Toon items op tag: Discriminatie

Ondanks een dringende oproep van Stichting Privacy First aan de Tweede Kamer om het coronatoegangsbewijs te blokkeren, lijkt de Nederlandse invoering van de "coronapas" per 25 september 2021 helaas een feit. Privacy First verwacht dat dit zal leiden tot een tweedeling in de samenleving, discriminatie, uitsluiting van kwetsbare groepen en schending van ieders recht op privacy. De coronapas leidt bovendien tot vaccinatiedwang, wat in strijd is met ieders recht om geheel vrij te beschikken over zijn/haar eigen lichaam. Dit is onverenigbaar met het recht op lichamelijke integriteit en zelfbeschikking en voedt de ondermijning van ons vertrouwen in de democratische rechtsstaat, waarin deze fundamentele rechten verankerd zijn. 

Nu massale aantasting en schending van mensenrechten dreigt, is het aan de rechter om in te grijpen en de overheid te corrigeren. In lijn met onze statutaire doelstelling in het algemeen belang heeft de actuele rechtszaak van Bart Maes c.s. ter stopzetting van de coronapas daarom onze volledige steun. Privacy First hecht eraan daarbij te benadrukken dat hiermee geen statement wordt gemaakt tegen het vaccineren (integendeel), maar dat het van cruciaal belang is om juist in deze tijd ieders mensenrechten volledig te respecteren en te beschermen. Kritische geluiden, op welke grond dan ook, dienen serieus genomen te worden en niet op emotionele gronden terzijde geschoven te worden. Zowel op korte als lange termijn vormt dit de beste waarborg voor een open, vrije en gezonde samenleving.

Onderstaande oproep verzond Privacy First vandaag aan de Tweede Kamer: 

Geachte Kamerleden, 

Met grote afkeuring heeft Stichting Privacy First kennisgenomen van de geplande invoering van coronatoegangsbewijzen voor de horeca, evenementen en culturele instellingen. Dit zal leiden tot een tweedeling in de samenleving, uitsluiting van kwetsbare groepen en massale schending van ieders recht op privacy. Hieronder zal Privacy First dit kort toelichten.

Zware inbreuk op grondrechten

Het coronatoegangsbewijs (“coronapas”) vormt een zware inbreuk op talloze grondrechten en mensenrechten, waaronder het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer, fysieke zelfbeschikking, lichamelijke integriteit en de vrijheid van beweging in combinatie met andere klassieke mensenrechten zoals het recht op deelname aan het culturele leven en diverse kinderrechten zoals het recht op recreatie. Iedere inperking van deze rechten dient strikt noodzakelijk, proportioneel en effectief te zijn. Bij de coronapas is dit tot op heden echter niet aangetoond en wordt de vereiste noodzakelijkheid in het algemeen belang simpelweg verondersteld. Privacyvriendelijker alternatieven om de maatschappij weer te kunnen openen en normaliseren lijken nooit serieus te zijn overwogen. Reeds om deze redenen kan de coronapas de mensenrechtelijke toets niet doorstaan en dient daarom te worden ingetrokken. In dit verband herinnert Privacy First u tevens graag aan landen zoals Engeland, België en Denemarken waar een vergelijkbare pas bewust niet is ingevoerd of inmiddels weer is afgeschaft. In Nederland is de laatste dagen een groot gebrek aan maatschappelijk draagvlak voor de coronapas gebleken en hebben vele duizenden ondernemers reeds laten weten hier niet aan te zullen meewerken. Privacy First verwacht dan ook dat invoering van de coronapas zal leiden tot massale burgerlijke ongehoorzaamheid en kansrijke rechtszaken tegen de Staat.

Sociale uitsluiting

De invoering van de coronapas is bovendien in strijd met het algemene verbod van discriminatie, aangezien hierdoor een breed maatschappelijk onderscheid wordt geïntroduceerd op basis van medische status. Dit zet het sociale leven onder druk en kan leiden tot grootschalige ongelijkheid, stigmatisering, maatschappelijke segregatie en zelfs mogelijke spanningen, aangezien grote groepen in de samenleving zich (om uiteenlopende redenen) niet (of niet stelselmatig) zullen willen of kunnen laten testen of vaccineren, of een digitaal test- of vaccinatiebewijs zullen kunnen bemachtigen. Reeds tijdens onze Nationale Privacy Conferentie begin 2021 nam Privacy First het standpunt in dat de invoering van een verplicht “coronapaspoort” een maatschappelijk ontwrichtende werking zou hebben.[1] Bij die gelegenheid nam o.a. de Autoriteit Persoonsgegevens nadrukkelijk stelling tegen de invoering van een coronapas. De genoemde maatschappelijke risico’s gelden des te sterker voor de vaccinatiedwang die het coronatoegangsbewijs impliceert. In dit verband herinnert Privacy First u graag aan het feit dat zowel uw Kamer als de Parlementaire Assemblée van de Raad van Europa zich tegen een directe of indirecte vaccinatieplicht hebben uitgesproken.[2] Daarnaast zal de coronapas precedentwerking kunnen krijgen voor andere medische aandoeningen en andere maatschappelijke sectoren, waardoor een veel breder scala aan sociaal-economische mensenrechten onder druk zal komen te staan. Om deze redenen roept Privacy First u op om de invoering van de coronapas te blokkeren.

Meervoudige privacyschending

Vanuit het perspectief van het recht op privacy gelden tevens een aantal specifieke bezwaren en vragen. Allereerst introduceert de coronapas een verplicht “gezondheidsbewijs” voor deelname aan een groot deel van het maatschappelijk leven, in flagrante strijd met het recht op privacy en de bescherming van persoonsgegevens. Middels het verplicht tonen van een ID-bewijs naast de coronapas wordt een geheel nieuwe identificatieplicht in openbare gelegenheden gecreëerd. De bestaande anonimiteit in de openbare ruimte wordt daardoor opgeheven, met alle gevaren en risico’s van dien. Bovendien roept deze nieuwe identificatieplicht vragen op over de bevoegdheid van een ondernemer om de identiteit van een persoon vast te stellen en de gezondheidstoestand door middel van de coronapas te beoordelen.

De onderliggende wetgeving resulteert daarnaast in inconsequente toepassing van bestaande wetgeving op dezelfde handeling, namelijk het testen, met verregaande gevolgen enerzijds voor een belangrijk goed als het medisch beroepsgeheim en het vertrouwen van de burger in dat beroepsgeheim, en anderzijds voor de praktische uitvoering van bewaartermijnen terwijl de verwerking niet verandert. Niet het resultaat van de test moet immers bepalend zijn of de registratie van het testen onder de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (Wgbo) valt (met daarop een medisch beroepsgeheim en een bewaartermijn van 20 jaar) of juist onder de Wet publieke gezondheid (met een bewaartermijn van 5 jaar), maar de handeling van het testen zelf. Bovendien is het de vraag waarom er juist aansluiting is gezocht bij Wpg en/of Wgbo nu het gaat om het verkrijgen van een bewijs voor deelname aan de maatschappij en het niet een medische behandeling (Wgbo) noch publieke gezondheidstaak voor dat doel betreft. Hier zou de enige mogelijkheid voor verwerking van persoonsgegevens ten behoeve van het verkrijgen van een coronabewijs en voor doorbreking van het medisch beroepsgeheim de grondslag toestemming moeten zijn. In dit geval kan er echter geen sprake zijn van de wettelijk vereiste vrijelijk gegeven toestemming, nu het testen en vaccineren een dwingende voorwaarde zal zijn voor deelname aan de maatschappij.

Privacy vereist duidelijkheid

Veel andere zaken zijn en blijven voortdurend onduidelijk: welke gegevens zullen worden opgeslagen, waar, door wie en in welke systemen, in hoeverre vindt internationale en Europese uitwisseling van gegevens plaats, welke partijen met welke doelen hebben toegang of kopiëren gegevens of zetten die in enorme nieuwe, nationale databases met onze gezondheidsgegevens? In hoeverre zal er sprake kunnen zijn van persoonlijke localisering en identificatie, of slechts van incidentele verificatie en authenticatie? Waarom kunnen testuitslagen onnodig lang worden bewaard? Hoe groot zijn de risico’s op hacking, datalekken, fraude en vervalsing? In hoeverre is er überhaupt met enige serieuze aandacht nagedacht over decentrale, privacyvriendelijke technologieën en privacy by design, open source software, dataminimalisatie en anonimisering? Hoe lang zullen testbewijzen kosteloos blijven? Wordt er reeds gewerkt aan de introductie van een “alternatieve digitale drager” naast de CoronaCheck app, namelijk een chip(kaart), met alle bezwaren en risico’s van dien? Waarom is er geen sprake geweest van een onafhankelijke Privacy Impact Assessment (PIA)? Hoe vaak moet het land nog accepteren dat nood- en spoedwetten lekkende privacygaten dichten, als onze overbelaste en onderbezette Autoriteit Persoonsgegevens al opmerkt dat er geen wettelijke grondslag voor verwerking is? Hoe zullen onvoorzien gebruik en misbruik, doelverschuiving (function creep) en profilering worden voorkomen en hoe is het privacy-toezicht geregeld? Zullen er altijd niet-digitale, papieren alternatieven beschikbaar blijven? Waarom wordt het “gele boekje” niet geaccepteerd als privacyvriendelijk alternatief, zoals dat in andere landen wel gebeurt? Wat gebeurt er op de diverse testlocaties met het afgenomen testmateriaal, oftewel ieders DNA? En wanneer zal de coronapas weer worden afgeschaft? Met andere woorden: in hoeverre is dit daadwerkelijk "tijdelijk”?

In de optiek van Privacy First zal invoering van de coronapas slechts tot onwerkbare belasting van ondernemers, talloze wantoestanden en grote maatschappelijke kapitaalvernietiging leiden. Privacy First verzoekt u daarom om invoering van de coronapas te blokkeren. Bij gebreke hieraan behoudt Privacy First zich het recht voor om de wetgeving ter invoering van de coronapas aan internationaal en Europees recht te laten toetsen en door de rechter buiten werking te laten stellen. De voorbereidingen voor een dergelijke rechtszaak worden door ons en vele anderen reeds getroffen. 

Hoogachtend, 

Stichting Privacy First 

[1] Zie Nationale Privacy Conferentie 28 januari 2021, https://youtu.be/asEX1jy4Tv0?t=9378, vanaf 2u 36 min 18 sec.
[2] Zie Council of Europe, Parliamentary Assembly, Resolution 2361 (2021): Covid-19 vaccines: ethical, legal and practical considerations, https://pace.coe.int/en/files/29004/html, par. 7.3.1-7.3.2: “Ensure that citizens are informed that the vaccination is NOT mandatory and that no one is politically, socially, or otherwise pressured to get themselves vaccinated, if they do not wish to do so themselves; ensure that no one is discriminated against for not having been vaccinated, due to possible health risks or not wanting to be vaccinated.” Zie tevens o.a. Tweede Kamer, Motie van het lid Azarkan over geen coronavaccinatieplicht (28 oktober 2020), Kamerstuk 25295-676, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-25295-676.html: “De Kamer (...) spreekt uit dat er in de toekomst nooit sprake mag zijn van een directe of indirecte coronavaccinatieplicht”; Motie van het lid Azarkan over toegang tot publieke voorzieningen voor iedereen ongeacht vaccinatie- of teststatus (5 januari 2021), Kamerstuk 25295-864, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-25295-864.html: “De Kamer (...) verzoekt de regering om toegang tot publieke voorzieningen voor iedereen mogelijk te maken ongeacht vaccinatie- of teststatus.”

Een eerdere, vergelijkbare versie van dit commentaar verscheen reeds in maart 2021: 
https://www.privacyfirst.nl/aandachtsvelden/wetgeving/item/1224-standpunt-privacy-first-inzake-concept-wetsvoorstel-testbewijzen-covid-19.html.

Met grote zorg heeft Privacy First kennisgenomen van het concept-wetsvoorstel testbewijzen covid-19. Onder dit wetsvoorstel zal een negatief corona-testbewijs verplicht worden voor toegang tot openbare gelegenheden, waaronder horeca, evenementen, sport en jeugdactiviteiten, culturele instellingen en waarschijnlijk ook een deel van het (hoger) onderwijs, e.e.a. op straffe van hoge boetes. Dit zet ieders recht op privacy onder druk.

Zware inbreuk op grondrechten

Het concept-wetsvoorstel vormt een zware inbreuk op talloze grondrechten en mensenrechten, waaronder het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer, de lichamelijke integriteit en de vrijheid van beweging in combinatie met andere relevante mensenrechten zoals het recht op deelname aan het culturele leven, het recht op onderwijs en diverse kinderrechten zoals het recht op recreatie. Iedere inperking van deze rechten dient strikt noodzakelijk, proportioneel en effectief te zijn. Bij het huidige concept-wetsvoorstel is dit echter niet aangetoond en wordt de vereiste noodzakelijkheid in het algemeen belang simpelweg verondersteld. Privacyvriendelijker alternatieven om de maatschappij weer te kunnen openen en normaliseren lijken niet te zijn overwogen. Reeds om deze redenen kan het voorstel de mensenrechtelijke toets niet doorstaan en dient daarom te worden ingetrokken.

Sociale uitsluiting

Het voorstel is daarnaast in strijd met het algemene verbod van discriminatie, aangezien hierdoor een breed maatschappelijk onderscheid wordt geïntroduceerd op basis van medische status. Dit zet het sociale leven onder druk en kan leiden tot grootschalige ongelijkheid, stigmatisering, maatschappelijke segregatie en zelfs mogelijke spanningen, aangezien grote groepen in de samenleving zich (om uiteenlopende redenen) niet (of niet stelselmatig) zullen willen of kunnen laten testen. Ook tijdens de recente Nationale Privacy Conferentie van Privacy First en ECP bleek dat de invoering van een verplicht “coronapaspoort” een maatschappelijk ontwrichtende werking kan hebben.[1] Bij die gelegenheid nam o.a. de Autoriteit Persoonsgegevens hier dan ook nadrukkelijk stelling tegen. Dergelijke maatschappelijke risico’s gelden des te sterker voor de indirecte vaccinatieplicht die in het verlengde van het corona-testbewijs ligt. In dit verband herinnert Privacy First graag aan het feit dat recentelijk zowel de Tweede Kamer als de Parlementaire Assemblée van de Raad van Europa zich tegen een directe of indirecte vaccinatieplicht hebben uitgesproken.[2] Daarnaast zal het onderhavige concept-wetsvoorstel precedentwerking kunnen hebben voor andere medische aandoeningen en andere maatschappelijke sectoren, waardoor een veel breder scala aan sociaal-economische mensenrechten onder druk zal komen te staan. Om al deze redenen adviseert Privacy First het kabinet met klem om dit concept-wetsvoorstel in te trekken.

Meervoudige privacyschending

Vanuit het perspectief van het recht op privacy gelden bovendien een aantal specifieke bezwaren en vragen. Allereerst introduceert het concept-wetsvoorstel een verplicht “gezondheidsbewijs” voor deelname aan een groot deel van het maatschappelijk leven, in flagrante strijd met het recht op privacy en de bescherming van persoonsgegevens. Ook introduceert het concept-wetsvoorstel een identificatieplicht “aan de voordeur” bij openbare gelegenheden, in strijd met het recht op anonimiteit in de openbare ruimte. Het wetsvoorstel resulteert daarnaast in inconsequente toepassing van bestaande wetgeving op dezelfde handeling, namelijk het testen, met verregaande gevolgen enerzijds voor een belangrijk goed als het medisch beroepsgeheim en het vertrouwen van de burger in dat beroepsgeheim, en anderzijds voor de praktische uitvoering van bewaartermijnen terwijl de verwerking niet verandert. Niet het resultaat van de test moet immers bepalend zijn of het dossier onder de Wgbo valt (met daarop een medisch beroepsgeheim en een bewaartermijn van 20 jaar) of juist onder de Wet publieke gezondheid (met een bewaartermijn van 5 jaar), maar de handeling van het testen zelf. Bovendien is het de vraag waarom er in het huidige concept-wetsvoorstel aansluiting wordt gezocht bij Wpg en/of Wgbo als het hier enkel gaat om het verkrijgen van een testbewijs met als doel deelname aan de maatschappij (en dus geen medische behandeling noch publieke gezondheidstaak voor dat doel). Hier zou de enige mogelijkheid voor verwerking en voor doorbreking van het medisch beroepsgeheim de grondslag toestemming moeten zijn. In dit geval kan er echter geen sprake zijn van de wettelijk vereiste vrijelijk gegeven toestemming, nu het testen een dwingende voorwaarde zal zijn voor deelname aan de maatschappij.

Privacy vereist duidelijkheid

Veel andere zaken zijn nog onduidelijk: welke gegevens zullen worden opgeslagen, waar, door wie en wat zal er kunnen worden uitgewisseld? In hoeverre zal er sprake zijn van persoonlijke localisering en identificatie, of slechts van incidentele verificatie en authenticatie? Waarom kunnen testuitslagen onnodig lang (5 of zelfs 20 jaar) worden bewaard? Hoe groot zijn de risico’s op hacking, datalekken, fraude en vervalsing? In hoeverre zal er sprake zijn van decentrale, privacyvriendelijke technologie en privacy by design, open source software, dataminimalisatie en anonimisering? Zullen testbewijzen kosteloos blijven en in hoeverre zal er sprake kunnen zijn van privacyvriendelijke diversiteit en keuzevrijheid bij test-applicaties? Wordt er reeds gewerkt aan de introductie van een “alternatieve digitale drager” i.p.v. de CoronaCheck app, namelijk een chip, met alle risico’s van dien? Hoe zullen doelverschuiving (function creep) en profilering worden voorkomen en hoe is het privacy-toezicht geregeld? Zullen er altijd niet-digitale, papieren alternatieven beschikbaar blijven? Wat gebeurt er met het afgenomen testmateriaal, oftewel ieders DNA? En wanneer zullen de corona-testbewijzen weer worden afgeschaft?

Zolang dergelijke bezwaren en vragen onbeantwoord blijven, heeft indiening van dit wetsvoorstel überhaupt geen zin en zal het corona-testbewijs slechts tot maatschappelijke kapitaalvernietiging leiden. Privacy First verzoekt u daarom nogmaals om het huidige voorstel in te trekken en dit niet bij het parlement in te dienen. Bij gebreke hieraan zal Privacy First zich het recht voorbehouden om e.e.a. door de rechter te laten toetsen en onrechtmatig te laten verklaren.

[1] Zie Nationale Privacy Conferentie 28 januari 2021, https://youtu.be/asEX1jy4Tv0?t=9378, vanaf 2u 36 min 18 sec.
[2] Zie Council of Europe, Parliamentary Assembly, Resolution 2361 (2021): Covid-19 vaccines: ethical, legal and practical considerations, https://pace.coe.int/en/files/29004/html, par. 7.3.1-7.3.2: “Ensure that citizens are informed that the vaccination is NOT mandatory and that no one is politically, socially, or otherwise pressured to get themselves vaccinated, if they do not wish to do so themselves; ensure that no one is discriminated against for not having been vaccinated, due to possible health risks or not wanting to be vaccinated.” Zie tevens o.a. Tweede Kamer, Motie van het lid Azarkan over geen coronavaccinatieplicht (28 oktober 2020), Kamerstuk 25295-676, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-25295-676.html: “De Kamer (...) spreekt uit dat er in de toekomst nooit sprake mag zijn van een directe of indirecte coronavaccinatieplicht”; Motie van het lid Azarkan over toegang tot publieke voorzieningen voor iedereen ongeacht vaccinatie- of teststatus (5 januari 2021), Kamerstuk 25295-864, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-25295-864.html: “De Kamer (...) verzoekt de regering om toegang tot publieke voorzieningen voor iedereen mogelijk te maken ongeacht vaccinatie- of teststatus.”

NS laat reiziger extra betalen voor privacy. Autoriteit Persoonsgegevens weigert te handhaven. Raad van State gaat zaak beoordelen.

Op maandag 4 september as. zal de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State zich buigen over twee rechtsvragen: mag de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) weigeren om te handhaven wanneer treinreizigers met een voordeelurenabonnement door NS worden gedwongen om extra te betalen als zij hun privacy willen behouden? Of mag de AP misschien zelfs weigeren om de zaak überhaupt te onderzoeken, ondanks haar toezichthoudende taak?

Drie jaar geleden schafte NS de papieren treinkaartjes af en verplichtte alle reizigers voortaan een OV-chipkaart te gebruiken. Het bleek dat reizigers die omwille van hun privacy voor een anonieme OV-chipkaart kozen, van NS geen voordeelurenkorting krijgen – ook niet als zij al vele jaren in het bezit zijn van een voordeelurenabonnement. Arnhemmer Michiel Jonker vroeg de AP om handhavend op te treden, wat de AP weigerde. Op 16 augustus 2016 gaf de Rechtbank Gelderland Jonker deels gelijk en gelaste dat de AP de zaak alsnog serieus moest onderzoeken, maar verplichtte de AP nog niet om handhavend op te treden. De AP en Jonker gingen beiden in hoger beroep bij de Raad van State.

Met ingang van 9 juli 2014 heeft NS Reizigers BV het voor abonnementhouders onmogelijk gemaakt om een papieren kaartje te kopen dat in de trein samen met hun abonnementskaart wordt gecontroleerd. Wie in de voordeeluren met korting wil reizen, mag dat van NS alleen als hij in- en uitcheckt met een persoonsgebonden OV-chipkaart waarop ook zijn identiteit staat vermeld. Het gevolg hiervan is dat reizigers alleen nog voordeelurenkorting krijgen als zij al hun individuele reisbewegingen via de persoonsgebonden OV-chipkaart door NS laten registreren. Als zij hun privacy wensen te behouden, verliezen zij hun voordeelurenkorting.

Jonker ervaart het feit dat een reiziger met privacy in de voordeeluren meer moet betalen dan een reiziger zonder privacy, als een vorm van discriminatie. “Ik wil net als vroeger het openbaar vervoer kunnen gebruiken zonder dat een bedrijf of de overheid precies kan bijhouden waar ik op welk moment geweest ben. Daarvoor is de anonieme OV-chipkaart ook bedoeld. Maar die wordt op deze manier ontmoedigd. Er wordt een ongerechtvaardigd onderscheid gemaakt tussen mensen met privacy en mensen zonder privacy. Mensen die hun privacy willen houden, moeten meer betalen. Dat is discriminatie. NS probeert me er zo toe te dwingen mijn privé-reisgegevens voor commerciële doelen ter beschikking te stellen. Nederlandse wetten en Europese verdragen verbieden dat.”

Ook heeft Jonker bezwaar tegen de wijze waarop NS zijn persoonsgegevens heeft overgedragen aan Trans Link Systems (TLS). “NS zegt dat ik een contract met TLS heb, maar dat is onzin. Ik heb nooit zo’n contract afgesloten, en dat heeft geen enkele treinreiziger. NS heeft zijn algemene voorwaarden veranderd. Maar NS kan niet rechtmatig in zijn algemene voorwaarden opnemen dat ik opeens een contract over mijn persoonsgegevens afgesloten zou hebben met een derde. Je ziet hier hoe de zogenaamde privatisering van een publieke voorziening, het OV, leidt tot onrechtmatige praktijken.”

-- De AP is in hoger beroep gegaan tegen de opdracht van de rechtbank om de zaak nu serieus te gaan onderzoeken.

-- Jonker is in hoger beroep gegaan tegen het ontbreken van een opdracht aan de AP om, na al die jaren van gedogen, zelfs maar een voornemen kenbaar te maken om te gaan handhaven.

-- Ook NS zal in de rechtszaal deelnemen aan het geding.

Jonker wordt in deze zaak gesteund door Stichting Privacy First en Maatschappij voor Beter OV. De rechtszitting is openbaar: iedereen is welkom om de zitting bij te wonen.

Zaakinformatie: M. Jonker vs. Autoriteit Persoonsgegevens, zaaknr. 201607123/1/A3.
Tijdstip: maandag 4 september 2017, 10.30u.
Locatie: Raad van State, Kneuterdijk 22, Den Haag. Klik HIER voor een routebeschrijving.

Update 4 september 2017: de rechtszitting vandaag verliep relatief voorspoedig, de rechters zaten goed in de materie. Klik HIER voor de pleitnota van de heer Jonker (pdf). Over 6 weken (of later) doet de Raad van State uitspraak.

Media:
https://www.computable.nl/artikel/nieuws/security/6191053/250449/conflict-ap-en-privacy-first-om-ov-chipkaart-ns.html
https://www.ad.nl/economie/privacy-wordt-geschonden-door-ov-chipkaart-met-abonnement~a4405fa0/
http://www.gelderlander.nl/economie/privacy-wordt-geschonden-door-ov-chipkaart-met-abonnement~a4405fa0/
http://www.hartvannederland.nl/nieuws/2017/ns-beperkt-korting-onterecht-tot-abonnees/
https://www.bnr.nl/nieuws/mobiliteit/10328758/dalurenkorting-ns-discriminatie-of-niet
http://www.treinreiziger.nl/reiziger-eist-anoniem-reizen-ook-abonnement/
http://www.dvhn.nl/binnenland/NS-beperkt-korting-onterecht-tot-abonnees-22465090.html
https://www.security.nl/posting/529824/Raad+van+State+onderzoekt+of+AP+moet+optreden+tegen+NS

Update 22 september 2017: de Raad van State heeft op 20 september jl. uitspraak gedaan in de zaak, zie ECLI:NL:RVS:2017:2555. In een eerste reactie zegt Jonker: “Een uitspraak twee weken na de zitting is opvallend snel, ook gezien de termijn van zes weken of langer die de Raad van State ter zitting had aangekondigd. Mogelijk heeft de Raad van State snel uitspraak gedaan om nog niets te hoeven zeggen over de uitkomst van het onderzoek dat de AP afgelopen jaar in opdracht van de rechtbank heeft gedaan, en waarover de AP binnenkort een besluit neemt. Of misschien wil de Raad de AP gelegenheid geven om zo’n nieuw besluit af te stemmen op de uitspraak.”

Samenvatting op hoofdpunten van de uitspraak:

(1) De Raad van State stelt, net als de rechtbank, Jonker inhoudelijk in het gelijk: de AP had Jonkers handhavingsverzoek niet mogen afwijzen zonder in deze specifieke zaak voldoende onderzoek te doen.

(2) Uit de eerdere onderzoeken waarnaar de AP had verwezen, blijkt volgens de Raad van State niet “of de verwerking van persoonsgegevens door middel van een persoonlijke OV-chipkaart noodzakelijk is voor het sluiten en de uitvoering van de overeenkomst betreffende het voordeelurenabonnement”, en ook niet “of als gevolg van het verplicht stellen van de persoonlijke OV-chipkaart voor een abonnement die verwerking van persoonsgegevens toereikend, ter zake dienend en niet bovenmatig is.”

(3) Voorts constateert de Raad van State dat “de omstandigheid dat de OV-chipkaart in haar algemeenheid voldoet aan de Wbp, niet betekent dat de omstandigheid dat het onmogelijk is een persoonlijk product te combineren met een anonieme kaart ook voldoet aan de Wbp.”

(4) Verder is de Raad het met de rechtbank eens dat de AP uit de door NS zelf opgestelde algemene voorwaarden en de voorwaarden van het voordeelurenabonnement niet het bestaan van een noodzaak voor het verwerken van persoonsgegevens mocht afleiden.

(5) De Raad is het anderzijds niet met Jonker eens dat de AP op basis van de reeds bekende feiten al had moeten concluderen dat er aanleiding was voor een voornemen tot handhaving. Volgens de Raad hoeft de AP daarover pas een standpunt in te nemen na een meer uitgebreid onderzoek.

(6) Procedureel is de Raad het met de AP eens dat de rechtbank de AP geen opdracht had mogen geven tot het doen van een meer uitgebreid onderzoek op grond van artikel 60 Wbp. Volgens de Raad had de rechtbank alleen het afwijzingsbesluit van de AP moeten vernietigen, zonder opdracht te geven tot zo’n onderzoek, omdat de rechtbank zich daarmee “de beleidsruimte van de AP toeëigende”. De AP heeft in haar beleid een “fasering” van onderzoek opgenomen, waarbij het door de rechtbank opgedragen onderzoek pas in fase III valt.

Jonker: “Ik ben blij dat de Raad van State me, net als de rechtbank, inhoudelijk in het gelijk heeft gesteld dat mijn handhavingsverzoek door de AP niet zo makkelijk had mogen worden afgewezen. De Raad heeft een aantal drogredeneringen doorgeprikt die de AP naar voren had gebracht.”

Toch is Jonker niet helemaal tevreden: “De uitspraak van de Raad van State leidt er ook toe dat de AP nu in een nieuwe ronde de gelegenheid krijgt om weer nieuwe argumenten te verzinnen om mijn handhavingsverzoek toch nog te gaan afwijzen. Het voelt een beetje als een knockout-toernooi met twee deelnemers en een half dozijn rondes, waarbij het thuisteam, de AP dus, meteen al verzekerd is van een finaleplaats, terwijl de andere partij, ik dus, in al die rondes de wedstrijd moet winnen om zelfs maar in de finale te komen. En als ik ook maar één echte fout maak, lig ik eruit. Dat is eigenlijk het tegenovergestelde van effectieve rechtsbescherming. Wat me ook opvalt is dat de Raad van State het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) met geen woord heeft genoemd, terwijl het EVRM een meer fundamentele bescherming biedt dan de door de Raad wel genoemde Europese Privacyrichtlijn. Ik heb steeds naar het EVRM verwezen.”

Gevraagd wat eventuele nieuwe argumenten van de AP dan zouden kunnen zijn, antwoordt Jonker: “Net vorige week heb ik een zogeheten bevindingenrapport van de AP ontvangen over het onderzoek dat de AP in opdracht van de rechtbank moest doen. Maar omdat de AP mij verzocht heeft daar vertrouwelijk mee om te gaan totdat de AP een nieuw besluit heeft genomen over mijn handhavingsverzoek, wil ik daar op dit moment verder niks over zeggen. De AP had dat rapport natuurlijk aan mij moeten toesturen ruim voorafgaand aan de rechtszitting van de Raad van State, maar koos er helaas voor om daarmee te wachten tot na de rechtszitting – terwijl NS in essentie wel op de hoogte was. Dat draagt niet bij aan een eerlijk proces. Volgende week houdt de AP een hoorzitting. En daarna duurt het waarschijnlijk nog een aantal weken voordat de AP een nieuw besluit neemt. Tegen dat besluit kan ik dan eventueel weer in beroep en hoger beroep gaan. Het houdt me wel van de straat...”

Wordt dus vervolgd.

Media:
http://www.omroepgelderland.nl/nieuws/2143524/Treinreiziger-uit-Arnhem-krijgt-weer-gelijk-meer-onderzoek-naar-privacy-discriminatie-ov-chipkaart
https://www.security.nl/posting/532206/Autoriteit+Persoonsgegevens+hoeft+NS+niet+uitgebreid+te+onderzoeken (met commentaar van Michiel Jonker onder artikel).
https://www.ovmagazine.nl/2017/09/opnieuw-onderzocht-tegen-privacydiscriminatie-ov-chipkaart-1527/ 

Update 7 mei 2018: op 8 september 2017 (enkele dagen na de rechtszitting van de Raad van State) heeft de AP aan de heer Jonker een bevindingenrapport toegestuurd over de uitkomsten van het uitgebreide onderzoek waarvoor de Rechtbank Gelderland op 16 augustus 2016 opdracht had gegeven. Op 25 september en 28 november 2017 heeft Jonker naar de AP een reactie gestuurd op het bevindingenrapport, waarin hij ernstige kritiek uitte op de bevindingen. Het rapport leek zijns inziens vooral te dienen als instrument om de zaak toe te dekken, en niet als weergave van een onpartijdig uitgevoerd onderzoek door een onafhankelijke toezichthouder.

Ondanks Jonkers kritiek besloot de AP op 22 december 2017 dat het uitgevoerde onderzoek geen reden opleverde om Jonkers oorspronkelijke bezwaar alsnog gegrond te verklaren. De AP vond nog steeds dat er niks aan de hand was. Tegen dit tweede besluit op bezwaar ging Jonker op 29 januari 2018 in beroep bij de Rechtbank Gelderland (tweede beroepsprocedure in de zaak, zaaknummer 18/546). Omdat de AP inmiddels onderzoek heeft gedaan, gaat deze tweede beroepsprocedure niet meer over de vraag of de AP onderzoek moet doen, maar over de inhoudelijke uitkomst van dat onderzoek.

Ondertussen loopt er in dezelfde zaak nog een tweede juridisch spoor. Op 24 november 2016 had Jonker de AP verzocht om in het door de rechtbank opgedragen, uitgebreide onderzoek ook het feit te betrekken dat op elke zogenaamd “anonieme” OV-chipkaart van NS twee unieke pasnummers worden aangebracht, waardoor die kaarten in feite niet anoniem meer zijn. De unieke pasnummers moeten worden beschouwd als persoonsgegevens.

De AP weigerde om dit feit in haar uitgebreide onderzoek te betrekken, en besloot in plaats daarvan om het op te vatten als een nieuw, separaat handhavingsverzoek, waarbij de AP, net als de eerste keer, probeerde om niet meer te doen dan een “verkennend” oftewel “globaal bureau-onderzoek”. Na dit “globale” onderzoek concludeerde de AP op 28 september 2017 dat er niks aan de hand was. Jonker diende daar op 16 oktober en 28 november 2017 bezwaar tegen in, waarbij Jonker ook aangaf het niet eens te zijn met de afsplitsing van dit aspect in een zogenaamd apart handhavingsverzoek dat volgens de AP niet uitgebreid onderzocht hoefde te worden.

Op 26 februari 2018 wees de AP ook dit bezwaar van Jonker af, waarna Jonker op 19 maart 2018 ook tegen dit besluit op bezwaar in beroep ging bij de Rechtbank Gelderland (derde beroepsprocedure in de zaak, zaaknummer 18/1487).

Jonker: “Ik hoop dat de rechtbank de twee procedures samen gaat voegen, omdat de inhoud grotendeels overlapt. En ik hoop dat de rechtbank tot de conclusie komt dat de AP inderdaad ten onrechte geweigerd heeft de unieke pasnummers te betrekken bij het eerder door de rechtbank opgedragen onderzoek. Bizar vind ik het dat de AP de eerdere uitspraak van de rechtbank op een belangrijk punt negeert. De rechtbank had duidelijk aangegeven dat NS de verantwoordelijke is voor de gegevensverwerking met de OV-chipkaart, omdat ik als klant transacties verricht met NS, terwijl TLS alleen een opdrachtnemer van NS is, die voor NS een taak uitvoert. Nu probeert de AP toch weer te doen alsof TLS de primaire verantwoordelijke zou zijn. Het is duidelijk dat in deze casus de AP er alles aan doet om zijn toezichthoudende en handhavende taak NIET naar behoren uit te voeren. Ik zie de rechtszaak of –zaken met vertrouwen tegemoet.”

Deze week heeft de Rechtbank Gelderland uitspraak gedaan over de vraag of de Autoriteit Persoonsgegevens (AP; voorheen College Bescherming Persoonsgegevens) zonder onderzoek mag weigeren om te handhaven wanneer treinreizigers met een voordeeluren-abonnement door NS worden gedwongen extra te betalen als zij hun privacy willen behouden.

Twee jaar geleden schafte NS de papieren treinkaartjes af en verplichtte alle reizigers voortaan een OV-chipkaart te gebruiken. Het bleek dat reizigers die omwille van hun privacy voor een anonieme OV-chipkaart kozen, van NS geen voordeelurenkorting krijgen – ook niet als zij al vele jaren in het bezit zijn van een voordeelurenabonnement. Arnhemmer Michiel Jonker maakte hiertegen bezwaar. Na een procedure bij de Geschillencommissie-OV deed hij in april 2015 een handhavingsverzoek bij de AP (toen nog: CBP). De AP weigerde echter in te grijpen. Daarop stapte Jonker naar de rechter.

In de uitspraak, ECLI:NL:RBGEL:2016:4553, stelt de rechter dat het handhavingsverzoek voor de AP op zijn minst aanleiding had moeten zijn om de zaak op een aantal door Jonker genoemde punten te onderzoeken:

- Naar het oordeel van de rechtbank heeft de AP onvoldoende onderzocht of de gegevensverwerking voldoet aan het proportionaliteits- en subsidiariteitsbeginsel. Het subsidiariteitsbeginsel vereist dat als er een mogelijkheid bestaat om een bepaald doel te bereiken op een manier waarbij de privacy behouden blijft, of minder wordt aangetast, er dan ook voor die manier moet worden gekozen.

- De rechtbank merkt tevens op dat de mogelijkheid om anoniem te reizen, een aspect van het systeem van de OV-chipkaart is. Jonker: “Hieruit leid ik af dat de rechtbank, net als ik, vindt dat een monopolie op een basisvoorziening zoals het openbaar vervoer, niet misbruikt mag worden om mensen hun privacy zonder noodzaak afhandig te maken.”

- De rechtbank is van oordeel dat, mede gezien het principiële karakter van de voorliggende vraag, er in ieder geval sprake is van zwaarwichtige gronden om een onderzoek in te stellen als bedoeld in de Beleidsregels voor handhaving door de AP. Jonker: “Ik ben blij dat de rechtbank dit onderdeel van mijn argumentatie in zijn uitspraak expliciet onderschrijft.”

Jonker geeft aan verheugd te zijn dat de rechtbank duidelijk heeft gemaakt dat zijn verzoek om onderzoek en handhaving serieus moet worden genomen door de Autoriteit Persoonsgegevens, en niet zomaar van tafel mag worden geveegd. “Ik hoop dat dit bij de AP tot een nieuwe houding zal leiden, waarbij de AP zijn in naam onafhankelijke positie ook echt gaat waarmaken en zijn werk gaat doen.”

Gevraagd of hij overweegt om in hoger beroep te gaan, zegt Jonker: “Ik heb op zich een goed gevoel bij de uitspraak, maar wil hem nog wel nader bestuderen, voordat ik daarover een beslissing neem. Het feit dat de rechtbank nog niet meteen geoordeeld heeft dat er gehandhaafd moet worden, maar dat er eerst nog meer onderzoek moet plaatsvinden, brengt een vertraging teweeg, waardoor ik als abonnementhouder door NS voorlopig nog gediscrimineerd kan worden. In ieder geval vind ik het van groot belang dat het onderzoek van de AP grondig, transparant en inzichtelijk zal zijn. Gezien de eerdere houding van de AP is dat geen vanzelfsprekendheid. Dus dat ga ik nauwlettend volgen.”

Privacy First steunt het doel van deze rechtszaak: anoniem reizen met korting, zonder privacydiscriminatie. Privacy is immers een universeel mensenrecht. Voor dat recht dienen mensen niet extra te hoeven betalen.

De zaak geniet brede steun onder de Nederlandse bevolking, zo bleek de afgelopen weken uit talloze positieve reacties bij Privacy First en op social media. 81% van de mensen is het dan ook eens met de stelling "Het is belachelijk dat je alleen korting krijgt in de trein met een persoonsgebonden OV-chipkaart", zo blijkt uit een actuele opiniepoll bij dagblad De Gelderlander. De website Treinreiziger.nl heeft Michiel Jonker inmiddels zelfs voorgedragen voor de jaarlijkse Blije Reizigersprijs.

Lees HIER de hele uitspraak van de rechtbank en klik HIER voor achtergrondinformatie en eerdere media over de zaak.

Hieronder een actueel media-overzicht (in chronologische volgorde):

Persbericht rechtbank Gelderland, 17 augustus 2016: Autoriteit Persoonsgegevens moet meer onderzoek doen naar registratie reisgegevens door de NS

Security.nl, 17 augustus 2016: Toezichthouder moet registratie reisgegevens NS onderzoeken

Rechtennieuws.nl, 17 augustus 2016: Autoriteit Persoonsgegevens moet meer onderzoek doen naar registratie reisgegevens door de NS

Omroep Gelderland, 17 augustus 2016: Treinreiziger uit Arnhem krijgt gelijk: meer onderzoek naar registratie reisgegevens door NS

De Gelderlander, 17 augustus 2016: Extra onderzoek naar registratie reisgegevens

NU.nl, 17 augustus 2016 (inclusief reactie NS): Privacywaakhond moet registratie reisgegevens door NS beter onderzoeken

Tweakers.net, 17 augustus 2016: Privacytoezichthouder moet onderzoek doen naar anoniem reizen met korting

OV-Magazine, 17 augustus 2016: Rechter: onderzoek naar anonieme korting.

Treinreiziger.nl, 18 augustus 2016: Reiziger krijgt gelijk: onderzoek naar privacy NS

Treinreiziger.nl, 18 augustus 2016: Opinie: Michiel Jonker verdient reizigersprijs.

Weblog SOLV Advocaten, 19 augustus 2016: Privacy een gepasseerd station voor de NS? (met commentaar Michiel Jonker)

NS laat reiziger extra betalen voor privacy. Abonnementhouder stapt naar rechter.

Op 7 juli 2016 zal een meervoudige kamer van de Rechtbank Gelderland zich buigen over de vraag of de Autoriteit Persoonsgegevens (voorheen College Bescherming Persoonsgegevens) mag weigeren om te handhaven wanneer treinreizigers met een voordeelurenabonnement door NS worden gedwongen om extra te betalen als zij hun privacy willen behouden.

Twee jaar geleden schafte NS de papieren treinkaartjes af en verplichtte alle reizigers voortaan een OV-chipkaart te gebruiken. Het bleek dat reizigers die omwille van hun privacy voor een anonieme OV-chipkaart kozen, van NS geen voordeelurenkorting krijgen – ook niet als zij al vele jaren in het bezit zijn van een voordeelurenabonnement. Arnhemmer Michiel Jonker maakte hiertegen bezwaar. Na een procedure bij de Geschillencommissie-OV deed hij in februari 2015 een handhavingsverzoek bij het CBP (thans: AP). Het CBP weigerde echter in te grijpen.

Met ingang van 9 juli 2014 heeft NS Reizigers BV het voor abonnementhouders onmogelijk gemaakt om een papieren kaartje te kopen dat in de trein samen met hun abonnementskaart wordt gecontroleerd. Wie in de voordeeluren met korting wil reizen, mag dat van NS alleen als hij in- en uitcheckt met een persoonsgebonden OV-chipkaart waarop ook zijn identiteit staat vermeld. Het gevolg hiervan is dat reizigers alleen nog voordeelurenkorting krijgen als zij al hun reisbewegingen via de persoonsgebonden OV-chipkaart door NS laten registreren. Als zij hun privacy wensen te behouden, verliezen zij hun voordeelurenkorting.

Jonker ervaart het feit dat een reiziger met privacy in de voordeeluren meer moet betalen dan een reiziger zonder privacy, als een vorm van discriminatie. “Ik wil net als vroeger het openbaar vervoer kunnen gebruiken zonder dat een bedrijf of de overheid precies kan bijhouden waar ik op welk moment geweest ben. Daarvoor is de anonieme OV-chipkaart ook bedoeld. Maar die wordt op deze manier ontmoedigd. Er wordt een ongerechtvaardigd onderscheid gemaakt tussen mensen met privacy en mensen zonder privacy. Mensen die hun privacy willen houden, moeten meer betalen. Dat is discriminatie.”

Volgens Jonker is discriminatie extra kwalijk wanneer die wordt ingezet als drukmiddel. “NS probeert me ertoe te dwingen mijn privé-reisgegevens voor commerciële doelen ter beschikking te stellen.” Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens verbiedt alle discriminatie, maar de Nederlandse wet verbiedt alleen discriminatie op twaalf specifieke punten. Eén daarvan is iemands levensovertuiging. Jonker: “Ik heb het College voor de Rechten van de Mens uitgelegd dat respect voor ieders privé-sfeer bij mijn levensovertuiging hoort. Maar volgens hen is verlicht humanisme geen levensovertuiging. Dat vind ik absurd.”

Ook heeft Jonker bezwaar tegen de wijze waarop NS zijn persoonsgegevens heeft overgedragen aan Trans Link Systems (TLS). “NS zegt dat ik een contract met TLS heb, maar dat is onzin. Ik heb nooit zo’n contract afgesloten; dat heeft geen enkele treinreiziger. NS heeft zijn algemene voorwaarden veranderd. Maar NS kan niet rechtmatig in zijn algemene voorwaarden opnemen dat ik opeens een contract over mijn persoonsgegevens afgesloten zou hebben met een derde. Je ziet hier hoe de zogenaamde privatisering van een publieke voorziening, het OV, leidt tot onrechtmatige praktijken.”

Jonker wordt in deze rechtszaak ondersteund door Stichting Privacy First en Maatschappij voor Beter OV.

Update Privacy First, 5 juli 2016: de rechtszitting vindt plaats op donderdag 7 juli as. om 10.40u bij de rechtbank Gelderland (locatie Arnhem), klik HIER voor een routebeschrijving. Zaaknummer: ARN 15 / 5542 (Jonker vs. CBP; afwijzing handhavingsverzoek OV-chipkaart). De Nederlandse Spoorwegen (NS) en Trans Link Systems (TLS) zijn door de rechtbank vooralsnog als belanghebbenden aangemerkt en zullen in die hoedanigheid aan de rechtszitting deelnemen.

Zie tevens de volgende nieuwsbronnen:

Security.nl, 1 juli 2016: https://www.security.nl/posting/476407/Treinreiziger+die+korting+en+privacy+bij+NS+wil+naar+rechter 

Nederlands Dagblad, 2 juli 2016: https://www.nd.nl/nieuws/nederland/rechtszaak-om-schending-privacy-met-ov-chipkaart.1848969.lynkx?s=XZIXsSB2lB-7eer9r0xlqg== (tevens in papieren editie, p. 2)

NOS, 7 juli 2016: http://nos.nl/op3/artikel/2115951-ik-wil-met-een-anonieme-ov-chipkaart-met-korting-reizen.html

Omroep Gelderland, 7 juli 2016: http://www.omroepgelderland.nl/nieuws/2112922/Arnhemmer-strijdt-voor-anonieme-voordeelurenkaart-NS

RTL Nieuws, 7 juli 2016: http://www.rtlnieuws.nl/nederland/arnhemmer-naar-rechter-ns-laat-je-meer-betalen-voor-je-privacy

TROS Radar, 7 juli 2016: http://radar.avrotros.nl/nieuws/detail/ook-met-een-anonieme-ov-chipkaart-wil-ik-korting-bij-ns-krijgen/

Telegraaf, 8 juli 2016: http://www.telegraaf.nl/dft/geld/consument/26170823/___NS_benadeelt_anonieme_reiziger___.html (tevens in papieren editie, sectie Binnenland, p. 12)

Maatschappij voor Beter OV, 4 en 11 juli 2016: http://voorbeterov.nl/goedemaandagmorgen

Radio:

Interview met Michiel Jonker bij Amsterdam FM, 5 juli 2016: http://www.amsterdamfm.nl/ns-laat-reizigers-betalen-voor-privacy/

Interview bij Radio Gelderland, 7 juli 2016:

Update Privacy First, 7 juli 2016: de rechtszitting verliep vandaag relatief grondig en duurde bijna 3 uur (drie keer langer dan door de rechtbank was gepland). De NS werd door de rechtbank aan het begin van de zitting toegelaten om als belanghebbende partij aan de procedure deel te nemen. Trans Link Systems (TLS, het 'bedrijf achter de OV-chipkaart') werd door de rechtbank echter alsnog (terecht) niet-ontvankelijk verklaard. Klik HIER voor de pleitnota van Michiel Jonker (pdf). Het vonnis van de rechtbank staat vooralsnog gepland voor 18 augustus as., maar zal wellicht worden uitgesteld wegens de complexiteit van de zaak.

Update 16 augustus 2016: vandaag heeft de rechtbank Gelderland een positieve uitspraak gedaan, klik HIER voor ons nieuwsbericht en eerste commentaar door Michiel Jonker.

Het draconische camerasysteem @MIGO-BORAS van de Koninklijke Marechaussee is Privacy First al jaren een doorn in het oog: miljoenen onschuldige burgers die per auto de Nederlandse landsgrenzen passeren worden door dit systeem ongemerkt gefotografeerd, gescreend en geprofiled. Behalve massale privacyschending is daarbij zeer waarschijnlijk ook sprake van verboden discriminatie naar nationaliteit: auto's met kentekens uit bepaalde (met name Oosteuropese) landen worden door het camerasysteem stelselmatig uit het verkeer geplukt en door motoragenten staande gehouden. Vaak blijkt vervolgens dat de betreffende automobilisten volkomen onschuldig zijn. Deze mensen voelen zich dan echter wel in hun privacy aangetast en ronduit gediscrimineerd. Privacy First ontvangt hierover al jaren kritische signalen, zelfs van buitenlandse ambassademedewerkers waar de betreffende burgers hun beklag doen. Hoog tijd dus om deze kwestie eens serieus aan de orde te stellen.

Deze week (18-19 augustus as.) wordt Nederland in Genève onder de loep genomen door het VN-Comité tegen Rassendiscriminatie. Een breed scala aan onderwerpen zal hierbij door het Comité kritisch beoordeeld worden. Om het Comité van de benodigde informatie te voorzien heeft onlangs een nationale coalitie van maatschappelijke organisaties/NGO's (onder leiding van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten) een zogeheten schaduwrapportage over Nederland bij het Comité ingediend. Op initiatief van Privacy First is in deze rapportage ook het grenscontrole-systeem @MIGO-BORAS onder de aandacht van het Comité gebracht. Klik HIER voor de gehele Engelstalige rapportage in pdf; de passage over @MIGO-BORAS treft u aan op p. 26. De betreffende tekst staat hieronder integraal weergegeven.

Privacy First hoopt dat het Comité in Genève de Nederlandse regeringsdelegatie kritisch zal bevragen en opheldering, openheid en verbetering van haar beleid rond @MIGO-BORAS zal eisen. Daarbij is het uiteindelijke oordeel ("Concluding Observations") van het Comité weliswaar niet bindend, maar wel zeer gezaghebbend voor de mate waarin Nederland het VN-Verdrag tegen Rassendiscriminatie naleeft. Het Comité is immers het toezichthoudende orgaan van dit verdrag en als zodanig de hoogste instantie ter wereld om hierover te oordelen. Meer informatie over de Nederlandse sessie bij het Comité vindt u HIER. De sessie zal te zien zijn via http://www.treatybodywebcast.org (dinsdag 18 augustus, 15.00-18.00u & woensdag 19 augustus, 10.00-13.00u).

Comment with regard to Article 5(D)(I) of the International Convention on the Elimination of all Forms of Racial Discrimination (CERD)

@MIGO-BORAS (automatic border control)

In 2011, it became clear that the Dutch government had been planning to implement a highly privacy-invasive system of border control for years.[134] The new high-tech camera surveillance system, called @MIGO-BORAS, was due to become operational from January 1, 2012.[135] @MIGO-BORAS intended to photograph, screen and profile every vehicle crossing the Dutch-German or Dutch-Belgian border with the help of various (unknown) databases. In October 2011, the European Commission – under German pressure – started an investigation to assess whether @MIGO-BORAS complied with European Schengen and privacy regulations.[136] Consequently, the Dutch government scaled back the planned operational use of the system: instead of @MIGO-BORAS being operational 24/7, it was made operational up to six hours per day or 90 hours per month. After the European Commission provisionally concluded that the system did not contravene the rules that govern the EU's Schengen area in June 2012, @MIGO-BORAS was launched officially on August 1, 2012.[137]

The primary goals of the project are the detection of illegal immigration, human trafficking, identity fraud and narcotics control through camera surveillance and profiling. Critical profiling factors include the type and color of the vehicle, the number plate and country or region of origin.[138] Since April 2013, the @MIGO-BORAS camera system is also being used for law enforcement and criminal investigation purposes (including counter-terrorism) through Automatic Number Plate Recognition (ANPR).[139] However, many details of @MIGO-BORAS still remain confidential. No specific legislation around its implementation has been drafted and the Dutch Parliament has asked relatively few questions about the project. As far as the Dutch NGOs are currently aware, participating organizations include the Royal Military and Border Police (Koninklijke Marechaussee), the Dutch National Police, the Public Prosecution Service, the General Intelligence and Security Service (Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst or AIVD) and the Netherlands Organization for Applied Scientific Research ('TNO').

Reports show that the (effect of the) use of @MIGO-BORAS is likely to be discriminatory, as nationality seems to be a primary profiling criterion and most vehicles being stopped and searched originate from Eastern Europe.[140]

The NGOs request the Committee to urge the Netherlands to clarify the mandate, use and effects of the @MIGO-BORAS surveillance system and to introduce adequate legislation or guidelines to prevent the system from being used in a discriminatory manner or having discriminatory effects.

[134] See D. Tokmetzis, Staat bouwt digitale hekken aan de grenzen, Sargasso, 19 January 2011, sargasso.nl/archief/2011/01/19/staat-bouwt-digitale-hekken-aan-de-grenzen/; see also a summary of B. de Konings' subsequent speech at the CPDP Conference in Brussels, 26 January 2011, njcm.nl/site/newsposts/show/273.
[135] The Dutch/English acronym @MIGO-BORAS stands for 'Automatisch Mobiel Informatie Gestuurd Optreden' (Automatic Mobile Information-Driven Action) - Better Operational Results and Advanced Security.
[136] See e.g. 'Nut van nieuw camerasysteem langs de grenzen niet bewezen', NRC Handelsblad, 31 October 2011, nrc.nl/nieuws/2011/10/31/nut-van-nieuw-camerasysteem-langs-de-grenzen-niet-bewezen/; 'Duitsland kwaad over grenscameras', NOS, 30 November 2011, nos.nl/artikel/318196-duitsland-kwaad-over-grenscameras.html.
[137] See Kamerstukken II 2011/12, 32 317, no. 128; Kamerstukken II, 2012/13, 33 400-VII, no. 4, para. 247. See also 'Brussels defends Dutch border control project', EU Observer, 5 July 2012, euobserver.com/justice/116881.
[138] See e.g. Ministry of Security and Justice, Factsheet on the use of the @MIGO-BORAS system, 7 July 2012, government.nl/documents-and-publications/leaflets/2012/07/11/factsheet-on-the-use-of-the-amigo-boras-system.html.
[139] Kamerstukken II 2012/13, 19 637, no. 1647; Kamerstukken II, 2012/13, 29 754, no. 232; Kamerstukken II, 2013/14, 19 637, no. 1760; Kamerstukken II, 2013/14, 28 684, no. 411.
[140] See e.g. 'Een Roemeense Volvo voor jou', Volkskrant, 24 August 2012; volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/3305474/2012/08/24/Een-Roemeense-Volvo-voor-jou.dhtml; 'Leers: grensbewaking voorbeeld voor Europa', Telegraaf, 23 August 2012, telegraaf.nl/binnenland/article20960146.ece; 'Geen grensbewaking, maar toezicht', Stentor, 24 August 2012, destentor.nl/2.2545/binnenland/geen-grensbewaking-maartoezicht-1.900394; 'Camerasysteem @migoboras maakt controles efficiënter', Gelderlander,16 March 2013; 'Grenzpolizei!', Reformatorisch Dagblad, 30 August 2014. See also Meijers Committee (standing committee of experts on international immigration, refugee and criminal law), Note on the Dutch surveillance system @migoboras (CM1208), 2 April 2012, p. 4, commissie-meijers.nl/commissiemeijers/pagina.asp?pagkey=149205, also available at http://www.statewatch.org/news/2012/apr/netherlands-meijers-cttee-surveiilance-system.pdf.

Update 28 augustus 2015: mede naar aanleiding van bovenstaande inbreng vaardigde het Comité vandaag de volgende algemene aanbeveling uit aan de Nederlandse regering: "The Committee recommends that the State party adopt the necessary measures to ensure that stop and search powers are not exercised in a discriminatory manner, and monitor compliance with such measures." Klik HIER voor het hele document in pdf (Concluding Observations, par. 14b.) Privacy First vertrouwt erop dat dit advies door de Nederlandse overheid (inclusief Koninklijke Marechaussee) zal worden nageleefd en dat de werking van het camerasysteem @MIGO-BORAS hierop zal worden aangepast.