Door Jeroen van der Ham 

Begin dit jaar was er een storm rond de beveiliging van de OV-chipkaart. Al snel bleek dat er nogal wat mis was met de beveiliging van de kaart zelf. Het bleek redelijk simpel om saldo's op te hogen, blokkades op te heffen of andere aanpassingen aan de kaart te doen. Er waren programma's op internet verschenen waarmee de kaart aangepast kon worden en daar werd door journalisten en Kamerleden ook gebruik van gemaakt. Trans Link Systems (TLS), het centrale bedrijf achter de OV-chipkaart, heeft het misbruik naar eigen zeggen vrij snel gevonden in het back-office systeem. Om data te verzamelen zijn de kaarten ongemoeid gelaten, maar na ongeveer twee weken toch op de zwarte lijst gezet en is aangifte gedaan. Inmiddels zijn er wat meer fraudegevallen geweest, maar is het volgens TLS toch beperkt tot ongeveer 50 gevallen per dag. Fraude met anonieme OV-chipkaarten is te detecteren en te blokkeren, maar de dader opsporen is moeilijk. Echter, dankzij het fraude-detectiesysteem zou dit misbruik niet lonend zijn. Misbruik waar op dit moment nog weinig tegen te doen is, is het thuis inchecken. In de trein is op dit moment niet te detecteren of een OV-chipkaart legitiem is ingecheckt of niet. Ook in het back-office systeem is dit soort misbruik nog niet te detecteren.

Uiteindelijk is de fraude voor de vervoersbedrijven een simpele rekensom. Er was misbruik met het papieren vervoersbewijs en er is nu misbruik met de OV-chipkaart. Dat laatste is moeilijker, maar in de meeste gevallen ook sneller te detecteren en ongedaan te maken. Thuis saldo opladen is bijna niet lonend omdat de kaart al vrij snel geblokkeerd zal worden, waarna er weer een nieuwe kaart gebruikt moet worden. Dezelfde rekensom wordt gebruikt voor de overgang naar de volgende generatie kaart. Het weinige misbruik dat er nu is weegt niet op tegen de extra kosten die het met zich meebrengt om de nieuwe kaart snel uit te rollen. Wat helaas nog niet meegenomen wordt in deze som zijn de kosten voor het draaien en bijhouden van het fraude-detectiesysteem. Dit is een systeem dat eerder niet nodig was en nu een vitaal onderdeel wordt van het hele OV-chipkaartsysteem. Gelukkig is het op dit moment zo dat misbruik van kaarten rechtmatige klanten niet schaadt. Voor zover bekend is het niet mogelijk om tegoeden of gegevens van anderen te stelen, of om OV-chipkaarten onklaar te maken. Wel worden de kosten voor het misbruik uiteindelijk gedragen door alle klanten; dit was eerder ook al het geval. We moeten helaas wel concluderen dat de mensen die anoniem willen reizen hieronder lijden. Het misbruik zal worden gebruikt als een argument om de prijs van de anonieme kaart hoog te houden.

Bron: Rapportage fraude met de OV-chipkaart, Trans Link Systems, februari 2011.