Toon items op tag: Foltering

Mede op initiatief van Privacy First buigt een speciaal Comité van de Verenigde Naties in Genève zich deze week over de dreigende invoering van Taser-wapens bij het gehele Nederlandse politiekorps. Deze invoering is mogelijk in strijd met het VN Verdrag tegen Foltering.

Recht op lichamelijke integriteit

Van oudsher hanteert Privacy First een breed, mensenrechtelijk begrip van het recht op privacy. Hieronder valt ook het recht op lichamelijke integriteit. Dit recht staat de laatste jaren in toenemende mate onder druk: denk bijvoorbeeld aan preventief fouilleren op straat, bodyscans op luchthavens, vingerafdrukken in paspoorten, DNA-databanken, de nieuwe wet op orgaandonatie, discussies over verplicht vaccineren, etc. Naast artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens wordt het recht op lichamelijke integriteit in Nederland apart beschermd door artikel 11 van de Grondwet. Op internationaal niveau behoort het recht op lichamelijke integriteit tot de categorie mensenrechten die de sterkste bescherming genieten, waaronder het absolute verbod op marteling of foltering.

VN Verdrag tegen Foltering

Marteling (of, indien door ambtenaren gepleegd: foltering) behoort tot de kleine categorie van absolute verboden in het internationaal recht. Andere voorbeelden binnen deze categorie zijn het verbod op genocide, internationale agressie (illegale oorlogvoering), slavernij, rassendiscriminatie, apartheid en piraterij. Overtreding van deze normen is altijd en onder alle omstandigheden verboden. Een ieder die zich waar dan ook ter wereld aan marteling of foltering schuldig (heeft ge)maakt dient dan ook te worden vervolgd of te worden uitgeleverd. Dit geldt ook voor ambtenaren, ministers, presidenten en staatshoofden. Nederland is sinds 1988 partij bij het verdrag waarbij dit wereldwijd is geregeld: het VN Verdrag tegen Foltering. Periodiek wordt iedere verdragspartij onder de loep genomen door het toezichthoudende verdragsorgaan in Genève: het VN-Comité tegen Foltering. Uitspraken van dit Comité vormen gezaghebbende richtsnoeren voor de naleving en interpretatie van het verdrag. Deze dinsdag en woensdag is Nederland opnieuw (evenals in 2013) “aan de beurt”: op dinsdag zal Nederland door de Comitéleden over diverse onderwerpen aan de tand worden gevoeld, gevolgd door antwoorden van de Nederlandse regeringsdelegatie op woensdag. Vervolgens zal het Comité een reeks kritische aanbevelingen (“Concluding Observations”) aan Nederland uitvaardigen.

Taser-wapens op VN-agenda

Ter voorbereiding van de Nederlandse sessie stuurde het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) onlangs namens een brede coalitie van maatschappelijke organisaties een zogeheten ‘schaduwrapportage’ over Nederland naar het Comité in Genève. Op initiatief van Privacy First is, evenals in 2013, de kwestie van Taser-wapens (stroomstootwapens) hierbij nadrukkelijk aan de orde gesteld. De Nederlandse regering dreigt binnenkort namelijk iedere Nederlandse politieagent een eigen Taser-wapen te geven, zo bleek vorige week nog uit berichtgeving in de media. Tot op heden zijn alleen de arrestatieteams van de Nederlandse politie met Taser-wapens uitgerust. Dat bredere, algemene inzet van Taser-wapens zal leiden tot structurele excessen ligt in de lijn der verwachting. In dit verband spreken met name alle Amerikaanse schandalen met Taser-wapens boekdelen. In de optiek van Privacy First kan het gebruik van Taser-wapens gemakkelijk leiden tot schending van het internationale verbod op foltering, wrede of onmenselijke behandeling en het daaraan verwante recht op lichamelijke integriteit. Taser-wapens verlagen immers de geweldsdrempel en laten nauwelijks uiterlijke sporen achter. Tegelijkertijd kunnen Taser-wapens ernstige fysieke en mentale schade veroorzaken. Dit levert ernstige risico’s op voor de Nederlandse bevolking, met name ook voor bepaalde kwetsbare groepen. In onze gezamenlijke schaduwrapportage aan het Comité worden deze risico’s daarom benadrukt (zie rapportage, pp. 15-16).

Eerdere kritiek van VN-Comité

Zowel de Nederlandse coalitie van maatschappelijke organisaties als Amnesty International hebben het VN-Comité verzocht om de Nederlandse regering hierover kritisch te ondervragen en Nederland te adviseren om géén Taser-wapens voor het gehele Nederlandse politiekorps in te voeren. Bij de vorige sessie van het VN-Comité in 2013 had o.a. Privacy First hier eveneens op aangedrongen. Dit leidde destijds tot het volgende dringende advies van het Comité aan Nederland:

“The Committee recommends to [the Netherlands], in accordance with articles 2 and 16 of [the Convention against Torture], to refrain from flat distribution and use of electrical discharge weapons by police officers. It also recommends adopting safeguards against misuse and providing proper training for the personnel to avoid excessive use of force. In addition, the Committee recommends that electrical discharge weapons should be used exclusively in extreme limited situations where there is a real and immediate threat to life or risk of serious injury, as a substitute for lethal weapons.” (par. 27)

Privacy First ziet een nieuw kritisch oordeel van het Comité met vertrouwen tegemoet. Zie ook ons commentaar in de Telegraaf en regionale dagbladen (via ANP).

Update 22 november 2018: gisteren en eergisteren vond de Nederlandse sessie bij het VN-Comité plaats. Talloze actuele onderwerpen passeerden daarbij kritisch de revue, waaronder Taser-wapens. Tegenover het VN-Comité verklaarden de vertegenwoordigers van Curaçao, Sint Maarten en Aruba nadrukkelijk dat daar geen Taser-wapens worden gebruikt. Dit stond in schril contrast met de vertegenwoordiger van de Nederlandse regering (secretaris-generaal Riedstra van het Nederlandse ministerie van Justitie en Veiligheid) die nauwelijks op dit onderwerp inging en stelde dat de Nederlandse regering in 2019 een besluit over de inzet van Taser-wapens zal nemen. Hieronder alle relevante audiofragmenten: 

Vragen van dhr. Hani namens VN-Comité, 20 november 2018:

(Engelse simultaanvertaling)

Antwoord van dhr. Riedstra namens Nederland:

 

Nieuwe vragen van dhr. Hani namens VN-Comité, 21 november 2018:

(Engelse simultaanvertaling)

Antwoord van dhr. Riedstra namens Nederland:

Zie ook het VN-persbericht over de Nederlandse sessie in Genève, de volledige videoregistratie (dag 1 en dag 2) en het woordelijk verslag (dag 1 en dag 2). Naar verwachting zal het VN-Comité binnen enkele weken kritische Concluding Observations (dringende adviezen) over Nederland uitvaardigen.

Update 7 december 2018: vandaag heeft het VN-Comité een aantal richtlijnen (Concluding Observations) aan de Nederlandse regering uitgevaardigd, waaronder het dringende verzoek om geen Taser-wapens in te voeren voor het gehele Nederlandse politiekorps en dit te beperken tot die gevallen waarin het gebruik van een Taser-wapen strikt noodzakelijk en proportioneel kan worden geacht. Tevens waarschuwt het Comité nadrukkelijk om geen Taser-wapens te gebruiken bij kwetsbare personen. Het Comité toont zich bovendien zeer bezorgd over de manier waarop Taser-wapens tot nu toe door de Nederlandse politie zijn gebruikt.

Het gehele rapport van het Comité staat HIER (pdf). Hieronder het onderdeel inzake Taser-wapens (par. 42-43):

Electrical discharge weapons (tasers) and pepper spray

42. The Committee notes with concern that despite its previous recommendations against the routine distribution and use of electrical discharge weapons (tasers) by police officers, the State party conducted a pilot testing from February 2017 to February 2018 without clear instructions on their restrictive use. It is particularly concerned at information that during this pilot period, police officers used tasers in situations where there was no real and immediate threat to life or risk of serious injury, including in cases where targeted individuals were already in police custody. It is further concerned about reports of the frequent use of the so-called “stun mode” which is intended to merely inflict pain, and the incidents in which tasers were used against minors as well as persons with mental disabilities in healthcare settings. In addition, the Committee is concerned about information that the use of pepper spray is not regulated fully in line with principles of necessity and proportionality and that the new draft Instructions on the Use of Force is expected to further lower the threshold for using it and to permit its use against vulnerable persons including pregnant women and children (arts. 2, 11 and 16).

43. Recalling the Committee’s previous recommendations (CAT/C/NLD/CO/5-6, para. 27), the State party should:

(a) Refrain from routine distribution and use of electrical discharge weapons by police officers in their day-to-day policing, with a view to establishing a high threshold for their use and avoiding excessive use of force;

(b) Ensure that electrical discharge weapons are used exclusively in limited situations where there is a real and immediate threat to life or risk of serious injury, as a substitute for lethal weapons and by trained law enforcement officers only;

(c) Explicitly prohibit the use of electrical discharge weapons and pepper spray against vulnerable persons, including minors and pregnant women, and in healthcare settings, including mental health institutions, and especially prohibit the use of electrical discharge weapons in the custodial settings;

(d) Ensure that the instructions on the use of electrical discharge weapons and pepper spray emphasize the absolute prohibition of torture and the need to respect the principles of necessity and proportionality, fully in accordance with the Convention and the Basic Principles on the Use of Force and Firearms by Law Enforcement Officials;

(e) Adopt safeguards against misuse of electrical discharge weapons and pepper spray and provide proper training and awareness programmes for the law enforcement personnel;

(f) Monitor and regularly review the use of electrical discharge weapons and pepper spray, and provide the Committee with this information.

 

Privacy First waardeert dit kritische oordeel en de principiële stellingname van het Comité. Dit creëert bovendien een sterk precedent voor andere landen wereldwijd. Privacy First zal erop toezien dat de Nederlandse overheid de richtlijnen van het Comité naleeft.

"Genève – Het VN-Comité tegen Foltering ontraadt de Nederlandse regering om stroomstootwapens aan het gehele politiekorps beschikbaar te stellen. Minister Opstelten wil in de eerste helft van 2014 een pilot starten.

Arrestatieteams van de politie gebruiken stroomstootwapens al jaren op proef. Minister Opstelten wil nu dat iedere agent ze in handen krijgt. Het wapen geeft een korte stroomstoot en verlamt tijdelijk de spieren. De kans op letsel zou voor zowel de agent als de verdachte dalen. Toch zijn er berichten uit de Verenigde Staten dat stroomstootwapens wel degelijk letsel kunnen toebrengen en zelfs een arrestant kunnen doden.

De taser is bepaald niet onomstreden. Volgens Amnesty International zijn daarmee de afgelopen tien jaar 500 doden in de VS gevallen. Amnesty is erg bezorgd dat stroomstootwapens momenteel wereldwijd worden ingezet zonder dat grondig, onafhankelijk onderzoek naar de effecten is afgerond. Het risico dat het wapen wordt misbruikt is vrij groot, omdat het licht is en makkelijk te bedienen.

Het VN-Comité tegen Foltering acht het onverantwoord dat gedurende de geplande pilot in 2014 het gehele Nederlandse politiekorps van stroomstootwapens wordt voorzien zonder dat er vooraf garanties geboden worden tegen misbruik en zonder geschikte training van personeel. Volgens het comité kan dit leiden tot marteling. De zogenoemde taser is een wapen dat het laagdrempeliger maakt voor agenten om geweld te gebruiken. Ze laten namelijk geen sporen achter.

Stichting Privacy First, dat samen met het College voor de Rechten van de Mens en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) de kwestie middels schaduwrapportages aanhangig maakte bij het VN-Comité tegen Foltering, hoopt dat de afwijzende stellingname zal leiden tot een heroverweging en stopzetting van de Nederlandse plannen om iedere Nederlandse politieagent met een taser uit te rusten. Tevens hoopt Privacy First dat de aangekondigde pilot niet zal worden uitgevoerd."

Bron: Ravage Webzine, 2 juni 2013.

Op 31 mei 2013 had EenVandaag een heuse scoop te pakken: mede op verzoek van Stichting Privacy First sprak het VN-Comité tegen Marteling zich die middag negatief uit over de plannen van minister Opstelten om het hele Nederlandse politiekorps met Taser-wapens (stroomstootwapens) te gaan uitrusten. Lees meer over dit onderwerp op de website van EenVandaag en bekijk hieronder de reportage, inclusief een reactie van Privacy First:

Mede op instigatie van Stichting Privacy First werd Nederland op 14 mei 2013 in Genève door het VN-Comité tegen Marteling kritisch ondervraagd over de plannen van minister Opstelten om het hele Nederlandse politiekorps te gaan uitrusten met Tasers (stroomstootwapens). Beluister hieronder een interview over dit onderwerp met Privacy First medewerker Vincent Böhre op jongerenzender FunX:

In september 2012 werd bekend dat minister Opstelten het hele Nederlandse politiekorps met Taser-wapens wil gaan uitrusten. Op verzoek van Stichting Privacy First dient Nederland zich hierover deze week te verantwoorden bij het VN-Comité tegen Marteling.

Eén van de belangrijkste en meest geratificeerde mensenrechtenverdragen ter wereld is het VN-Verdrag tegen Marteling uit 1984. Onder dit verdrag is marteling altijd en onder alle omstandigheden verboden. Een ieder die zich waar dan ook ter wereld aan marteling schuldig (heeft ge)maakt dient te worden vervolgd of te worden uitgeleverd. Dat geldt ook voor ambtenaren, ministers, presidenten en staatshoofden. Nederland is sinds 1988 partij bij dit verdrag. Periodiek wordt iedere verdragspartij onder de loep genomen door het toezichthoudende verdragsorgaan in Genève: het VN-Comité tegen Marteling. Uitspraken van het VN-Comité vormen gezaghebbende richtsnoeren voor de naleving en interpretatie van het verdrag. Deze dinsdag en woensdag is Nederland “aan de beurt”: op dinsdag zal Nederland door de Comitéleden over diverse onderwerpen aan de tand worden gevoeld, gevolgd door antwoorden van de Nederlandse regeringsdelegatie op woensdag. Vervolgens zal het Comité een reeks kritische aanbevelingen (“Concluding Observations”) aan Nederland doen.

Ter voorbereiding van de Nederlandse sessie stuurden Stichting Privacy First, het College voor de Rechten van de Mens en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) onlangs zogeheten ‘schaduwrapportages’ over Nederland naar het Comité in Genève. Zowel Privacy First als het NJCM stelden hierbij de kwestie van Taser-wapens (stroomstootwapens) bij de Nederlandse politie nadrukkelijk aan de orde. Privacy First deed dit middels een speciale brief aan het Comité; klik HIER. In deze brief attendeert Privacy First het Comité op de intentie van minister Opstelten om iedere Nederlandse politieagent binnenkort een eigen Taser-wapen te geven. (Nu zijn nog ‘slechts’ de arrestatieteams van de Nederlandse politie met Taser-wapens uitgerust.) In de optiek van Privacy First kan het gebruik van Taser-wapens immers gemakkelijk leiden tot schending van het internationale verbod op foltering (marteling van overheidswege) en het daaraan verwante recht op lichamelijke integriteit (dit laatste recht is onderdeel van het recht op privacy). Taser-wapens verlagen immers de geweldsdrempel en laten nauwelijks uiterlijke sporen achter. Tegelijkertijd kunnen Taser-wapens ernstige fysieke en mentale schade veroorzaken. In combinatie met het huidige gebrek aan wapentraining bij de Nederlandse politie levert dit ernstige risico’s op voor de Nederlandse bevolking. Wij hebben het VN-Comité dan ook verzocht om de Nederlandse delegatie hierover kritisch te ondervragen en Nederland te adviseren om géén Taser-wapens voor het hele Nederlandse politiekorps in te voeren. Afgelopen vrijdag vernam Privacy First vanuit Genève dat het VN-Comité dit onderwerp inderdaad kritisch aan de orde zal gaan stellen. Privacy First zal u deze week graag van e.e.a. op de hoogte houden.

Update 13 mei 2013, 23.00u: een livestream van de sessie is te volgen via deze hyperlink (dinsdag 10-15u, woensdag vanaf 15u).

Update 14 mei 2013, 15.00: vandaag werd de Nederlandse delegatie in Genève (onder leiding van de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiger bij de VN) kritisch door het Comité ondervraagd over tal van onderwerpen, waaronder... Tasers. De Nederlandse antwoorden volgen morgenmiddag om 15.00u. Hieronder de relevante fragmenten in tekst en mp3:  

Comitélid Nora Sveaass (Noorwegen): “I then want to bring the attention to something that I’ve been informed of, namely that the State [of the Netherlands] is planning on a pilot of using Taser weapons as a regular weapon within the police force. And the pilot is supposed to take place, I understand, the last half of this year, so it’s probably just around the corner. This Committee has on many different occasions warned against the use of Tasers, both in special situations and especially as a regular weapon to all the police, as I understand the plans are. And there are a lot of reasons for this, I won’t go into the detail, because these have been described both by this Committee and by a lot of others, because, first of all, health reasons, physical as well as psychological. So I would hope that you would rethink and perhaps change the decision of implementing a pilot and also doing it in practice.”
Audio:

Comitélid Fernando Mariño Menéndez (Spanje): “I’m also concerned by the decision that we’ve heard about to generalize the use of Tasers by all regular police officers, as just referred to by Mrs. Sveaass, that the Tasers will be used as an [armament] for standard use across the Kingdom of the Netherlands. That’s our understanding, perhaps we’re wrong, perhaps there is a special protocol governing the use of Tasers. Our position as a Committee is that Tasers shouldn’t be used at all. If they are to be used, and this seems to be dangerous, then they need to be used in very specific cases and properly regulated. We’d like to know what’s happening in the Kingdom of the Netherlands.”
Audio:

Update 14 mei 2013, 16.45u: vanmiddag werd Privacy First-medewerker Vincent Böhre over dit onderwerp geïnterviewd op jongerenzender FunX. Beluister hieronder het hele fragment:

Update 15 mei 2013: vanmiddag vond de Nederlandse 'repliek' plaats op de vragen die het VN-Comité gisteren stelde. In onderstaand audiofragment hoort u hoe de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiger in Genève de risico's van de Nederlandse plannen rond Taser-wapens ontkent en bagatelliseert. De Comitéleden zagen hierin geen aanleiding om hun kritische opmerkingen van gisteren af te zwakken of in te trekken. Privacy First verwacht dan ook dat het Comité in zijn spoedig uit te vaardigen Concluding Observations scherpe kritiek op de Nederlandse Taser-plannen zal uiten. Het Comité publiceerde vanavond overigens alvast een persbericht over de Nederlandse sessie; klik HIER.

Update 16 mei 2013: Een volledige videoregistratie van beide zittingsdagen van het VN-Comité staat HIER online. De Concluding Observations van het Comité over Nederland volgen pas op vrijdagmiddag 31 mei (uiterlijk 3 juni) as., zo vernam Privacy First vandaag telefonisch vanuit Genève.

Update 22 mei 2013: naar aanleiding van de Nederlandse sessie bij het VN-Comité vorige week heeft D66 vandaag alvast een reeks kritische Kamervragen ingediend bij minister Opstelten; klik HIER.

Update 31 mei 2013: Zoals eerder door Stichting Privacy First was voorspeld en zoals vanavond is bericht door EenVandaag heeft het VN-Comité tegen Marteling zich vanmiddag negatief uitgesproken over de plannen van minister Opstelten om de hele Nederlandse politie met Taser-wapens te gaan uitrusten:

“The Committee is concerned about the pilot plan to be reportedly launched to distribute electrical discharge weapons to the entire Dutch police force, without due safeguards against misuse and proper training for the personnel. The Committee is concerned that this may lead to excessive use of force (arts. 2, 11 and 16). The Committee recommends to the State party, in accordance with articles 2 and 16 of the Convention, to refrain from flat distribution and use of electrical discharge weapons by police officers. It also recommends adopting safeguards against misuse and providing proper training for the personnel to avoid excessive use of force. In addition, the Committee recommends that electrical discharge weapons should be used exclusively in extreme limited situations where there is a real and immediate threat to life or risk of serious injury, as a substitute for lethal weapons.” (par. 27. Klik HIER voor het hele document.)

Stichting Privacy First hoopt dat deze afwijzende stellingname van het VN-Comité zal leiden tot een heroverweging en stopzetting van de Nederlandse plannen om iedere Nederlandse politieagent met een Taser-wapen te gaan uitrusten. Tevens hoopt Privacy First dat de aangekondigde pilot terzake niet zal worden uitgevoerd.