"Gewoon iedereen registreren en fotograferen bij de grenzen. In de Kamer is de meerderheid voor een camerasysteem om criminaliteit en illegale migratie tegen te gaan. Maar het nut is nog niet bewezen. De marechaussee werkt in het geheim aan een nieuw camerasysteem dat alle automobilisten bij de Nederlandse grens in de gaten houdt. Handig? Het nut is niet bewezen.

Het kabinet wil per 1 januari een cameranetwerk en een database die alle auto's registreert en fotografeert. Privacybewakers zeggen dat het in strijd is met de burgerrechten.

De grenzen in Europa verdwenen? Nee hoor, vanaf 1 januari zijn ze weer terug. Dan voert Nederland weer gewoon grenscontroles in langs de grenzen met Duitsland en België. En in tegenstelling tot vóór het vrije verkeer van personen in Europa worden dan niet een paar, maar alle passerende voertuigen gecontroleerd.

Klinkt onwaarschijnlijk? Toch is het waar.

Betekent dit weer ellenlange files bij de grens?

Nee, want de strenge douanebeambte is vervangen door een geavanceerde camera. Als je in een gestolen auto rijdt, of je om wat voor reden dan ook de belangstelling wekt van computers van de Koninklijke Marechaussee, word je een paar kilometer na de grens alsnog aan de kant gezet.

@migo-boras is de mysterieuze naam van het cameranetwerk dat momenteel langs vijftien grensovergangen wordt ingericht. In combinatie met het snel groeiende aantal camera's langs de Nederlandse snelwegen betekent dit dat je hier binnenkort niet meer kunt autorijden zonder gezien te worden door het digitale oog van de overheid.

Behalve een oog heeft die overheid straks ook nog een geheugen. Naar verwachting stemt de Tweede Kamer binnenkort in met een wetsvoorstel van minister Opstelten (Veiligheid en Justitie, VVD) om de miljoenen foto's weken te bewaren.

Net zo mysterieus als de naam @migo-boras is de houding van de marechaussee, die twee maanden voordat de apparaten gaan flitsen niet wil vertellen hoe het grenscontrolesysteem werkt. En wat is het doel van @migo-boras? Wie worden er aan de kant gezet en waarom? Wat gebeurt er precies met de foto's? Op zijn vroegst eind december wordt hier openheid over geboden. Een weekje voor de daadwerkelijke invoering.

Documenten die met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur boven tafel kwamen, bieden wel informatie. Bijvoorbeeld over die mysterieuze naam. @migo-boras staat voor 'automatisch mobiel informatie gestuurd optreden - better operational result and advanced security'. Uit die documenten blijkt verder dat @migo-boras straks niet alleen het kenteken, maar ook de zijkant van voertuigen fotografeert.

Langs steeds meer Nederlandse snelwegen flitst de politie nu al de kentekens van alle passerende auto's. Niet om hardrijders te beboeten, maar om boeven te vangen.

ANPR, oftewel automatic number plate recognition, wordt de techniek genoemd. De nummerplaten worden in enkele seconden vergeleken met een lijst van voertuigen van verdachten. Het kan ook gaan om mensen die nog een parkeerboete moeten betalen, of wier apk is verlopen. Als er politie in de buurt is, kan de wagen bij een 'hit' korte tijd later aan de kant worden gezet.
(...)
De paar buitenlandse onderzoeken die wel de vraag opwerpen of ANPR criminaliteit zoals autodiefstal terugdringt, laten geen effect zien. Uit de Britse en Amerikaanse onderzoeken blijkt dat er door ANPR vooral meer 'laaghangend fruit' wordt geplukt. Het aantal aanhoudingen vanwege onverzekerd rijden en openstaande boetes is bijvoorbeeld flink toegenomen. Maar het is de vraag of de samenleving er veiliger van wordt als de politie daar zijn energie en geld in steekt. Een ANPR-camera kost tussen de tien- en twintigduizend euro.

Wetenschappelijk onderzoek naar het effect van het opslaan van de kentekens om daarmee misdaden op te lossen is er niet. (...) De drang om de ANPR-camera's te plaatsen, is zo groot dat minister Opstelten een onderzoek in opdracht van zijn ministerie naar een efficiënte inzet van de camera's niet af wilde wachten. De resultaten zijn op zijn vroegst over een maand bekend, maar al eerder zei Opstelten dat het landelijk dekkende netwerk er sowieso komt.
(...)
De Raad van Korpschefs denkt met het snel groeiende cameratoezicht zelfs criminaliteit te kunnen voorkomen. Net als bij @migo-boras zou bij de ANPR-camera's in het binnenland dan gebruik worden gemaakt van datamining om patronen in het verkeer te ontdekken. ,,Als je bijvoorbeeld registreert dat mensen heel vaak achter een waardetransport aanrijden, kun je vroegtijdig ingrijpen. In de strijd tegen ladingdiefstal bij vrachtwagens kun je mensen die 's nachts vaak bij parkeerplaatsen stoppen eruit pikken", zei Bert Wijbenga, lid van de raad, eerder tegen dagblad Trouw.

Critici merkten op dat je dus als verdachte in een database terecht kan komen als je toevallig twee keer achter een waardetransport aan rijdt. Of als je 's nachts vaak afspraakjes maakt met vreemden op parkeerplaatsen.

In Groot-Brittannië heeft de nieuwe regering ondertussen aangekondigd striktere regels op te stellen voor het gebruik van ANPR. Veel Britten hebben het gevoel dat het overheidstoezicht te ver is doorgeschoten, terwijl een afname van criminaliteit achterwege blijft.
(...)
De Europese Commissie gaat nadere informatie opvragen bij Nederland over het nieuwe grenscontrolesysteem @migo-boras.

Volgens Brussel kan er sprake zijn van schending van de Europese Schengenregels voor vrij verkeer van personen. Dat is volgens de Commissie het geval als het cameratoezicht het equivalent is van de ouderwetse grenscontroles. ,,Er zouden bij ons zorgen ontstaan als de camera's alleen langs de binnengrenzen worden geïnstalleerd om permanent het grensverkeer te monitoren, waarbij hits direct resulteren in controles van personen die de grens oversteken", aldus een woordvoerder in een schriftelijke reactie. Dit lijkt een vrij treffende beschrijving van hoe @migo-boras werkt.

Volgens Brussel heeft Nederland verklaard dat de camera's niet alleen langs de grenzen, maar ook in het binnenland worden geïnstalleerd. De Commissie was er niet van op de hoogte dat het grenscontrolesysteem @migo-boras en de ANPR-camera's in het binnenland twee verschillende systemen zijn, waarbij de eerste specifiek is ontworpen voor grenscontrole.

De Europese Commissie ging er op basis van de Nederlandse informatie bovendien vanuit dat @migo-boras alleen op kentekens reageert, terwijl er foto's worden gemaakt van het hele voertuig, waarbij vaak ook de inzittenden zichtbaar zijn.

Uit een rapport van vorig jaar blijkt dat de Amsterdamse politie denkt aan een centrale meldkamer waar alle camerabeelden uit de stad samen komen. Niet alleen die van de ringweg, maar ook die van cameratoezicht in de binnenstad. Het is de wens van de Amsterdamse politie om deze camera's te voorzien van gezichtsherkenningssoftware. Een verdachte zou zo voortaan eerst op de ring kunnen worden gevolgd en vervolgens in de binnenstad.

De Stichting Privacy First heeft aangekondigd de gemeente Amsterdam vanwege de plannen voor de rechter te dagen. ,,Iedere burger wordt door deze maatregel een potentiële verdachte", zei voorzitter Bas Filippini tegen de website Nieuw Amsterdams Peil."

Bron: NRC Next 31 oktober 2011, pp. 4-5.