Toon items op tag: ANPR

Rechtszaak tegen massale privacyschending door ANPR-cameratoezicht 

Vast beleid van Stichting Privacy First is om massale privacyschendingen bij de rechter aan te vechten en onrechtmatig te laten verklaren. Privacy First deed dit de laatste jaren met succes tegen de centrale opslag van ieders vingerafdrukken onder de Paspoortwet, tegen de opslag van ieders communicatiegegevens onder de Wet bewaarplicht telecommunicatie en (in coalitieverband) tegen massale risicoprofilering door het Systeem Risico Indicatie (SyRI). Een kwestie die zich bij uitstek ook voor een dergelijke rechtszaak leent betreft de Nederlandse wetgeving inzake automatische nummerplaatherkenning (Automatic Number Plate Recognition, ANPR) zoals die sinds 2019 geldt onder het nieuwe art. 126jj Sv. 

Strijd met Europees privacyrecht 

Onder de ANPR-wet worden de kentekens en locaties van miljoenen auto's in Nederland (oftewel ieders reisbewegingen) continu vier weken in een centrale politiedatabank opgeslagen voor o.a. opsporing en vervolging, ongeacht of men ergens van verdacht wordt. Dit is totaal niet noodzakelijk, volstrekt disproportioneel en bovendien ineffectief, zo bleek de afgelopen jaren uit diverse onafhankelijke onderzoeken. Bovendien ontbreekt toezicht en kan het systeem eenvoudig worden misbruikt, zo bevestigde o.a. onderzoek door NRC Handelsblad. De huidige ANPR-wet vormt daarmee een massale privacyschending en hoort simpelweg niet thuis in een vrije democratische rechtsstaat. Privacy First heeft daarom besloten om een rechtszaak tegen de Staat aan te spannen ter buitenwerkingstelling van de ANPR-wetgeving wegens strijd met Europees privacyrecht. 

Bodemprocedure 

Eind 2021 vond reeds een kort geding van Privacy First tegen de ANPR-wet plaats. In deze zaak oordeelde de rechtbank Den Haag echter dat bij dit kort geding geen sprake zou zijn van voldoende spoedeisend belang. Dit oordeel was onbegrijpelijk, aangezien bij een dagelijkse massale privacyschending per definitie sprake is van spoedeisend belang om die schending juridisch te laten toetsen en te laten stoppen. Privacy First heeft vervolgens besloten om deze zaak voort te zetten als bodemprocedure waarin alle relevante rechtsvragen aan de orde zullen komen. Vandaag heeft Privacy First daartoe bij de landsadvocaat een uitgebreide dagvaarding ingediend. De volledige dagvaarding vindt u HIER (pdf). 

De ANPR-wetgeving waar de rechtszaak van Privacy First om draait ziet vooral op de massale verzameling en opslag van ieders “historische” ANPR-data, ook wel “no hits” genoemd. Dit dient te worden onderscheiden van de al vele jaren bestaande politiepraktijk waarbij kentekens van verdachte personen (zogeheten “hits”) real-time kunnen worden gebruikt voor opsporing. 

Kansrijke zaak 

Via Pro Bono Connect heeft Privacy First het advocatenkantoor CMS ingeschakeld om zowel het kort geding als de bodemprocedure voor ons te voeren. Inmiddels wordt deze rechtszaak tevens gesteund door het Digital Freedom Fund. Indien nodig zal Privacy First de zaak tot de hoogste rechterlijke instanties voortzetten, waaronder het Europees Hof van Justitie in Luxemburg. Gezien de Europese jurisprudentie terzake acht Privacy First de kans op een succesvolle rechtsgang buitengewoon hoog. 

"Het was een proef van 3 jaar en binnenkort beslist het kabinet of de politie door mag gaan met het fotograferen en opslaan van miljoenen kentekens. Het is een schending van mensenrechten, zegt stichting Privacy First, die de staat voor de rechter daagt.

De rechtszaak draait om zogeheten ANPR-camera's (voluit: Automatic Number Plate Recognition) langs wegen in het hele land. Dit zijn speciale camera's die automatisch alle langskomende kentekens scannen. Soms geeft een kenteken een 'hit' in het systeem van de politie. Agenten in de buurt krijgen dan een melding. Door de ANPR-camera's weet de politie precies waar de auto op dat moment rijdt.

'Niet meteen verdacht' 

"Het systeem geeft een indicatie. Het is nog niet zo dat je meteen een verdachte bent, maar er zou een reden kunnen zijn om het voertuig te controleren", zegt politieleidinggevende Gert Wibbelink van de Landelijke Eenheid. (...) 

'Miljoenen kentekens opgeslagen'

Bij de moord op Peter R. de Vries bleek hoe nuttig de camera's kunnen zijn. De verdachten vluchtten in een auto, maar het kenteken werd al snel bekend bij politie. Eenmaal ingevoerd in het systeem lokaliseerden de camera's de verdachten razendsnel.

Vincent Böhre van Privacy First wil iets rechtzetten: zijn stichting is niet tegen ANPR-camera's als ze worden gebruikt voor het real time volgen en opsporen van mogelijke verdachten. "Waar het ons om gaat is dat sinds enkele jaren ook alle gescande kentekens worden opgeslagen. Dat zijn er miljoenen per dag van voornamelijk onschuldige burgers."

Gemiddeld twee keer vastgelegd 

Terugkijken in de tijd ligt vanwege privacyredenen gevoelig. Wie waar was op welk moment, is vooral een privézaak. Daarom stond het kabinet het tijdelijk toe. Een tijdelijke wet, artikel 126jj, maakte het mogelijk om van begin 2019 tot eind dit jaar alle gescande kentekens op te slaan in een database.

Er zijn inmiddels 919 ANPR-camera's actief, die dagelijks 5 miljoen foto's scannen en opslaan. Iedere burger die de weg opgaat wordt gemiddeld meer dan twee keer vastgelegd. Politieleidinggevende Wibbelink: "Voor ons is het nuttig dat foto's worden opgeslagen. Als er bij een plaats-delict van een ernstig misdrijf meerdere voertuigen zijn gesignaleerd, willen we die personen achteraf kunnen identificeren. Dat kan dan met die analyse van kentekens."

'Wet moet van tafel' 

Het kabinet moet komende maanden beslissen of de wet in 2022 wordt doorgezet. Privacy First heeft inmiddels een kort geding aangespannen en wil de wet van tafel. "5 miljoen kentekens is volstrekt disproportioneel. De meeste mensen weten niet eens dat dit gebeurt", zegt Böhre.

Er is sprake van massasurveillance, zegt hij: "99,99 procent van alle kentekens zijn van onschuldige burgers. Ook beseffen mensen niet wat er allemaal met de informatie kan gebeuren. Bronnen van journalisten kunnen worden achterhaald, maar ook gegevens van politici, activisten of andere mensen die anoniem willen reizen."

'Politie kan niet zomaar grasduinen in database' 

Wibbelink benadrukt dat agenten niet lukraak de database kunnen raadplegen. Er moet een speciale aanvraag voor worden ingediend, die moet worden goedgekeurd door een officier van justitie (...). 

'Nauwelijks toezicht'

Privacy First zet daar vraagtekens bij. Het toezicht ligt nu vooral bij het Openbaar Ministerie en dat is geen onafhankelijke instantie, zegt Böhre. (...)  

Böhre wijst op een recent WODC-rapport, waarin de tijdelijke wet 126jj wordt geëvalueerd. Daarin wordt geconcludeerd dat de Autoriteit [Persoonsgegevens] nauwelijks tot geen toezicht houdt op de aanvragen. "Het gebrek aan toezicht is een punt dat in de Europese rechtspraak heel zwaar weegt. Het zou zomaar kunnen dat wij deze zaak winnen op dat punt."

Wat levert het opslaan van miljoenen kentekens op?

In de WODC-evaluatie is ook onderzocht hoe effectief ANPR-camera's nu eigenlijk waren in de afgelopen 3 jaar. De politie sloeg miljarden foto's op en ruim 3.000 keer deed de politie een aanvraag. Het rapport concludeert dat de foto's in geringe mate bijdragen aan de bewijsvoering. Het is vooral een additioneel middel.

Als je weet dat een kenteken op een bepaalde plaats was, heb je nog niet aangetoond wie de auto reed. Dan moet je allerlei andere opsporingsmiddelen inzetten, zoals telefoongegevens of getuigen. Wibbelink vindt het moeilijk om concreet aan te geven wat het middel heeft opgeleverd (...). 

'Het mag simpelweg niet' 

Volgens Böhre bevestigt het WODC-rapport zijn gelijk: "Wat ons dwarszit is dat er dagelijks kentekens van miljoenen onschuldige burgers in een database belanden om hooguit een paar zaken op te lossen. We hebben in het verleden de opslag van vingerafdrukken en telecomgegevens van alle Nederlanders succesvol aangevochten bij de rechter."

Hier gaat het om precies hetzelfde, legt hij uit. "Namelijk het voortdurend opslaan van ieders gegevens voor opsporing en vervolging. Volgens Europese rechters mag dat simpelweg niet. Ik begrijp dat de politie het vervelend vindt dat privacywetgeving drempels opwerpt, maar het hoort bij de spelregels van een vrije democratie."" 

Bron: EenVandaag, 6 november 2021. Lees HIER het hele artikel en bekijk hieronder de bijbehorende televisiereportage. 

Nader commentaar Privacy First: 

Recente verwarring bij nationale media door misleidende politie-informatie 

De ANPR-wet waar de rechtszaak van Privacy First om draait ziet op de massale verzameling en opslag van ieders “historische” ANPR-data, ook wel “no hits” genoemd. Dit dient te worden onderscheiden van de al vele jaren bestaande politiepraktijk waarbij kentekens van verdachte personen (zogeheten “hits”) kunnen worden gebruikt voor opsporing. Recentelijk ontstond hierover bij diverse nationale media verwarring naar aanleiding van misleidende informatie op de website van de Nationale Politie. Op https://www.politie.nl/informatie/bewaart-de-politie-anpr-gegevens.html stond vermeld dat de politie louter gezochte kentekens (“hits”) 28 dagen zou bewaren en alle niet-gezochte kentekens (“no hits”) direct zou verwijderen. Dat is echter onjuist: op basis van art. 126jj Sv worden immers alle passerende kentekens (met foto’s, locaties en tijdstippen) van miljoenen onschuldige burgers continu 28 dagen bewaard t.b.v. eventuele opsporing en vervolging. Dit leidde op 2 oktober jl. tot misleiding en verwarring bij diverse nationale media n.a.v. een ANP-persbericht waarin de foutieve politie-informatie klakkeloos was overgenomen, zie bijvoorbeeld deze nieuwsberichten bij Telegraaf, RTL Nieuws en Algemeen Dagblad:

https://www.telegraaf.nl/nieuws/1896849644/kort-geding-tegen-staat-om-massale-privacyschending-met-nummerplaat-camera-s
https://www.rtlnieuws.nl/tech/artikel/5257823/kenteken-nummerplaat-camera-herkenning-politie-anpr-privacy
https://www.ad.nl/binnenland/staat-aangeklaagd-over-gebruik-kentekencamera-s-disproportioneel-en-ineffectief~a7f9896f/ .

Naar aanleiding van een klacht hierover van Privacy First is de betreffende politie-webpagina inmiddels verwijderd.

In bovenstaande reportage van EenVandaag over ANPR bleek echter opnieuw sprake van misleiding door de politie: “[De politie] benadrukt dat agenten niet lukraak de [ANPR-database] kunnen raadplegen. Er moet een speciale aanvraag voor worden ingediend, die moet worden goedgekeurd door een officier van justitie, een rechter-commissaris en er is een centrale toetsingscommissie.” (Bron. Cursivering toegevoegd.) Het is Privacy First een raadsel op welke “rechter-commissaris en centrale toetsingscommissie” de politie hierbij doelt. Probleem is immers nu juist dat toetsing door een rechter-commissaris of een onafhankelijke commissie bij het gebruik van ANPR-data simpelweg niet bestaat. Dit vormt een flagrante schending van Europees privacyrecht waarbij dergelijke onafhankelijke toetsing veelal verplicht is.  

Privacy First betreurt de misleiding door de politie en hoopt dat media zich hierdoor niet opnieuw op het verkeerde been zullen laten zetten.  

Rechtszaak tegen massale privacyschending door ANPR-cameratoezicht 

Vast beleid van Stichting Privacy First is om massale privacyschendingen bij de rechter aan te vechten en onrechtmatig te laten verklaren. Privacy First deed dit de laatste jaren met succes tegen de centrale opslag van ieders vingerafdrukken onder de Paspoortwet, tegen de opslag van ieders communicatiegegevens onder de Wet bewaarplicht telecommunicatie en (in coalitieverband) tegen massale risicoprofilering door het Systeem Risico Indicatie (SyRI). Een actuele en urgente kwestie die zich bij uitstek voor een dergelijke rechtszaak leent betreft de Nederlandse wetgeving inzake automatische nummerplaatherkenning (Automatic Number Plate Recognition, ANPR) zoals die sinds 2019 geldt onder art. 126jj Sv. Onder deze wetgeving worden de kentekens van miljoenen auto's in Nederland (oftewel ieders reisbewegingen) continu vier weken in een centrale politiedatabank opgeslagen voor o.a. opsporing en vervolging, ongeacht of men ergens van verdacht wordt. Dit is totaal niet noodzakelijk, volstrekt disproportioneel en bovendien ineffectief, zo bleek o.a. uit vandaag verschenen evaluatierapporten van het WODC. Toezicht ontbreekt en het systeem kan eenvoudig worden misbruikt, zo bevestigde onderzoek door NRC Handelsblad onlangs. Privacy First heeft daarom een rechtszaak voorbereid om de ANPR-wetgeving buiten werking te laten stellen wegens strijd met Europees privacyrecht. Daartoe zal op 10 november as. bij de rechtbank Den Haag een kort geding van Privacy First tegen de Staat plaatsvinden. Via Pro Bono Connect heeft Privacy First het advocatenkantoor CMS ingeschakeld om deze zaak voor ons te voeren. Onze dagvaarding in kort geding vindt u HIER (pdf). Indien nodig volgt na dit kort geding tevens een bredere bodemprocedure. De huidige ANPR-wet vormt immers een massale privacyschending en hoort simpelweg niet thuis in een vrije democratische rechtsstaat. Gezien de Europese jurisprudentie terzake acht Privacy First de kans op een succesvolle rechtsgang buitengewoon hoog. 

Zaakgegevens: Stichting Privacy First vs. de Staat (Ministerie van Justitie en Veiligheid), woensdag 10 november 2021 11.00u, rechtbank Den Haag. Zaaknummer: C/09/617630 KG ZA 21-853. U bent van harte welkom om de rechtszitting bij te wonen (mits de zaalcapaciteit het toelaat). Een routebeschrijving vindt u hier. 

Update 7 november 2021: door de aangescherpte coronamaatregelen zijn een mondkapje en aanmelding vooraf voor bezoekers aan de rechtbank helaas opnieuw verplicht. Klik HIER voor nadere informatie en het aanmeldformulier als u de rechtszitting wilt bijwonen. 

Update 8 november 2021: de rechtbank blijkt helaas slechts twee (reeds aangemelde) bezoekers bij de rechtszitting te willen toestaan. Wegens grote publieke belangstelling is er echter een livestream: 
https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Rechtbanken/Rechtbank-Den-Haag/Nieuws/Paginas/Livestream-rechtszaak-stichting-Privacy-First-tegen-de-Staat.aspx . 

Update 10 november 2021: vandaag vond de rechtszitting plaats; klik HIER voor de pleitnota van onze advocaat (pdf). De uitspraak van de rechtbank staat gepland op woensdag 1 december as. 

Update 1 december 2021: vandaag heeft de rechtbank Den Haag vonnis gewezen. In het vonnis stelt de rechter allereerst vast dat Privacy First in deze zaak ontvankelijk is als ideële belangenorganisatie ter waarborging van de privacy van alle burgers in Nederland. Daarmee staat opnieuw vast dat Privacy First deze en volgende rechtszaken in het algemeen belang kan voeren. Vervolgens oordeelt de rechter echter dat bij dit kort geding geen sprake zou zijn van voldoende spoedeisend belang. Privacy First acht dit oordeel onbegrijpelijk, aangezien bij een dagelijkse massale privacyschending per definitie sprake is van spoedeisend belang om die schending juridisch te laten toetsen en te laten stoppen. Privacy First zal nu op korte termijn een bodemprocedure tegen de ANPR-wetgeving starten en overweegt tevens het instellen van spoedappèl tegen het huidige vonnis bij het Hof Den Haag. Gezien de relevante Europese jurisprudentie acht Privacy First de kans op een succesvolle rechtsgang nog steeds buitengewoon hoog.

De ANPR-wetgeving waar de rechtszaak van Privacy First om draait ziet op de massale verzameling en opslag van ieders “historische” ANPR-data, ook wel “no hits” genoemd. Dit dient te worden onderscheiden van de al vele jaren bestaande politiepraktijk waarbij kentekens van verdachte personen (zogeheten “hits”) kunnen worden gebruikt voor opsporing. Regelmatig ontstaat hierover bij media verwarring naar aanleiding van misleidende overheidsinformatie, bijvoorbeeld op de websites van de Nationale Politie en het Openbaar Ministerie. Privacy First betreurt dergelijke misleiding en hoopt dat media zich hierdoor niet op het verkeerde been zullen laten zetten. 


Wilt u ons graag steunen in deze zaak? Wordt dan donateur! Privacy First bestaat grotendeels uit vrijwilligers en is voor het voeren van rechtszaken geheel afhankelijk van sponsoring en donaties.

Op 1 en 2 juli as. wordt Nederland in Genève kritisch onder de loep genomen door het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties. Dit comité is het VN-orgaan dat toezicht houdt op de naleving van één van de oudste en belangrijkste mensenrechtenverdragen ter wereld: het Internationale Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (IVBPR of BUPO-verdrag). Periodiek wordt ieder land dat partij is bij dit verdrag door het VN Mensenrechtencomité beoordeeld. Begin volgende week zal de Nederlandse regering zich bij het Comité moeten verantwoorden over diverse actuele privacykwesties die mede door Privacy First zijn geagendeerd.

De laatste Nederlandse sessie bij het VN Mensenrechtencomité dateert uit juli 2009, toen minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin zich in Genève moest verantwoorden voor de destijds geplande centrale opslag van ieders vingerafdrukken onder de nieuwe Paspoortwet. Dit kwam de Nederlandse regering destijds op de nodige kritiek van het Comité te staan. Nu, 10 jaar later, is Nederland opnieuw 'aan de beurt'. In dit verband had Privacy First reeds eind 2016 een kritische rapportage (pdf) over Nederland bij het Comité ingediend en dit onlangs met een nieuwe rapportage (pdf) aangevuld. Kort samengevat heeft Privacy First bij het Comité onder meer de volgende actuele kwesties aangekaart:

- beperkte ontvankelijkheid van belangenorganisaties bij collectieve rechtszaken

- grondwettelijk toetsingsverbod

- profiling

- Automatische Nummerplaat Herkenning (ANPR)

- grenscontrole-camerasysteem @MIGO-BORAS

- OV-chipkaart

- digitale zorgcommunicatie (EPD)

- mogelijke herinvoering van telecom-bewaarplicht

- nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten ('Sleepwet')

- PSD2

- Passenger Name Records (PNR)

- afschaffing raadgevend referendum

- verbod op oorlogspropaganda.

De Nederlandse sessie bij het Comité zal op maandagmiddag 1 juli en dinsdagochtend 2 juli as. live te volgen zijn via UN Web TV. Naast diverse privacykwesties hebben meerdere Nederlandse organisaties ook talloze andere mensenrechtenkwesties bij het Comité geagendeerd; klik HIER voor een overzicht, inclusief de door het Comité reeds eerder vastgestelde List of Issues (waaronder de nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, mogelijke herinvoering van een telecom-bewaarplicht, camerasysteem @MIGO-BORAS en medische privacy bij zorgverzekeraars). De uiteindelijke conclusies ('Concluding Observations') van het Comité volgen waarschijnlijk over enkele weken. Privacy First ziet een kritisch oordeel met vertrouwen tegemoet.

Update 26 juli 2019: gistermiddag heeft het Comité haar oordeel (“Concluding Observations”) over de Nederlandse mensenrechtensituatie gepubliceerd, waaronder de volgende kritische adviezen met betrekking tot twee Nederlandse privacy-kwesties die mede door Privacy First bij het Comité waren aangekaart:

The Intelligence and Security Services Act

The Committee is concerned about the Intelligence and Security Act 2017, which provides intelligence and security services with broad surveillance and interception powers, including bulk data collection. It is particularly concerned that the Act does not seem to provide for a clear definition of bulk data collection for investigation related purpose; clear grounds for extending retention periods for information collected; and effective independent safeguards against bulk data hacking. It is also concerned by the limited practical possibilities for complaining, in the absence of a comprehensive notification regime to the Dutch Oversight Board for the Intelligence and Security Services (CTIVD) (art. 17).
The State party should review the Act with a view to bringing its definitions and the powers and limits on their exercise in line with the Covenant and strengthen the independence and effectiveness of CTIVD and Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) that has been established by the Act.

The Market Healthcare Act

The Committee is concerned that the Act to amend the Market Regulation (Healthcare) Act allows health insurance company medical consultants access to individual records in the electronic patient registration without obtaining a prior, informed and specific consent of the insured and that such practice has been carried out by health insurance companies for many years (art. 17).
The State party should require insurance companies to refrain from consulting individual medical records without a consent of the insured and ensure that the Bill requires health insurance companies to obtain a prior and informed consent of the insured to consult their records in the electronic patient registration and provide for an opt-out option for patients that oppose access to their records.

Het Comité uit haar zorgen over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv of 'Sleepwet') en stelt dat deze wet dient te worden herzien. Het Comité is met name bezorgd over de nieuwe mogelijkheden voor grootschalige interceptie en hacking, de verlenging van bewaartermijnen en de gebrekkige mogelijkheden om klachten in te dienen. Tevens dienen de onafhankelijkheid en effectiviteit van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) en de nieuwe Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) te worden versterkt.

Met betrekking tot het (formeel reeds ingetrokken, maar in praktijk gecontinueerde) Wetsvoorstel inzage medische dossiers door zorgverzekeraars oordeelt het Comité dat dergelijke inzage slechts toegestaan is na toestemming van de patiënt. Tevens dient de wetgeving te voorzien in een opt-out voor patiënten die dergelijke inzage niet wensen. De huidige praktijk van inzage van medische dossiers door verzekeraars dient dan ook per direct te worden beëindigd.

Tijdens de sessie in Genève kwamen tevens de Nederlandse afschaffing van het referendum en het camerasysteem @MIGO-BORAS kritisch ter sprake. Privacy First betreurt het dat het Comité deze (evenals diverse andere actuele) onderwerpen in haar eindoordeel onbenoemd laat. Niettemin toont de rapportage van het Comité vandaag aan dat het thema privacy ook bij de Verenigde Naties steeds hoger en kritischer op de agenda staat. Privacy First juicht deze ontwikkeling toe en zal dit de komende jaren blijven aansporen. Tevens zal Privacy First erop toezien dat Nederland de diverse aanbevelingen van het Comité zal implementeren.

De volledige Nederlandse sessie bij het VN-Comité staat online bij UN Web TV (1 juli en 2 juli). Zie ook de uitgebreide VN-verslagen, deel 1 en deel 2 (pdf).

Eind vorig jaar deed Privacy First een dringende oproep aan u wegens de invoering van een nieuwe draconische Nederlandse wet waardoor de reisbewegingen van miljoenen automobilisten continu 4 weken in een centrale politiedatabank belanden, ongeacht of men ergens van verdacht wordt. Dit is de wet inzake Automatische Nummerplaat Herkenning (Automatic Number Plate Recognition, ANPR) die per 1 januari jl. in werking trad. Mede dankzij de financiële steun van talloze donateurs bereidt Privacy First sindsdien een cruciale rechtszaak (kort geding en eventuele bodemprocedure) ter buitenwerkingstelling van deze wet voor. De ANPR-wet vormt immers een massale privacyschending en hoort simpelweg niet thuis in een vrije democratische rechtsstaat. Via Pro Bono Connect heeft Privacy First het advocatenkantoor CMS ingeschakeld om deze zaak voor ons te voeren. Door omstandigheden (waaronder aanhoudende, onverklaarbare tegenslag bij fondsenwerving) is de lancering van deze rechtszaak vertraagd, maar de voorbereidingen bevinden zich inmiddels in een vergevorderd stadium en onze verwachting is dat onze ANPR-zaak deze zomer zal plaatsvinden bij de rechtbank Den Haag. Zodra hier meer over bekend is zullen wij dit direct aankondigen. Intussen gaan ook de grondige voorbereidingen van de grootschalige coalitie-zaak tegen het Systeem Risico Indicatie (SyRI) gestaag verder: de openbare rechtszitting in deze zaak zal op 29 oktober as. plaatsvinden bij de rechtbank Den Haag. Zet dit alvast in uw agenda. U bent van harte welkom!

Uw steun als donateur is nu harder nodig dan ooit

Om effectief te kunnen blijven opereren (en überhaupt te kunnen blijven voortbestaan) heeft Privacy First dringend behoefte aan meer financiële steun, ook van u als donateur. Hoe meer steun, hoe grondiger en dus effectiever wij onze rechtszaken zullen kunnen voeren en hoe groter de kans op snelle winst in de rechtszaal. Doneren aan Privacy First kan heel eenvoudig via de donatiepagina op onze website, of direct middels een overboeking naar NL95ABNA0495527521 t.n.v. Stichting Privacy First te Amsterdam, onder vermelding van “donatie”. Privacy First is door de Belastingdienst erkend als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Uw donatie aan Privacy First is daarom belastingaftrekbaar.

Nieuwe vrijwilligers nodig

Privacy First is voor haar werkzaamheden grotendeels afhankelijk van vrijwilligers en pro bono ondersteuning door professionals op diverse terreinen. Voor al onze activiteiten (waaronder stille diplomatie, politieke lobby, campagnes en rechtszaken) heeft Privacy First de komende maanden behoefte aan nieuwe vrijwilligers voor 1) juridische research, 2) feitelijke research, 3) politieke research, 4) grafische ondersteuning en 5) een nieuw jurylid voor onze Nederlandse Privacy Awards. Voelt u zich hiertoe geroepen? Neem dan zo snel mogelijk contact met ons op!

De afgelopen jaren had Privacy First veel positieve invloed dankzij de steun van talloze donateurs, diverse fondsen en vrijwilligers. Privacy First rekent op uw support!

De uitzending van De Wereld Draait Door van 28 januari jl. waarbij theatergroep de Verleiders aan tafel zat, zorgde voor een (hevige) discussie. In het aankaarten van de huidige thema’s die spelen is er door de theatergroep een creatieve vrijheid genomen. Privacy First is blij dat door deze opschudding het thema privacy weer op de agenda staat. In het gesprek werden een aantal prangende kwesties aangesneden die heden ten dage spelen en hoog op de agenda van Privacy First staan. Hieronder een kleine opsomming:

SyRI – Systeem Risico Indicatie

Het Systeem Risico Indicatie (SyRI) koppelt op grote schaal persoonsgegevens van onverdachte burgers uit databanken van overheden en bedrijven. Een geheim algoritme voorspelt vervolgens of zij een risico vormen om één van de vele wetten die het systeem beslaat te overtreden. Leidt de analyse van SyRI tot een risicomelding, dan wordt een burger opgenomen in het zogeheten Register Risicomeldingen, dat inzichtelijk is voor een groot aantal overheidsinstanties.

SyRI is een ‘black box’ die grote risico’s bevat voor de democratische rechtsstaat. Het is voor een burger die zonder enige aanleiding door SyRI kan worden doorgelicht, volstrekt onduidelijk welke gegevens daarvoor worden gebruikt, welke analyses daarmee worden uitgevoerd en wat hem of haar al dan niet tot risico maakt. Bovendien is de burger door de heimelijke werking van SyRI ook niet in staat om een onjuiste risicomelding te weerleggen. Over SyRI is de Staat gedagvaard door een grote coalitie die bestaat uit de Stichting Platform Bescherming Burgerrechten, het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM), Stichting Privacy First, Stichting KDVP, de Landelijke Cliëntenraad (LCR) en FNV. Auteurs Tommy Wieringa en Maxim Februari hebben zich op persoonlijke titel als eisers bij de zaak aangesloten.

ANPR – Automatic Number Plate Recognition

Sinds 1 januari jl. is de Wet vastleggen en bewaren kentekens door politie (wet ANPR) in werking. Hierbij maakt de politie gebruik, op honderden locaties, van zogenoemde ANPR-camera’s. Door deze wet kunnen de kentekens van alle auto's in Nederland (oftewel ieders reisbewegingen) door middel van cameratoezicht vier weken in een centrale politiedatabank worden opgeslagen voor opsporing en vervolging. Iedere automobilist wordt hierdoor een potentiële verdachte. Dit is totaal niet noodzakelijk, volstrekt disproportioneel en bovendien ineffectief. Deze wet is daarom in strijd met het recht op privacy en daarmee onrechtmatig.

Privacy First is in voorbereiding om de Staat te dagvaarden en deze wet door de rechter onrechtmatig te laten verklaren.

Onschuldpresumptie

Privacy First constateert dat in rap tempo wetgeving wordt geproduceerd die de democratische rechtsstaat aantast en die overheden, politie en geheime diensten steeds grotere bevoegdheden geeft. Waarbij steeds meer gegevens worden opgeslagen "voor het geval dat", in plaats van dat er een redelijke verdenking op een persoon is. De onschuldpresumptie is een rechtsbeginsel waar flink aan wordt getornd en dat bescherming behoeft.

Contant geld

Privacy First pleit al jaren voor de bescherming van contant geld; dit is immers het enige betaalmiddel dat anoniem is. Wij zien dat in steeds grotere mate contante betalingen niet meer worden geaccepteerd. In verschillende rechtszaken (zoals over kentekenparkeren) heeft Privacy First gepleit voor het behoud van contante betaalmogelijkheden.

PSD2 – Payment Service Directive 2

Vanaf begin 2019 wordt in Nederland PSD2 van kracht (Payment Service Directive 2). Met deze nieuwe Europese bankenwet kunnen consumenten hun bankgegevens delen met andere partijen dan hun eigen bank. Hiervoor moet de consument eerst uitdrukkelijke toestemming geven. Hierna moet de bank alle transactiedata van de consument (rekeninghouder) met een externe partij (financiële dienstverlener) delen voor een periode van 90 dagen, waarna de consument zijn toestemming kan vernieuwen. Tevens kan de consument zijn toestemming op ieder moment intrekken.

PSD2-keurmerk voor transparantie

Privacy First wil dat consumenten eerlijk en transparant geïnformeerd worden over wat er met hun gegevens gebeurt. In plaats van lange privacy-statements pleit Privacy First voor onafhankelijke informatie op één A4, waarbij door consumenten vastgestelde informatie wordt geboden. Consumenten kunnen immers zelf het beste bepalen welke informatie zij waardevol vinden bij het maken van een keuze. Gedurende 2018 werkte Privacy First aan dit initiatief samen met de Volksbank en andere partners uit de financiële sector.

PSD2-me-niet-register

Privacy First is verbaasd dat er geen aandacht is geweest voor de rol van “bijzondere persoonsgegevens” in transactiedata. Deze gegevens mogen alleen onder strikte voorwaarden gedeeld worden en moeten dus gefilterd kunnen worden. Ook consumenten die niet willen dat hun gegevens door anderen worden gedeeld met financiële dienstverleners moeten de mogelijkheid krijgen dit te voorkomen. Daarom wil Privacy First een opt-out register voor PSD2, vergelijkbaar met het bel-me-niet-register.

Privacy First heeft een turbulent jaar achter de rug. Begin dit jaar organiseerden wij met groot succes de Nederlandse Privacy Awards. Binnenkort worden deze Awards opnieuw door ons uitgereikt. Grootste succes dit jaar was echter het (met de initiatiefnemers en vele medestanders) gewonnen referendum tegen de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Sleepwet). Vervolgens werd het referendum echter keihard afgeschaft en konden Privacy First c.s. helaas niet voorkomen dat de Sleepwet vrijwel ongewijzigd in werking trad. Tenzij kabinet en Tweede Kamer de Sleepwet alsnog grondig zullen herzien, ligt een grootschalige nieuwe rechtszaak tegen de Sleepwet in het verschiet.

Positieve ontwikkelingen

Voor Privacy First als organisatie waren er dit jaar echter vooral positieve ontwikkelingen. Zo hebben we sinds afgelopen zomer een nieuw bestuur, een nieuwe Raad van Advies en een nieuw en relatief voordelig kantoor(tje) op een uitstekende locatie. Voor onze telefonie is Privacy First inmiddels overgestapt naar de privacyvriendelijke telecomprovider Voys. In toenemende mate wordt Privacy First door overheden en bedrijven benaderd voor gezamenlijke privacy-projecten, bijvoorbeeld rond de beruchte Europese betaalrichtlijn PSD2 die binnenkort in Nederland in werking treedt. Daarnaast voert Privacy First vrijwel continu politieke lobby en stille diplomatie. Zo pleitte Privacy First dit jaar met succes bij de Staatscommissie Parlementair Stelsel voor de invoering van een bindend referendum en een Constitutioneel Hof. Ook waren we o.a. kritisch actief rond de mogelijke invoering van Passenger Name Records (PNR) in de luchtvaart en Taser-wapens bij de politie. Privacy is immers een breed begrip en gaat over veel meer dan louter dataprotectie.

De geschiedenis leert echter dat duurzame privacybescherming vaak juridische actie vergt op nationaal of Europees niveau. Daarom voert Privacy First rechtszaken. Wie ons al langer kent weet: als Privacy First een rechtszaak begint, dan is er echt iets aan de hand. Dan dreigt er een grootschalige privacyschending en dient Privacy First in te grijpen. Dit is zo'n moment. Uw steun is daarbij onmisbaar.

Rechtszaak tegen wet ANPR

De afgelopen jaren heeft Privacy First regelmatig gewaarschuwd voor de invoering van een nieuwe draconische Nederlandse wet waardoor de reisbewegingen van miljoenen automobilisten continu 4 weken in een centrale politiedatabank zullen belanden, ongeacht of men ergens van verdacht wordt. Dit is de wet inzake Automatische Nummerplaat Herkenning (Automatic Number Plate Recognition, ANPR). Eind 2017 nam de Eerste Kamer deze wet aan, waarna Privacy First juridische stappen in het vooruitzicht stelde. Vervolgens had Privacy First een meeting met de landsadvocaat en daarna bleef het lange tijd stil, maar vandaag kondigde de overheid alsnog aan om de ANPR-wet op 1 januari as. in werking te laten treden. Privacy First bereidt daarom nu een kort geding voor om deze wet buiten werking te laten stellen wegens strijd met het recht op privacy. Indien nodig volgt na dit kort geding tevens een bredere bodemprocedure. Deze nieuwe wet vormt immers een massale privacyschending en hoort simpelweg niet thuis in een vrije democratische rechtsstaat. Via Pro Bono Connect heeft Privacy First het advocatenkantoor CMS ingeschakeld om deze zaak voor ons te voeren, idealiter in coalitie met andere relevante organisaties.

Dringende oproep om donaties

Wegens onverwachte tegenslag bij fondsenwerving heeft Privacy First momenteel dringend behoefte aan financiële steun, ook van u als (potentiële) donateur. Hoe meer steun, hoe grondiger en dus effectiever wij deze rechtszaak zullen kunnen voeren en hoe groter de kans op snelle winst in de rechtszaal. Doneren aan Privacy First kan heel eenvoudig via de donatiepagina op onze website, of direct middels een overboeking naar NL95ABNA0495527521 t.n.v. Stichting Privacy First te Amsterdam, onder vermelding van “donatie”. Privacy First is door de Belastingdienst erkend als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Uw donatie aan Privacy First is daarom belastingaftrekbaar.

De afgelopen jaren had Privacy First veel positieve invloed dankzij uw steun. Privacy First rekent ook ditmaal op uw support!

Privacy First wenst u fijne feestdagen en een privacyvriendelijk 2019!

"Met kentekencamera’s binden politie en justitie de strijd aan met criminelen. Maar de camera’s boven en langs (snel)wegen registreren de gegevens van élke weggebruiker. Informatie die, zo is de bedoeling, straks vier weken lang bewaard mag worden. Privacy-organisaties zijn hier mordicus tegen en bereiden een rechtszaak voor.

Voortvluchtige criminelen, autodieven, inbrekers. Het zogeheten ANPR-systeem moet de kans dat de politie ze aanhoudt, aanmerkelijk vergroten. ANPR staat voor automatic numberplate recognition. Kort gezegd: nummerplaatherkenning. De camera’s maken opnames van kentekens. Die worden vergeleken met gegevens in politiecomputers over mensen die worden gezocht of boetes hebben openstaan. Komt de naam in de politiebestanden voor, dan kan de automobilist beboet of aangehouden worden.

De camera’s hangen al jaren boven snelwegen, op dit moment zijn het er naar schatting 450. Daarnaast zijn ongeveer 150 politieauto’s voorzien van mobiele ANPR-camera’s. En sinds dit jaar zijn provinciale wegen verspreid over het hele land voorzien van tweehonderd ANPR-camera’s. (...)

Wetsvoorstel

Tot nog toe worden de miljoenen kentekengegevens van weggebruikers die in geen enkel bestand voorkomen onmiddellijk, of in ieder geval binnen 24 uur gewist. Maar op aandringen van politie en justitie keurden Tweede en Eerste Kamer vorig jaar een wetsvoorstel goed dat voorziet in het bewaren van gegevens voor een periode van vier weken. Hierdoor kan de politie langer gebruikmaken van de gegevens bij de opsporing van een misdrijf of voor de aanhouding van voortvluchtige personen.

Gegevens

Privacyvoorvechters waarschuwen dat ook onschuldige burgers in de systemen van politie belanden. Zoals Privacy First, een onafhankelijke stichting met als doel het bevorderen van het recht op privacy. Directeur Vincent Böhre is er honderd procent van overtuigd dat de nieuwe wet de rechten van burgers schendt. “Het gaat om honderden camera’s die gegevens van weggebruikers registreren. Als je die massaal voor een periode van een maand opslaat voor opsporing en vervolging, dan behandel je de hele bevolking bij voorbaat als potentiële criminelen. Of als terroristen, want de databank zal ook door de AIVD gebruikt worden. Zij krijgt rechtstreeks toegang tot die databank”, aldus Böhre.

Maar als ik niks te verbergen heb, dan is het toch niet erg dat mijn gegevens worden opgeslagen?
Böhre: “Laat ik het omdraaien. Als je niets te verbergen hebt, dan ben je onschuldig, en dan hoeven je gegevens ook niet te worden opgeslagen. Mensen die niks te verbergen hebben, moeten buiten het vizier van politie en justitie blijven en zich in alle vrijheid door Nederland kunnen begeven en reizen. Nu is het zo dat als je niet op een zoeklijst van politie en justitie staat je gegevens binnen 24 uur worden gewist. Daar kunnen we mee leven, al zou onmiddellijk wissen beter zijn.”

Inwerkingtreding

De nieuwe wet, die het opslaan van gegevens voor maximaal vier weken moet bestendigen, is nog niet van kracht. De Raad van State heeft het uitvoeringsbesluit dat minister Ferdinand Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) eerder dit jaar nam onlangs van advies voorzien. “Wij hebben dat advies inderdaad ontvangen”, zegt een woordvoerder van het ministerie. “Over de inhoud ervan kunnen we nu nog geen mededelingen doen. Ook over de datum van inwerkingtreding kunnen we niets zeggen. Daarover moet nog besluitvorming plaatsvinden.” (...)

Rechtszaak

Böhre vreest dat het aantal ANPR-camera’s de komende jaren alleen maar zal toenemen. “Hoe ver willen we gaan met dit soort technologie? Nogmaals, ik vind dat we moeten proberen om de samenleving zo in te richten dat onschuldige burgers zo veel mogelijk buiten het vizier van opsporings- en inlichtingendiensten blijven en dat ze zich vrij kunnen wanen.”

Zodra bekend is hoe de nieuwe wet er precies uit zal zien, spant Privacy First samen met het Platform Bescherming Burgerrechten een rechtszaak aan. “We verwachten dat andere organisaties zich bij ons aansluiten.”

Bron: BN/DeStem 17 november 2018: https://www.bndestem.nl/breda/gegevens-langer-opslaan-mensen-moeten-buiten-het-vizier-van-justitie-kunnen-blijven~a1bd3356/.

"Elke auto op de weg wordt straks heel precies bekeken door de Belastingdienst. Miljoenen foto’s van automobilisten stromen vanaf komend jaar maandelijks bij de dienst binnen, op jacht naar een kleine groep ontduikers van de motorrijtuigenbelasting.Dat staat in de Prinsjesdagstukken, enigszins weggestopt in het wetsvoorstel 'Overige Fiscale Maatregelen'.

De Belastingdienst mikt er op het systeem al vanaf 1 januari 2019 werkend te hebben. Het nummerbord van elke automobilist op de openbare weg wordt gescand. De fiscus krijgt dan al die miljoenen foto's om te bepalen of de motorrijtuigenbelasting goed is betaald.

Belastingdienst is watching you

Voor 2017 maakte de Belastingdienst al gebruik van de camerabeelden. Maar de Hoge Raad floot de Belastingdienst toen terug. Er was namelijk geen wettelijke basis voor het verzamelen en verwerken van de camerabeelden. Die wettelijke basis gaat er nu dus wel komen, staat in het Belastingplan 2019.

Heel precies houdt het plan in dat het kenteken, de locatie, de datum en het tijdstip waarop de foto gemaakt is, door de Belastingdienst mag worden verzameld en verwerkt. Daarvoor kan de Belastingdienst onder andere gebruik gaan maken van de snelwegcamera's van de politie. Die kom je tegenwoordig overal tegen, in totaal hangen er in Nederland al zo'n 800.

(...)

'Privacy in het geding'

De inzet van de camera's is omstreden; het grootschalig verzamelen van kentekengegevens wordt gezien als flinke inbreuk op de privacy van automobilisten.

Vincent Böhre van Privacy First maakt zich zorgen. "Je gaat alle kentekengegevens verzamelen om een relatief kleine groep te kunnen pakken. Er wordt beloofd dat de gegevens van automobilisten die netjes hebben betaald binnen 24 uur worden verwijderd, maar eerder bleek al een keer dat de Belastingdienst daar niet goed mee omgaat. (...) Alles aan deze wet lijkt een opstapje tot meer controle met camera's. Het wordt dan nu voor doel A gebruikt, maar je zult zien dat uiteindelijk doel B tot en met Z erbij worden gehaald."

De Belastingdienst zelf laat in een reactie weten dat het op vooralsnog echt alleen gaat om de motorrijtuigenbelasting. De dienst zegt daar wel eerlijk bij: er loopt al een onderzoek om te bekijken of de beelden ook gebruikt mogen worden om privé-gebruik van leaseauto's te controleren."

Lees het hele artikel bij RTL Nieuws en RTL-Z. Klik HIER voor het interview met Privacy First in het RTL Journaal (vanaf 6m46s).

Update 22 september 2018: zie tevens de reportage van EenVandaag via https://eenvandaag.avrotros.nl/item/belastingdienst-mag-omstreden-camera-inzetten-in-jacht-op-fraudeur/.

Op 21 november jl. nam de Eerste Kamer een controversieel wetsvoorstel aan waardoor de reisbewegingen van iedere automobilist 4 weken in een centrale politiedatabank zullen belanden. Privacy First start een rechtszaak om dit wetsvoorstel onrechtmatig te laten verklaren wegens strijd met het recht op privacy.

Massale privacyschending

Vast beleid van Stichting Privacy First is om massale privacyschendingen bij de rechter aan te vechten en onrechtmatig te laten verklaren. Privacy First deed dit de laatste jaren reeds met succes bij de centrale opslag van ieders vingerafdrukken onder de Paspoortwet en de opslag van ieders communicatiegegevens onder de Wet bewaarplicht telecommunicatie. Een actueel wetsvoorstel dat zich bij uitstek voor een dergelijke rechtszaak leent is het wetsvoorstel van minister Grapperhaus inzake Automatic Number Plate Recognition (automatische nummerplaatherkenning, ANPR). Onder dit wetsvoorstel zullen de kentekens van alle auto's in Nederland (oftewel ieders reisbewegingen) door middel van cameratoezicht vier weken in een centrale politiedatabank worden opgeslagen voor opsporing en vervolging. Iedere automobilist wordt hierdoor een potentiële verdachte. Dit is totaal niet noodzakelijk, volstrekt disproportioneel en bovendien ineffectief. Het wetsvoorstel is daarom in strijd met het recht op privacy en daarmee onrechtmatig.

Oud wetsvoorstel

Het huidige ANPR-wetsvoorstel werd reeds in februari 2013 bij de Tweede Kamer ingediend door voormalig minister Opstelten. Voorheen was ook minister van Justitie Hirsch Ballin al in 2010 van plan om een vergelijkbaar voorstel in te dienen met een bewaartermijn van 10 dagen. Vervolgens verklaarde de Tweede Kamer dit voorstel echter controversieel. De ministers Opstelten en Van der Steur deden er in het huidige wetsvoorstel alsnog drie scheppen bovenop: 4 weken opslag van ieders reisbewegingen. Wegens privacybezwaren lag de parlementaire behandeling van dit wetsvoorstel vervolgens jarenlang stil, maar werd daarna alsnog door de Tweede en Eerste Kamer heen geloodst. Het wetsvoorstel past echter allang niet meer in deze tijd: het is reeds ingehaald door Europese rechtspraak waardoor dit type wetgeving (massale opslag van gegevens van onschuldige burgers) onrechtmatig is verklaard. Bovendien heeft de ANPR-praktijk in binnen- en buitenland reeds uitgewezen dat massale ANPR-opslag niet werkt.

Rechtszaak

Privacy First zal nu (in coalitie met andere maatschappelijke organisaties) een rechtszaak beginnen om de nieuwe ANPR-wet buiten werking te laten stellen. Privacy First heeft daartoe via Pro Bono Connect het gerenommeerde advocatenkantoor CMS ingeschakeld. De eerste formele processtap is gisteren genomen: per brief (PDF) heeft Privacy First aan minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) om overleg ex art. 3:305a BW gevraagd. Mocht dit overleg niet tot intrekking van het ANPR-wetsvoorstel leiden, dan valt onverbiddelijk het zwaard van Damocles: Privacy First c.s. zullen dan de Nederlandse Staat in kort geding dagvaarden om de wet buiten werking te laten stellen wegens strijd met Europees privacyrecht. Gezien de Europese en Nederlandse jurisprudentie terzake achten Privacy First c.s. de kans op een succesvolle rechtsgang buitengewoon hoog.

Update 20 december 2018: vandaag heeft de overheid aangekondigd dat de wet ANPR per 1 januari 2019 in werking zal treden. Het kort geding tegen de wet zal z.s.m. plaatsvinden bij de rechtbank Den Haag.