"Zes vragen over Bewaarplicht telecom.

De rechtbank in Den Haag maakte gisteren een einde aan een belangrijk opsporingsmiddel van justitie. Telecomproviders zijn niet langer verplicht gegevens te bewaren over wie wanneer en vanaf welke locatie met wie belde, sms'te, of via internet contact had.

1. Wat is de bewaarplicht?

Sinds 2009 moeten providers belgegevens van klanten een jaar opslaan, en internetdata een half jaar. Politie, opsporingsdiensten en de veiligheidsdienst AIVD kunnen die gegevens opvragen en zo zien wie wanneer met wie communiceerde.

2. Wat is het nut ervan?

Volgens het Openbaar Ministerie (OM) is de bewaarplicht onmisbaar bij de bestrijding van zware criminaliteit. De AIVD doet daar wat terreurbestrijding betreft geen uitspraken over.

De effectiviteit van de bewaarplicht is nooit door een onafhankelijke instantie aangetoond. Al voordat de verplichting daartoe bestond, bewaarden providers telecomdata langere tijd, voor hun eigen administratie. De politie vorderde die gegevens ook toen al regelmatig.(...)

3. Wat is het bezwaar ertegen?

De rechtbank in Den Haag deed gisteren uitspraak in een kort geding dat was aangespannen door de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten, journalistenbond NVJ, stichting Privacy First en telecomproviders. Zij beriepen zich op een vonnis van het Europees Hof van Justitie. Dat oordeelde vorig jaar dat bewaren van ieders telecomdata de privacy zwaar aantast, terwijl onduidelijk is in hoeverre het strikt noodzakelijk is voor de aanpak van terrorisme en criminaliteit.

De advocaten betoogden dat hun beroepsgeheim door de bewaarplicht onder druk kwam te staan. Voor de journalisten ging het om hun bronbescherming. Onbevoegden zouden in de enorme hoeveelheid bel- en internetdata kunnen opzoeken wie er met welke advocaat of journalist contact had.

4. Hoe luidde het vonnis gister?

Volgens de Haagse rechtbank betekent het Europese vonnis niet dat, zoals de eisers betoogden, het bewaren van ieders data überhaupt niet is toegestaan. Volgens de rechter kan het voor de bestrijding van zware criminaliteit nodig zijn ook gegevens van niet-verdachte burgers te bewaren. Dan is het wel nodig dat de toegang tot die gegevens beperkt is. Bijvoorbeeld alleen bij echt zware criminaliteit en alleen na toestemming van een rechter. Omdat zulke restricties ontbreken in de huidige bewaarplicht, moet die van tafel.

5. Wat doen de providers nu?

Enkele telecomproviders, waaronder KPN en Vodafone, zeiden gisteren direct te stoppen met langer bewaren van data dan voor hun bedrijfsvoering nodig is. Wat ze nog hebben aan gegevens vernietigen ze niet, aangezien de staat in hoger beroep kan gaan.

6. Is dit einde bewaarplicht?

Voorlopig wel. Het ministerie van Veiligheid en Justitie beraadt zich op een hoger beroep. Er ligt een nieuw wetsvoorstel, waarin het vonnis wordt verwerkt. Of er ook echt een nieuwe bewaarplicht komt en of dan weer ieders data worden bewaard, is nog onduidelijk. (...)"

Bron: NRC Handelsblad, 12 maart 2015, sectie Binnenland. Tevens gepubliceerd in NRC Next.