

Wij denken mee met de banken over PSD2; we zijn van mening dat hier niet goed over is nagedacht en vinden het een heikel punt dat er in de uitgewisselde bankgegevens ook bankgegevens van derden staan. In 2018 komt de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming), waarbij wij toejuichen dat hierdoor de belangstelling voor privacy is toegenomen. Aan de andere kant moeten we wel uitkijken dat we niet denken dat we er met de AVG wel zijn. De discussie dreigt zich te versmallen tot ‘privacy = data’. Privacy is echter meer dan dat. Het is de principiële basis van onze democratische rechtsstaat.

Kinderen en Privacy

We gaan momenteel richting een surveillance maatschappij met een Digital Life File vanaf de geboorte. Het is echter belangrijk voor de mens dat je fouten kan en mag maken en dat je van je fouten kan en mag leren. Dat verschoningsrecht dat je niet over 5, 10 of 15 jaar nog met een foutje dat je ooit hebt gemaakt wordt geconfronteerd, hoort erbij in het leerproces. De vragen die wij ons stellen zijn: wat gebeurt er momenteel op het gebied van kinderen en privacy, wat zijn hier de regels precies en hoe wordt daarmee om gegaan? Als we kinderen meer privacybewustzijn meegeven, kunnen ze beter omgaan met sociale media.

Huib Gardeniers – Net2Legal

Huib Gardeniers was moderator tijdens de avond. Gardeniers is sinds eind jaren '80 al betrokken bij het onderwerp privacy. Sinds die jaren is het onderwerp gegroeid en is het bewustzijn gegroeid, maar we zijn nog niet uit de essentiële vraagstukken. Juristen hebben dit onderwerp 'gekaapt', maar privacy gaat niet over juristerij. Privacy is meer dan dataprotectie alleen. Privacy is ook ethiek.

Eén van Gardeniers' nevenactiviteiten was dat hij door een ministerie was gevraagd om een Tafel voor privacy voor te zitten in het kader van een doorbraakproject ‘ICT en onderwijs’. Dit was een breed project om ICT te stimuleren in het onderwijs. Hij vond het een zeer interessante ontwikkeling, waarbij hij het idee had dat de verschillende partijen aan tafel niet goed door hadden wat de anderen deden. De verschillende partijen uit het onderwijs, zoals de VO-raad, PO-raad, leveranciers en scholen zaten over dit onderwerp voor het eerst om de tafel naar elkaar te luisteren. Hieruit kwam eigenlijk naar voren dat niemand precies wist wie nou eigenlijk wat met de verzamelde gegevens mocht doen. Dit was dan ook één van de aanbevelingen die werd gedaan. Het werd al snel opgepikt door de pers en hieruit volgden Kamervragen en werd door de Minister aangegeven dat er binnen drie maanden een Convenant moest komen. Dit Convenant kenmerkt zich eigenlijk door één ding en dat is rolverdeling. De essentie is dat scholen verantwoordelijk zijn voor de eigen gegevens en dat de uitgevers, leveranciers, distribiteurs en schoolinformatiesystemen de uitvoerders zijn van de scholen. Die kunnen dus niet zelfstandig bepalen wat ermee gebeurt. Kort gezegd: wie is verantwoordelijk en wie mag wat precies met de gegevens doen. Dit Convenant is breed opgepakt, maar er moet nog veel meer gebeuren in dit traject.

Er wordt vaak gekeken naar andere partijen, zoals de school en leveranciers. Maar vaak hebben we het niet over de ouders zelf. En daar wringt de schoen ook een beetje. We stappen wat te makkelijk over onszelf heen. Ter illustratie wordt een fragment uit Black Mirror, een serie van Netflix, vertoond. Dit laat zien dat, als reactie op de angst van een ouder, vaak controle volgt.

Zo ook met schoolinformatiesystemen zoals Magister, waarmee je als ouder online met je kind kunt meekijken. Daarbij bestaat een app waarmee je pushberichten kunt krijgen wanneer er nieuwe cijfers zijn en wanneer er afwezigheid is (spijbelen). Er zijn ouders die dat gebruiken en alles de hele tijd controleren. Oftewel: er gebeurt genoeg om ons heen waar we zelf invloed op hebben. 

Simone van Dijk – Privacy First

Simone is een bezorgde moeder en soms ook wel een angstige moeder, als ze ziet welke mogelijkheden er zijn om kinderen te volgen en dat daarvan ook gebruik wordt gemaakt. Ze maakt zich zorgen om de privacy van haar kind en dan vooral het gebrek daaraan. Ze is altijd al bezig geweest met privacy. Een voorbeeld uit het leven gegrepen was onlangs bij de Hema: “Wilt u een Hema klantenkaart?” “Nee dank u.” “Waarom wilt u dat niet? Maar dan krijgt u korting!” “Dat maakt mij niet uit.” “Maar waarom wilt u dat dan niet?” “Nou, gewoon omdat ik mijn gegevens niet aan u wil geven.” Waarop de kassière zei: “Nou mevrouw, ik ben benieuwd wat u dan van plan bent.” Misschien dat ze de volgende keer vraagt: “Nou mevrouw, mag ik dan uw adres, telefoonnummer en e-mail en doe gelijk ook maar de gegevens van uw kinderen. Waar zitten die op school?” Waarop waarschijnlijk al snel de beveiliging naar haar toe zou komen, om te vragen om te stoppen met intimiderend gedrag.

En dat gebeurt ook als ouder. Toen het kind van Simone naar school ging, kwam ze in aanraking met de digitalisering van het onderwijs en kwam ze in allerlei situaties terecht over de privacy van haar kind. En als je de privacy van je kind wilt beschermen, word je dat niet in dank afgenomen. De school vond de privacy niet zo heel belangrijk en de vragen waren vooral maar vervelend, en ook een reden om voor een andere school te kiezen. Maar toch wilde ze weten wat er precies allemaal van haar kind was opgeslagen. Hierop kreeg ze geen antwoord van de directrice, maar wel van de overkoepelende directeur van de scholengemeenschap, met het verzoek om de directrice niet meer met dit soort onzin lastig te vallen.

Zo ook met de gegevens die zijn opgeslagen bij de bibliotheek, waarover Simone onlangs een column voor Privacy First heeft geschreven. Ze had aangegeven dat ze niet wilde dat haar kind werd ingeschreven en dat er werd bijgehouden welke boeken er werden gelezen. Als tussenoplossing mocht haar kind even op de kaart van de docent boeken lenen, maar al snel werd het ultimatum gesteld dat haar kind mee kon doen of niet. Ondanks dat hiervoor geen toestemming was verleend, is haar kind alsnog ingeschreven bij de bibliotheek. De gegevens die hierbij werden opgeslagen waren niet alleen naam en adres, maar ook de schoolgroep. Waarom moet de bibliotheek dit weten? Als een kind blijft zitten, is dit dan ook meteen bij de bibliotheek bekend en bij wie eigenlijk nog meer? Wanneer je als ouder met deze partijen spreekt, zoals de bibliotheek en de softwareleverancier, dan wordt er lacherig over gedaan, "wat wilt u nou eigenlijk" en "u vindt het toch ook belangrijk dat uw kind boeken leest"? En dat is ook zeker belangrijk, maar nog belangrijker is dat er niet stelselmatig wordt vastgelegd welke boeken er worden geleend en dat anderen, zoals de leraar, dat kunnen zien en ook nog met derde partijen kan worden gedeeld. Men vindt het raar als je daar vragen over stelt. Je wordt als ouder neergezet als zeurpiet, maar als je ziet wat die partijen allemaal van een kind willen weten, dan ben je geen zeurpiet.

Als ouder wil Simone zelf de beschikking hebben over de gegevens van haar en haar kind. Zonder dat daarover discussies moeten worden gevoerd, en waarbij er een keuze is welke gegevens worden verwerkt. Je wordt als ouder gedwongen om in de digitalisering mee te gaan. Simone is inmiddels actief bij Privacy First en heeft als missie om ouders bewust te maken. En daarbij ook te kijken naar de scholen, bibliotheken et cetera, dat die zich bewust worden van wat zij precies verwerken en of dat allemaal wel nodig is. "Kijk eens vanuit het belang van het kind in plaats van wat wettelijk mag!"

Lees ook de columns die Simone voor Privacy First heeft geschreven:
Het begon eigenlijk al in de peuterklas
Is digitalisering in het onderwijs nou echt wel nodig?
Big Brother in de bibliotheek 

Arda Gerkens – Eerste Kamer en Meldpunt kinderporno op internet

Vaak wordt geroepen ‘de jeugd heeft de toekomst’. Deze uitspraak wordt vaak gebruikt door wat oudere mensen, maar Arda Gerkens gebruikt hem niet meer. Vooral omdat deze uitspraak verre van waar is wat de digitale wereld betreft. We zeggen al snel dat kinderen veel beter weten en sneller kunnen dan de oudere generatie als het om internet gaat. We laten belangrijke beslissingen over aan kinderen, omdat het tempo waarin we ons begeven te snel gaat. Het vergt tijd en aandacht om de consequenties van de digitale wereld te bevatten en die tijd en aandacht hebben we te weinig. We laten onze kinderen los in een wereld die wij eigenlijk niet kunnen overzien.

Het is toch ook heel schattig om een kindje te zien spelen met een iPad? Zoals in de reclame van KPN, waarbij het kleintje opeens praat met opa aan de andere kant van de wereld. Gezellig kletsen met opa, de zon komt op, contact met elkaar, mooi toch? Arda vindt dat ook heel mooi, maar is wel blij dat dat kindje opa heeft aangeklikt en geen andere persoon die misschien hele andere bedoelingen heeft. Want dat gebeurt wel, dat kinderen worden verleid via een iPad tot het doen van andere dingen. Dat ziet Arda in haar werk en dat gebeurt ook dichtbij.

Wie had vroeger een dagboek? En wat was daarbij belangrijk? Een slotje, want wat je daarin schreef moest wel privé blijven. En eigenlijk heeft nooit iemand anders in dat dagboek gelezen. Dat komt niet per se door dat slotje, want dat is eigenlijk maar een lamlendig ding en geen goede beveiliging. Je beslist zelf wie daarin mag lezen en wat je eruit vertelt. Over deze informatie heb je controle. En die controle zijn we nu kwijt en dat is geen doemdenken, dat is een feit. Die controle zijn we al op vroege leeftijd kwijt, want we gebruiken webcams als babyfoon of een webcam op de crèche en iedere beweging van kinderen wordt daarmee steeds vaker geregistreerd.

Als ouder ken je ongetwijfeld dat moment, waarop je even om de hoek komt kijken terwijl je kind aan het spelen is, en je kind waant zich op dat moment onbespied. Dat is een prachtig moment en dan zie je zo’n individu, zo’n mens, in al zijn onschuld. Het duurt vaak maar heel even totdat het kind beseft dat er wordt gekeken en dan is het weg. Dat prachtige moment om onbespied te kunnen zijn is pure onschuld wat je dan ziet. Het gedrag dat wij hebben verandert als wij ons bewust zijn van de omgeving waarin wij ons bevinden. Straks kijkt de hele wereld mee als een kind verzonken is in het spel. Dat besef je misschien niet direct als kind, maar later als je ouder wordt wel. En de vraag is, wat doet die kennis met de ontwikkeling van het kind? Wat nou als die beelden van het schoolplein, waarop je huppelend alsof je op een paardje zit te zien was of shaggies rokend en hangend tegen de muur, nu zouden verschijnen op YouTube? Zou je erom lachen of je ervoor schamen? De oudere generatie zou het niet weten, want die beelden zijn er niet. Deze beelden zitten in ons geheugen op een hele mooie plek.

De jeugd heeft de toekomst helemaal niet, die toekomst wordt uit handen gegeven door ons. Als ouders en als opvoeders beslissen wij nu welke informatie over hun leven gedeeld wordt. Informatie die onuitwisbaar is, steeds op kan duiken, die verkeerde interpretaties teweeg kan brengen. Een fout in de interpretatie en je toekomst kan in duigen liggen. En ook dat is geen doemdenken, dat is een realistisch scenario. We hebben niet allemaal een vrije keuze om die beslissing te maken, vooral niet als we niet kunnen overzien wat de consequenties zijn om bijvoorbeeld een webcam te gebruiken. En als ouders hierover niet goed geïnformeerd zijn en hierover ook geen goed geïnformeerde keuzes kunnen maken.

En dan nog spreekt Arda wekelijks ouders die hun kinderen hebben meegegeven wat de risico’s van sexting zijn en dan nog hebben die kinderen dat gedaan. Dus zelfs bij geïnformeerde ouders, die hun kinderen zeer goed begeleiden hierin, zie je toch dat het mis kan gaan.

Wat deze digitalisering eigenlijk met ons doet, dat weten we eigenlijk niet. Het is een ontwikkeling die erg snel gaat en het is een ontwikkeling die het denken van de mens voorbijstreeft en daarbij geven we ook een stuk controle uit handen. De jeugd heeft de toekomst niet, die toekomst ligt bij ons. Wij vormen de toekomst en leggen de basis, dus moeten wij gaan nadenken over de mogelijke consequenties van onze keuzes. Alle scenario’s bezien, rust inbouwen, ethische dilemma’s afwegen en niet alles overlaten aan de markt. Wij kunnen ervoor zorgen dat kinderen controle houden over hun eigen leven, over hun gedachten, over hun spel, over hun misstappen en over hun successen. Daarmee kunnen ze in vrijheid leven en hun eigen keuzes maken. 

Iris Hoen – Wille Donker Advocaten

De nieuwe Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) zit barstens vol ethiek, dat heeft Iris Hoen ook bepleit bij het recente symposium van de Nederlandse Vereniging voor Onderwijsrecht. De AVG bevat veel gecodificeerde ethiek uit mensenrechtenverdragen en OESO-rechtsbeginselen. Iris is de AVG daarmee ook steeds mooier gaan vinden. Ondanks alle mankementen die ongetwijfeld genoemd kunnen worden, zit die AVG nog niet zo gek in elkaar. Ze is het eens met de andere sprekers dat privacy meer is dan gegevensbeschermingsrecht, maar zonder gegevensbeschermingsrecht hebben we in deze gedigitaliseerde maatschappij in ieder geval geen privacy.

Het onderwijs heeft veel te maken met privacy en daarmee ook met de AVG. Iris werkt nu 15 jaar als privacyjurist en advocaat. Het onderwijs heeft te maken met complexe situaties, maar ze ziet dat de wil er is bij scholen om het goed te regelen. Daarbij assisteert ze ook honderden schoolbesturen bij het implementeren van de AVG, waarbij ook ethische vragen naar voren komen.

Wat lastig is voor scholen, is dat zij geen eilandje op zichzelf zijn, maar dat zij vastzitten aan een heleboel partners. Ze zitten verplicht in allerlei samenwerkingsverbanden en scholen moeten verplicht informatie opvragen en leveren aan de Onderwijsinspectie. Kortom: scholen zijn een spin in een web, waarbij zij volgens de wet allerlei gegevens moeten opvragen en delen.

Het begint al met de aanmelding van een kind op school. Op het aanmeldformulier staan allerlei vragen en scholen zijn nu wel kritisch hiernaar aan het kijken. Wat moet er wel op het formulier en wat kan eraf? Voorheen vroegen scholen alles waarvan ze dachten dat het ooit handig zou kunnen zijn. Nu zijn scholen hierop teruggekomen en denken: misschien hoeven we dat helemaal niet te vragen.

Waar de wet zegt dat de school ook informatie mag opvragen, zonder voorafgaande toestemming van ouders, bij voorschoolse educatie zoals peuterspeelzalen, dat mag. Dat moeten ze ook, want scholen zijn sinds 2014 verantwoordelijk gemaakt voor passend onderwijs. Als je dat afhankelijk maakt van de toestemming van ouders, dan houdt het al op, dan wordt het moeilijk voor een school om passend onderwijs aan te bieden. Dat betekent niet dat scholen zomaar kunnen ‘shoppen’ naar informatie: voor het opvragen van informatie bij andere instanties is nog steeds toestemming van de ouders nodig.

Scholen hebben een informatieverplichting aan ouders om te vertellen hoe ze ontvangen informatie verwerken. De AVG maakt een onderscheid tussen informatie die ze van ouders zelf krijgen en informatie van andere partijen. Scholen verwerken ook veel bijzondere persoonsgegevens, met name gezondheidsgegevens. Gezondheidsgegevens vormen een breed begrip onder de AVG en daaronder valt bijvoorbeeld ook IQ en medische aandoeningen, maar ook of een kind een bril draagt. En dat schrijft de school allemaal op, met betrekking tot de bril alleen al om bijvoorbeeld aan de gymleraar te kunnen laten weten dat een kind zonder bril moet oppassen met balspelen.

De leerlingprestaties moeten door de school worden opgeslagen, want de school moet een studentvolgsysteem hebben. Doet de school dat niet, dan komt er geen bekostiging. De AVG zegt in eerste instantie: het verwerken van bijzondere persoonsgegevens mag niet. Tenzij er toestemming is van de ouders of er een wettelijke uitzondering van toepassing is. De Uitvoeringswet van de AVG geeft twee uitzonderingen voor scholen en samenwerkingsverbanden om gezondheidsgegevens te verwerken met het oog op speciale begeleiding van kinderen. Maar wat houdt speciale begeleiding van leerlingen precies in? Het is voor scholen niet makkelijk om die afweging te maken: wat mag wel en wat mag niet? De AVG geeft daar dan ook niet direct antwoord op en is meer een open normenkader, waarbij scholen hun eigen afwegingen moeten maken en zich vooral moeten verantwoorden aan betrokkenen, de Autoriteit Persoonsgegevens, stakeholders en de medezeggenschapsraad. De medezeggenschapsraad heeft een instemmingsrecht op regelingen die de verwerking van persoonsgegevens betreffen. Dus moet de medezeggenschapsraad worden betrokken bij die afwegingen.

Als een school merkt dat er extra begeleiding nodig is, dan moet de school verplicht advies vragen aan deskundigen. Vroeger werd een leerlingendossier dan vaak even doorgemaild naar een samenwerkingsverband. Scholen hebben in toenemende mate software waarbij gegevens geanonimiseerd worden geüpload en een samenwerkingsverband het leerlingendossier weer anoniem kan downloaden. Scholen konden vroeger geen advies vragen zonder het BSN-nummer door te geven, ook al mocht dat officieel niet, want anders werkte het systeem niet. Scholen willen best wel en het is niet allemaal onwil, maar de systemen werken niet altijd mee. Overigens heeft dit wel de aandacht. Kennisnet (een kennisinstituut op het gebied van ICT en privacy voor de onderwijssector) zit bijvoorbeeld met al die leveranciers om tafel om die softwarepakketten aan te passen, zodat ze wel in lijn zijn met de AVG.

In advies aan scholen wordt aangegeven dat scholen moeten nadenken op basis van welke grondslag zij gegevens opvragen en verwerken en of ze hiervoor toestemming nodig hebben van ouders. En om werk te maken van de informatievoorziening en aan te geven waarom gegevens worden verwerkt, welke gegevens daarvoor worden gebruikt en of al die gegevens wel nodig zijn en of het niet een onsje minder kan. Daarnaast welke systemen er worden gebruikt en of die goed te beveiligen zijn. En met wie worden de gegevens gedeeld, kan het niet onder een pseudoniem? Ook door deze afwegingen in een reglement te verankeren en ouders hierover te informeren. Iris Hoen is ervan overtuigd dat als ouders goed geïnformeerd zijn, ze ook minder snel de neiging hebben om nee te zeggen, omdat het ook vaak in het belang van het kind is dat er een advies komt in hun ondersteuningsbehoefte.

Als een kind van school wisselt dan is de school verplicht om het onderwijsrapport mee te sturen. Daarnaast hebben ook toegang tot de leerlinggegevens: de leerplichtambtenaar, de GGD en de gemeente. Op basis van de wet mogen zij gegevens opvragen bij de school. Sinds augustus 2017 hoeft de GGD dat niet meer via de school op te vragen, maar krijgt die informatie rechtstreeks via DUO. De verplichtingen van de school om gegevens te delen staan in de sectorale onderwijswetten die tevens de bekostigingsvoorwaarden zijn. En dan zie je gelijk ook de klem waarin scholen zitten.

De psychologen en orthopedagogen werken in veel gevallen niet in dienst van de school en werken ook niet voor de school. Het zijn partners, en die zijn zelf verwerkingsverantwoordelijke onder de AVG. Dus het is ook niet de school die recht heeft op toegang tot die informatie, het is aan de ouder om te bepalen welke informatie er precies wordt gedeeld met scholen. Iris adviseert scholen dan ook om gebruik te maken van alleen de conclusies van de rapporten, want het is vaak niet nodig om het medisch dossier te hebben. Als een kind is gediagnosticeerd met ADHD, heb je genoeg aan de onderwijskundige aanbevelingen, daarvoor hoef je niet het gehele rapport te hebben. Met een pinda-allergie kan het anders zijn en dan is het wel verstandig dat die informatie beschikbaar is bij alle docenten.

Dit is een kort inkijkje in het werk van Iris Hoen, waarbij de scholen vaak aan haar vragen ‘wat mag ik’ en die zij beantwoordt met de wedervraag: "wat zou wijs zijn om te doen en ethisch om te doen. Neem dat als vertrekpunt en ga dan kijken of dat past binnen het wettelijk kader." Dat is een aanpak die aanslaat.

Een greep uit de vragen vanuit het publiek aan de gastsprekers:

Q: Vraag aan Iris Hoen: wordt een kind nog iets gevraagd en wanneer moet die zelf toestemming geven?
A: Een kind is minderjarig en valt daarmee onder het gezag van de ouders en die bepalen en zijn aanspreekpunt voor de school, niet het kind zelf, dat is het wettelijk stelsel. Als het kind 16 wordt, wordt het kind – en niet langer de ouder- toestemming gevraagd voor bepaalde gegevensverwerkingen. Het gaat om gegevensverwerkingen die alleen plaats mogen vinden met voorafgaande toestemming. Het is belangrijk om te onderkennen dat scholen niet voor alle gegevensverwerkingen aan ouders voorafgaande toestemming hoeven te vragen en dat dus ook niet gaan doen als hun kind 16 wordt. Arda Gerkens merkt hierbij op dat scholen vaak vanaf groep 8 kinderen zelf betrekken bij de ontwikkeling van het kind en ook betrekken bij oudergesprekken en dergelijke.

Q: Hoe zit het met leerlingvolgsystemen, is dat open source, waar staan die gegevens opgeslagen, etc.?
A: Iris Hoen geeft hierop het antwoord dat er verschillende soorten leerlingvolgsystemen zijn, waarvan de grootsten Magister en ParnasSys zijn. De servers van Magister staan in Groningen. Die gegevens blijven daar en gaan niet naar het buitenland. Scholen moeten meer vragen stellen dan enkel waar de servers staan, maar ook of de gegevensverwerkingen veilig plaatsvinden. Over het instellen van de toegang: Magister kent nog te weinig mogelijkheden om de software optimaal in te stellen. Zo moet verwijdering nog handmatig plaatsvinden. Ook de interne toegangsverlening zou volgens Iris Hoen beter kunnen.

Klik HIER voor de uitnodiging (pdf) die Privacy First voor dit evenement aan haar netwerk verzond. Wilt u voortaan ook een uitnodiging voor onze evenementen ontvangen? Stuur ons dan een bericht, dan zetten wij u op onze mailinglist! 

Nationale Privacy Conferentie 2018

Hét privacy congres van Nederland!

Op dinsdag 30 januari 2018 organiseren ECP|Platform voor de InformatieSamenleving en Privacy First gezamenlijk de allereerste Nationale Privacy Conferentie. De Nationale Privacy Conferentie brengt relevante spelers samen en biedt u de gelegenheid te leren van de fine fleur van het Nederlandse privacyveld. Tijdens deze conferentie worden ook de Nederlandse Privacy Awards uitgereikt aan bedrijven en overheden die hebben laten zien dat zij privacy zien als een kans om zich positief te onderscheiden en privacyvriendelijk ondernemen en innoveren tot norm maken.

Privacy als missie

Met de digitalisering van onze maatschappij staat het recht op privacy in toenemende mate onder druk. Hoe kunnen wij als samenleving digitaliseren én onze privacy behouden en versterken? Hoe zou Nederland zich kunnen ontwikkelen tot internationaal Privacy Gidsland? Privacy First en ECP gaan graag samen met u deze uitdaging aan en bieden u daartoe met deze conferentie de nodige kennis en inspiratie.

Nederlandse Privacy Awards

Tijdens de conferentie worden de nieuwe Nederlandse Privacy Awards uitgereikt. Privacy is immers méér dan louter compliance: duurzame privacy vergt bedrijven en overheden die privacy zien als een kans om zich positief te onderscheiden en privacyvriendelijk ondernemen en innoveren tot norm te maken. Privacy by design vormt daartoe de sleutel.

Nominaties

Uit de inzendingen heeft de onafhankelijke vakjury de volgende genomineerden per categorie bepaald:

 
Naast deze genomineerden kan de jury op eigen initiatief een Aanmoedigingsprijs uitreiken t.b.v. een baanbrekende technologie of persoon.

Tijdens de conferentie worden de genomineerde projecten aan het publiek gepresenteerd. De vakjury maakt vervolgens bekend wie de winnaars zijn van de Nederlandse Privacy Awards 2018.

Het congresprogramma ziet er als volgt uit:

13:00u Inloop

13:30u Start congres

13:35u Aleid Wolfsen, voorzitter Autoriteit Persoonsgegevens

14:05u Gerrit-Jan Zwenne, hoogleraar Recht en de Informatiemaatschappij (Universiteit Leiden)

14:35u Sell me your secret (theatergroep Stichting WAT WE DOEN)

14:45u Break

15.00u Jaap-Henk Hoepman, associate Professor Privacy by Design (Radboud Universiteit)

15.30u Paneldebat en publieksdiscussie

16:15u Uitreiking Nederlandse Privacy Awards

17:00u Afsluitende borrel

Aanmelden

U kunt zich aanmelden voor deze conferentie door het inschrijfformulier op de website van ECP in te vullen. Nadat u zich heeft aangemeld, krijgt u de uitnodiging met het volledige programma per email toegestuurd. NB: het aantal beschikbare plaatsen is reeds beperkt, wees er dus tijdig bij!

Nationale Privacy Conferentie

Datum: dinsdag 30 januari 2018
Locatie: Volkshotel Amsterdam (zaal Riet), klik HIER voor een routebeschrijving
Tijd: 13.30 – 18.00u.

Door Simone van Dijk

"Als wij samen naar de bibliotheek zouden gaan en er zou bij de ingang een man staan met een camera, die permanent zou meelopen. Welk boek je inkijkt, waar je naar zoekt... Nou, die sla je onmiddellijk in elkaar. Althans vrij snel. Nu zit de bibliotheek op internet en gebeurt hetzelfde. En niemand maakt zich er zorgen over. Vind ik raar." Aleid Wolfsen – voorzitter Autoriteit Persoonsgegevens.

Dat vind ik ook raar. En nog raarder vind ik het dat scholen en bibliotheken zich hier geen zorgen om lijken te maken. Sterker nog ‘die man’ die meekijkt (ik stel mij ouderwets een man in een lange grijze regenjas voor, met hoed, donkere zonnebril, notitieblokje en pen in de hand) wordt uitgenodigd in het klaslokaal. Hij staat daar in de hoek, een beetje verscholen achter het gordijn en noteert precies welk boek uw kind leest, wanneer hij dat heeft gelezen, hoe lang hij het heeft geleend, waar hij het heeft geleend (op school of in de plaatselijke bibliotheek), wat hij er van vond, wat uw kind leuk vindt, welke sport uw kind beoefent, wat zijn lievelingsdier is, zijn lievelingseten is, wat hij later wil worden, welke filmpjes uw kind kijkt, in welke apps hij geïnteresseerd is, welke websites uw kind bezoekt, hoe oud uw kind is, waar uw kind woont, wat uw emailadres is, in welke groep uw kind zit en op welke school uw kind zit. Bovendien kan ‘De Man’ al deze gegevens combineren en koppelen en er vervolgens conclusies aan verbinden die op dit moment nog geheel onoverzichtelijk voor ons zijn. En waarvan de gevolgen voor uw kind niet te overzien zijn.

Veel lagere scholen maken namelijk gebruik van De Bibliotheek op school, een systeem voor het beheren en zichtbaar maken van de schoolbibliotheek. Scholen kunnen er ook voor kiezen hun bibliotheek te verbinden aan de plaatselijke bibliotheek. Doel is uiteraard het bevorderen van het lezen. Op zich een geweldig initiatief. Hoe leuk is het dat kinderen op school naar de bibliotheek mogen. Lekker tussen de rijen boeken ‘neuzen’ en dan thuiskomen met twee of meer zelf uitgezochte boeken, zodat mama of papa deze gezellig kunnen voorlezen, of, indien uw kind al kan lezen, zich lekker kan terugtrekken in een hoekje van de bank met een boek.

Hartstikke leuk, totdat u ontdekt dat ‘De Man’ uw kind ongevraagd introduceert met een soort van social media en via de profielpagina van de bibliotheek van uw kind alle bovenvermelde gegevens van hem of haar te weten komt. Maar niet alleen ‘De Man’ kijkt mee, ook de school kijkt mee, de leraren en de kinderen van de school. Allemaal kunnen ze het profiel en het leeslog van uw kind bekijken. In het leeslog kan uw kind boeken die hij gelezen heeft beoordelen en aangeven wat hij er van vond. De leraren kunnen ook zien welke boeken of welke soort boeken uw kind geleend heeft.

Een initiatief bij uw kind om een boek te gaan lezen eindigt in een gang naar de computer en surfen op internet en het delen van allerlei persoonlijke informatie via de social media (profielpagina’s) van de bibliotheek, bekijken van filmpjes en apps, oftewel ongewild en ongewenst ‘schermplakken’. Erger nog, tegelijkertijd wordt ook nog het gedrag van uw kind, zijn keuzes, voorkeuren en interesses direct opgezogen door de vampiers van de digitale wereld onder leiding van ‘De Man’.

Wie is ‘De Man’ en wat doet hij met al deze gegevens van uw kind? Na urenlange studie en gesprekken met school, de bibliotheek en de software-leverancier moet ik gewoonweg constateren dat ik er echt niet achter kom. Ik moet ‘De Man’ gewoon vertrouwen. Ik moet me niet zo druk maken, niet zo gek doen, niet zo zeuren, het is toch allemaal leuk en ik ben toch niet tegen het bevorderen van lezen?

‘De Man’ slaat in ieder geval de gegevens van uw kind op in de server van de plaatselijke bibliotheek. En dat is veilig, zegt men. Echt, moet ik dit geloven? Welke server dit is en waar deze staat is onduidelijk, dat verschilt per bibliotheek. Met wie de gegevens worden gedeeld en wie er allemaal inzage in heeft wordt ook niet duidelijk. Er worden in ieder geval gegevens gedeeld met de Landelijke Monitor. Over de vraag welke gegevens dit dan weer precies betreft zijn de verschillende partijen ook weer niet eenduidig. De Landelijke Monitor wist in ieder geval zelf aan te geven dat zij zich zelf afvroeg of zij zich wel aan de wet houden.

Mag dit nou allemaal gewoon? Nee. Volgens de wet dient de school uw toestemming te vragen als zij gegevens van uw kind aan derden verstrekt. Deze toestemming moet ondubbelzinnig zijn, hetgeen inhoudt dat u uw toestemming vrij en niet onder druk heeft gegeven. Daar is in dit geval al geen sprake van. Weerhoudt u namelijk uw toestemming, dan kan uw kind niet naar de schoolbibliotheek.

Daarnaast moet uw toestemming specifiek zijn, voor een specifieke verwerking voor een specifiek doel. U dient geïnformeerd te zijn over de gang van zaken rond de verwerking van de gegevens van uw kind en er dient geen twijfel te zijn over de inhoud en de reikwijdte van uw toestemming. Ook daar is hier geen sprake van.

In het beste geval krijgt u namelijk een brief van school waarin u gevraagd wordt om toestemming om de naam, adres, woonplaats en geboortedatum te delen met de (plaatselijke) bibliotheek. Dat de school vervolgens ook de groep, fysieke groep en uw emailadres met de bibliotheek deelt wordt niet eens vermeld. Het hele leerlingenbestand van een school wordt aan het begin van het jaar aan de bibliotheek verstuurd. U wordt geacht uw toestemming voor het delen van de gegevens van uw kind met de bibliotheek te hebben gegeven, tenzij u een briefje aan school retourneert waarin u uw toestemming onthoudt. De scholen mogen echter niet uitgaan van dit ‘wie zwijgt stemt toe’ principe.

Er wordt u niet verteld dat uw kind een profielpagina krijgt waarin uw kind allerlei persoonlijke gegevens kan delen. U wordt ook niet verteld met wie de school al deze gegevens van uw kind deelt, waar deze gegevens worden opgeslagen en voor hoelang ze worden opgeslagen. U wordt niet verteld dat het inloggen in sommige gevallen via een onbeveiligde verbinding gebeurt. Ingevulde aanmeldingen, te weten de inlognaam en wachtwoord, kunnen worden onderschept. U wordt niet verteld dat er wordt ingelogd met als gebruikersnaam de gedeeltelijke voornaam en geboortedatum van uw kind. U wordt niet verteld dat uw kind inlogt via een pagina waarop allerlei nieuwsfeiten staan welke wellicht nog niet geschikt zijn voor uw kind uit groep 1,2,3 of 4. U wordt ook niet verteld dat uw kind niet alleen naar boeken zoekt, maar tegelijkertijd naar websites, filmpjes, nieuwsfeiten en apps. U krijgt bovendien niet de mogelijkheid om zelf mee te kijken, zodat u geen idee heeft wat uw kind allemaal op internet met de bibliotheek deelt.

Naar mijn idee gaat het gewoonweg niemand wat aan welk boek mijn kind leest. Het gaat ‘De Man’, de leraren en de leerlingen en alle eventueel betrokken instanties niets aan! Uw kind kiest er niet meer zelf voor om met anderen te delen welke boeken hij leest en waar zijn interesses liggen, als hij dit überhaupt al zou willen delen. Dit wordt voor hem besloten en op deze beslissing heeft hij geen enkele invloed. En dat is wat mij betreft een regelrechte inbreuk op de privacy van uw kind. Een recht dat uw kind heeft en dat niet zomaar geschonden zou mogen worden. Een recht waar ouders voor op moeten durven komen en niet telkens weggezet moeten worden als zeurpieten!

Stichting Privacy First nodigt u graag uit voor haar Nieuwjaarsborrel! Deze zal plaatsvinden op woensdagavond 17 januari as. op onze kantoorlocatie in Amsterdam. De avond zal grotendeels in het teken staan van een thema dat Privacy First steeds meer zorgen baart: de privacy van onze kinderen in een wereld die steeds verder digitaliseert, met name in het onderwijs. Hoe kunnen kinderen zich nog vrij en veilig ontwikkelen in een leeromgeving waar alles over hen digitaal wordt opgeslagen en kan worden uitgewisseld? Welke gegevensverwerkingen vinden in het onderwijs plaats, welke risico’s kleven hieraan en welke maatregelen kunnen worden getroffen om de privacy van leerlingen te waarborgen?

Na de Nieuwjaarsspeech door Privacy First voorzitter Bas Filippini zullen Arda Gerkens (Eerste Kamer), Huib Gardeniers (Net2Legal), Iris Hoen (Wille Donker Advocaten) en Simone van Dijk (Privacy First) hun licht over deze kwesties laten schijnen. Hierna is er ruimte voor discussie onderling en met het publiek, gevolgd door een borrel waar wij samen kunnen proosten op een privacyvriendelijk 2018!

Iedereen is welkom, toegang is gratis. Donaties aan Privacy First worden echter zeer op prijs gesteld. Aanmelden kan via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., maar is niet verplicht.

Datum: woensdag 17 januari 2018, 19.30-22.00u (inloop vanaf 19.00u).
Locatie: Volkshotel, Wibautstraat 150 te Amsterdam (Betonnen Zaal, begane grond).
Een routebeschrijving vindt u op www.volkshotel.nl/nl/#locatie.

Klik HIER voor de uitnodiging zoals Privacy First die onlangs aan haar netwerk verzond (pdf). Wilt u voortaan directe uitnodigingen voor onze evenementen ontvangen? Mail ons! Dan voegen wij u toe aan onze mailinglist.

Op 21 november jl. nam de Eerste Kamer een controversieel wetsvoorstel aan waardoor de reisbewegingen van iedere automobilist 4 weken in een centrale politiedatabank zullen belanden. Privacy First start een rechtszaak om dit wetsvoorstel onrechtmatig te laten verklaren wegens strijd met het recht op privacy.

Massale privacyschending

Vast beleid van Stichting Privacy First is om massale privacyschendingen bij de rechter aan te vechten en onrechtmatig te laten verklaren. Privacy First deed dit de laatste jaren reeds met succes bij de centrale opslag van ieders vingerafdrukken onder de Paspoortwet en de opslag van ieders communicatiegegevens onder de Wet bewaarplicht telecommunicatie. Een actueel wetsvoorstel dat zich bij uitstek voor een dergelijke rechtszaak leent is het wetsvoorstel van minister Grapperhaus inzake Automatic Number Plate Recognition (automatische nummerplaatherkenning, ANPR). Onder dit wetsvoorstel zullen de kentekens van alle auto's in Nederland (oftewel ieders reisbewegingen) door middel van cameratoezicht vier weken in een centrale politiedatabank worden opgeslagen voor opsporing en vervolging. Iedere automobilist wordt hierdoor een potentiële verdachte. Dit is totaal niet noodzakelijk, volstrekt disproportioneel en bovendien ineffectief. Het wetsvoorstel is daarom in strijd met het recht op privacy en daarmee onrechtmatig.

Oud wetsvoorstel

Het huidige ANPR-wetsvoorstel werd reeds in februari 2013 bij de Tweede Kamer ingediend door voormalig minister Opstelten. Voorheen was ook minister van Justitie Hirsch Ballin al in 2010 van plan om een vergelijkbaar voorstel in te dienen met een bewaartermijn van 10 dagen. Vervolgens verklaarde de Tweede Kamer dit voorstel echter controversieel. De ministers Opstelten en Van der Steur deden er in het huidige wetsvoorstel alsnog drie scheppen bovenop: 4 weken opslag van ieders reisbewegingen. Wegens privacybezwaren lag de parlementaire behandeling van dit wetsvoorstel vervolgens jarenlang stil, maar werd daarna alsnog door de Tweede en Eerste Kamer heen geloodst. Het wetsvoorstel past echter allang niet meer in deze tijd: het is reeds ingehaald door Europese rechtspraak waardoor dit type wetgeving (massale opslag van gegevens van onschuldige burgers) onrechtmatig is verklaard. Bovendien heeft de ANPR-praktijk in binnen- en buitenland reeds uitgewezen dat massale ANPR-opslag niet werkt.

Rechtszaak

Privacy First zal nu (in coalitie met andere maatschappelijke organisaties) een rechtszaak beginnen om de nieuwe ANPR-wet buiten werking te laten stellen. Privacy First heeft daartoe via Pro Bono Connect het gerenommeerde advocatenkantoor CMS ingeschakeld. De eerste formele processtap is gisteren genomen: per brief (PDF) heeft Privacy First aan minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) om overleg ex art. 3:305a BW gevraagd. Mocht dit overleg niet tot intrekking van het ANPR-wetsvoorstel leiden, dan valt onverbiddelijk het zwaard van Damocles: Privacy First c.s. zullen dan de Nederlandse Staat in kort geding dagvaarden om de wet buiten werking te laten stellen wegens strijd met Europees privacyrecht. Gezien de Europese en Nederlandse jurisprudentie terzake achten Privacy First c.s. de kans op een succesvolle rechtsgang buitengewoon hoog.

Update 20 december 2018: vandaag heeft de overheid aangekondigd dat de wet ANPR per 1 januari 2019 in werking zal treden. Het kort geding tegen de wet zal z.s.m. plaatsvinden bij de rechtbank Den Haag.

Privacy First heeft met interesse het nieuwe regeerakkoord gelezen. Enerzijds is Privacy First verheugd om te kunnen constateren dat er aandacht is voor privacy en dat er privacybevorderende maatregelen worden getroffen. Anderzijds zijn er helaas ook veel maatregelen die de privacy beperken of de privacy raken. Wij hebben hiervan onderstaand overzicht gemaakt. Privacy First zal de verdere ontwikkelingen hieromtrent actief op de voet volgen en positief trachten te beïnvloeden.

1. Privacybevorderende maatregelen

Veiligheid

• Standaarden voor Internet-of-Things apparaten.

• Het stimuleren van bedrijven om veiliger software te maken via software-aansprakelijkheid.

• Voorlichtingscampagnes op het gebied van cyberhygiëne.

Berechting, straffen en maatregelen

• Inzet op het beschermen van privacy van burgers onderling (horizontale privacy).

  • Het verspreiden van wraakporno wordt als zelfstandig delict strafbaar gesteld.

Vernieuwing openbaar bestuur en ICT-dienstverlening

• Ter bevordering van de privacy wordt de eigen regie op persoonsgegevens vergroot. Gebruikers van overheidsdiensten krijgen de mogelijkheid zelf relevante instanties en organisaties aan te wijzen waaraan een beperkt aantal persoonsgegevens automatisch kan worden verstrekt.

  • Wie nu geregistreerd staat kan kiezen voor een opt-out.

  • Nieuwe inschrijvingen vallen onder de nieuwe regels.

Emancipatie en LHBTI

• Onnodige geslachtsregistratie wordt waar mogelijk beperkt.

2. Privacybeperkende maatregelen

Veiligheid

• Aankoop van hacksoftware door opsporingsdiensten.

• Repressieve maatregelen i.h.k.v. terrorismebestrijding.

• DNA-onderzoek bij verdenking van een terroristisch misdrijf.

Vernieuwing openbaar bestuur en ICT-dienstverlening

• De Basisregistratie Personen (BRP) wordt gemoderniseerd en zal de e-mailadressen van burgers bevatten.

  • Gegevens van burgers in basisadministraties en andere privacygevoelige informatie wordt altijd versleuteld opgeslagen.

  • DigiD wordt veiliger gemaakt.

Arbeid: Handhaving en internationale afspraken als randvoorwaarden voor een werkend stelsel.

• Misbruik van sociale voorzieningen ondermijnt het draagvlak voor solidariteit. Het kabinet vindt het van belang dat uitvoerders, waaronder gemeenten, effectief gebruik maken van de mogelijkheden tot het delen, koppelen en analyseren van data, uiteraard met inachtneming van de geldende wettelijke regels en waarborgen. Dit kan ook uitkeringsgerechtigden helpen om regels na te leven en fouten te voorkomen. 

Personenvervoer

• Bij ontwerp, aanleg en onderhoud van infrastructuur wordt rekening gehouden met zelfrijdende voertuigen en benodigde systemen in of langs de weg. Overheidsinformatie over verkeer wordt zoveel mogelijk via open data beschikbaar gesteld voor voertuigen, apps en reisplanners. Om ieders privacy te waarborgen worden er spelregels vastgelegd over de eigendom en het gebruik van reisdata.

3. Maatregelen die de privacy (kunnen) raken

Veiligheid

• ‘Belofte’ dat er i.h.k.v. de nieuwe Wiv geen sprake zal zijn van willekeurige en massale verzameling van gegevens van burgers. 

  • Strikt de hand houden aan extra waarborgen in de wet.

  • Evaluatie zal vervroegd worden uitgevoerd, na twee jaar van invoering.

  • Eventuele extra waarborgen in de wet opnemen en het toezicht versterken.

Berechting, straffen en maatregelen

• Wetsvoorstel Aanpassing bewaarplicht telecommunicatiegegevens wordt heroverwogen.

  • Kabinet verkent in hoeverre het Europees recht ruimte biedt voor een afgewogen bewaarplicht voor bepaalde telecommunicatiegegevens, in het bijzonder voor gegevens die strekken tot identificatie van de gebruiker van een communicatiedienst.

  • Aandacht naar waarborgen voor de persoonlijke levenssfeer van burgers, beperkte toegang, aangescherpt toezicht, noodzakelijkheid van bewaartermijnen, adequate bescherming en beveiliging van gegevens en een rapportage- en evaluatieplicht.

  • Alle nieuwe wetgeving waarin gegevensbewaring wordt geregeld ten behoeve van de opsporing van ernstige strafbare feiten zal worden voorzien van passende waarborgen.

  • Evaluatie na vijf jaar -> effectiviteit en impact van de wetgeving.

Een sterke docent

• Het lerarenregister.

Goede zorg voor ouderen

• Om de schaarse capaciteit aan zorgpersoneel optimaal te benutten voor zorg en aandacht voor cliënten en patiënten, is het wenselijk digitaal ondersteunde zorg gericht in te zetten en de verspreiding van innovatieve werkwijzen (e-health) te bevorderen, zowel thuis als in het verpleeghuis. Deze kabinetsperiode is hiervoor 40 miljoen euro beschikbaar, daarna 5 miljoen per jaar. 

Ruimte voor ondernemers

• De mogelijkheden voor regionale en sectorale proefprojecten, wettelijke experimenteerruimte, testlocaties (bijvoorbeeld voor drones) en regelvrije zones worden vergroot. Daarbij gelden minimumvereisten en passend toezicht. 

Kredieten en bankensector

• Financiële technologische innovaties (Fintech) dragen bij aan innovatie en concurrentie in de financiële sector. De toetreding van deze innovatieve bedrijven wordt vereenvoudigd door invoering van een bank- en overige vergunning in lichtere vorm, met inachtneming van voldoende bescherming van de klanten. 

Luchtvaart

• De groei van het aantal passagiers op Schiphol vraagt om een efficiënter proces van grenscontroles. Er wordt daarom geïnvesteerd in de capaciteit van de Koninklijke Marechaussee en verdere digitalisering van paspoortcontroles.