Rechter buigt zich over privacyschending gemeentelijke afvalpassen

Op vrijdag 7 juli as. om 12:00 uur behandelt de Rechtbank Gelderland een zaak die voor alle Nederlandse gemeenten precedentwerking heeft als het gaat om de plicht om de privacy van hun burgers te respecteren bij het inzamelen van huishoudelijk afval en andere publieke taken. Arnhemmer Michiel Jonker, die hierover eerder al een rechtszaak bij de Raad van State won, verzoekt de voorzieningenrechter om de Autoriteit Persoonsgegevens opdracht te geven om te stoppen met gedogen en nu zonder verder uitstel te gaan handhaven tegen een privacyschendend systeem van de gemeente Arnhem met adresgebonden afvalpassen. Dergelijke afvalpassen worden in steeds meer Nederlandse gemeenten ingevoerd.

De voorzieningenrechter van de Rechtbank Gelderland (Arnhem) zal zich buigen over de vraag of de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) mag weigeren om handhavend op te treden als een jarenlange, reeds geconstateerde privacyschending over ongeveer een jaar misschien wel, maar misschien ook niet eindigt. Een zaak met veel precedentwerking.

Drie jaar geleden voerde de gemeente Arnhem een registratiesysteem in waarmee persoonsgegevens van alle Arnhemse huishoudens die restafval in ondergrondse afvalcontainers deponeren, door middel van adresgebonden afvalpassen worden verwerkt. Arnhemmer Michiel Jonker maakte hiertegen bezwaar en diende bij de AP handhavingsverzoeken in. Hoewel de AP inmiddels zelf ook erkent dat er sprake is van een overtreding, weigert de AP echter nog steeds om als toezichthouder handhavend op te treden.

Met ingang van juli 2014 verwerkt de gemeente Arnhem persoonsgegevens van meer dan 150.000 Arnhemmers wanneer ze hun restafval (vuilniszakken) correct deponeren in de daartoe bestemde ondergrondse afvalcontainers. De containers kunnen alleen nog worden geopend door middel van adresgebonden afvalpassen. Op deze manier wordt geregistreerd WAAR (in welke container), WANNEER, HOEVEEL (aantal vuilniszakken) en door WIE (welk meerpersoons- of éénpersoonshuishouden) er restafval wordt gedeponeerd.

Jonker maakte daar meteen na het bekend worden van deze maatregel in juni 2014 bezwaar tegen en diende tevens een handhavingsverzoek in bij de AP (toen nog College Bescherming Persoonsgegevens geheten). Op 26 april 2016 gaf de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State Jonker gelijk dat het systeem zonder legaal besluit was ingevoerd. De gemeente negeerde deze uitspraak echter. Jonker hernieuwde vervolgens zijn handhavingsverzoek bij de AP.

Na aandringen van Jonker erkende de AP op 20 april 2017 dat de gemeente de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) overtreedt. Tegelijk kondigde de AP echter aan die overtreding te zullen blijven gedogen, omdat er volgens de toezichthouder sprake is van "concreet uitzicht op legalisering", in verband met een op 27 maart 2017 genomen principebesluit van de Arnhemse gemeenteraad om aan het college van B&W een voorwaardelijk mandaat te verlenen voor de invoering van een zogeheten Diftar-systeem vanaf 1 januari 2018.

Volgens de gemeente en de AP rechtvaardigt een Diftar-systeem (het heffen van een gedifferentieerd tarief naar rato van de hoeveelheid gedeponeerd afval) de verwerking van persoonsgegevens van burgers. Jonker bestrijdt dit, omdat er ook na invoering van Diftar geen noodzaak bestaat voor het verzamelen en bewaren van persoonsgegevens die op verschillende manieren kunnen worden gebruikt en misbruikt. Ook vindt Jonker dat het achteraf toekennen van een nieuwe doelstelling aan een bestaande overtreding, die overtreding niet kan rechtvaardigen. Bovendien zijn er goede alternatieven, bijvoorbeeld een anonieme, met saldo laadbare prepaid-afvalpas.

Volgens Jonker leidt het jarenlang voortbestaan en gedogen van een overtreding inmiddels tot een spoedeisend belang bij geloofwaardige handhaving. Dit mede omdat privacyschending een aantasting is van de persoonlijke integriteit van mensen. Hoe langer die duurt, hoe meer schade. Ook gaat dit ten koste van hun vrijheid. Jonker verzoekt de rechter dan ook om de AP opdracht te geven zonder verder uitstel een last onder dwangsom op te leggen aan de gemeente.

Privacy First steunt Jonker in deze zaak: Nederlandse gemeenten dienen hun burgers een privacyvriendelijk alternatief voor een persoonsgebonden afvalpas te bieden, bijvoorbeeld in de vorm van een anonieme afvalpas zonder extra kosten.

Zaakinformatie: Jonker vs. Autoriteit Persoonsgegevens, rechtbank Gelderland (locatie Arnhem) 7 juli 2017, 12.00u. Klik HIER voor een routebeschrijving. Zaaknummer: ARN 17 / 2340. Iedereen is welkom om de rechtszitting bij te wonen.

Update 7 juli 2017: de rechtszitting vanmiddag verliep relatief voorspoedig. Klik HIER voor de pleitnota van de heer Jonker (pdf). Een korte mondelinge uitspraak van de rechter staat vooralsnog gepland op donderdagmiddag 13 juli as., het schriftelijke vonnis volgt de dag daarna. Lees ook het artikel in De Gelderlander, 7 juli 2017: http://www.gelderlander.nl/arnhem-e-o/rechter-beslist-over-illegale-arnhemse-afvalpas~a7a05c80/.

Update 11 juli 2017: de invoering van Diftar in Arnhem wordt waarschijnlijk uitgesteld tot 1 januari 2019, zie http://www.arnhem-direct.nl/berichten/gemeenteraad-besluit-niet-tot-uitstel-invoering-diftar/. Zie bijvoorbeeld ook https://arnhem.groenlinks.nl/nieuws/raad-pakt-zelf-verantwoordelijkheid-voor-invoering-diftar-na-geharrewar-coalitie.

Update 13 juli 2017: De voorzieningenrechter van de Rechtbank Gelderland heeft Jonkers verzoek vandaag toegewezen en daarom het besluit van de AP geschorst. De rechter oordeelde dat er bij een (voortdurende) privacyschending sprake is van spoedeisendheid bij de handhaving, en dat er in het geval van de Arnhemse adresgebonden afvalpas geen concreet uitzicht bestaat op legalisatie. Gezien het feit dat de AP waarschijnlijk binnen vier weken, en uiterlijk 24 augustus a.s. zijn afwijzende besluit heroverweegt n.a.v. Jonkers bezwaar, achtte de rechter het niet opportuun om de AP te verplichten nu al een last onder dwangsom op te leggen. De rechter sprak wel de verwachting uit dat de AP zal gaan handhaven. Voor de tekst van de rechterlijke uitspraak, zie ECLI:NL:RBGEL:2017:3665.
Zie ook de volgende berichtgeving in de media:
http://www.arnhem-direct.nl/berichten/arnhemse-afvalpas-opnieuw-onder-vuur/
http://www.telegraaf.nl/binnenland/28634796/__Arnhemse_afvalpas_onder_vuur__.html
http://www.binnenlandsbestuur.nl/ruimte-en-milieu/nieuws/arnhemse-afvalpas-houdt-illegaal-gegevens-bij.9567672.lynkx
http://www.gelderlander.nl/arnhem/rechter-autoriteit-had-moeten-optreden-tegen-afvalpas-arnhem~ac57f1b6/
http://www.nu.nl/alphen-aan-den-rijn/4841094/alphen-wellicht-in-overtreding-met-gebruik-afvalpas.html
https://radar.avrotros.nl/nieuws/detail/rechter-verwijst-arnhemse-afvalpas-voorlopig-naar-de-prullenbak/
https://www.privacybarometer.nl/nieuws/3909/Rechter_geeft_Autoriteit_Persoonsgegevens_er_van_langs.

Update 24 juli 2017: vandaag heeft de gemeente Arnhem besloten om alle ondergrondse afvalcontainers 'open' te zetten. Om afval te storten hebben Arnhemmers voorlopig dus geen afvalpas meer nodig. Zie de berichtgeving in De Gelderlander, bij Omroep Gelderland en Arnhem Direct. Privacy First hoopt dat andere gemeenten in een vergelijkbare situatie als Arnhem dit voorbeeld zullen volgen en het gebruik van privacyschendende afvalpassen zullen afschaffen.

Autoriteit Persoonsgegevens erkent massale privacyschending, maar weigert in te grijpen 

Na een jarenlange juridische strijd heeft de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) recentelijk besloten om niet handhavend op te treden tegen de afvalpas van de gemeente Arnhem, terwijl diezelfde AP tegelijkertijd heeft erkend dat het actuele gebruik van deze afvalpas volledig in strijd is met de Wet bescherming persoonsgegevens. Naast Arnhem dreigt de afvalpas ook in talloze andere Nederlandse gemeenten te worden ingevoerd. De Arnhemse burger (de heer Michiel Jonker) die deze zaak de laatste jaren aanhangig maakte bij zowel de AP als bij de Raad van State, is hierdoor gedwongen om deze kwestie nu opnieuw aan de rechter voor te leggen ter beëindiging van deze flagrante privacyschending.

Afwijzing handhavingsverzoek wegens "bijzondere omstandigheid"

Nog voordat de gemeente Arnhem bijna drie jaar geleden een systeem van adresgebonden afvalpassen invoerde, werd de Autoriteit Persoonsgegevens er door de heer Jonker op attent gemaakt dat hiermee de privacy van alle Arnhemmers werd geschonden, in strijd met de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp).

De AP deed als toezichthouder en handhaver vervolgens twee jaar lang niets, terwijl Jonker juridische procedures voerde tot aan de Raad van State, die hem op 26 april 2016 in het gelijk stelde. Omdat de gemeente Arnhem vervolgens weigerde om gevolg te geven aan de uitspraak van de hoogste bestuursrechter, diende Jonker op 31 mei 2016 (opnieuw) een handhavingsverzoek in bij de AP.

Op 20 april jl. heeft de AP dit handhavingsverzoek afgewezen. Weliswaar constateerde de AP dat de gemeente al drie jaar lang in overtreding is, maar omdat de gemeente eind maart 2017 heeft besloten tot de invoering van DIFTAR (gedifferentieerde afvalheffing) per 1 januari 2018, ziet de AP dat als een "bijzondere omstandigheid" waardoor er alsnog kan worden afgezien van handhaving.

Gemeentelijk "bedrijfsmodel"

Per 1 juli 2014 installeerde de gemeente Arnhem op elke ondergrondse container voor restafval een scannersysteem, waardoor deze containers alleen nog geopend kunnen worden met een elektronisch pasje, gekoppeld aan de adresgegevens van de pashouder. De aldus verzamelde persoonsgegevens worden verwerkt in een centraal datasysteem van de gemeente (WIE biedt WAAR en WANNEER restafval aan). Volgens de gemeente is dat "nodig". Jonker bestrijdt dit. Hij wijst erop dat de noodzaak niet is aangetoond en dat er ook andere, privacyvriendelijke systemen mogelijk zijn, bijvoorbeeld met anonieme pasjes zonder uniek nummer.

In haar besluit tot afwijzing van Jonkers handhavingsverzoek bevestigt de AP dat de gemeente sinds juli 2014 zonder noodzaak persoonsgegevens over al haar inwoners heeft verzameld. Maar omdat die noodzaak er volgens de AP wel zal zijn vanaf 1 januari 2018, wanneer Arnhem het DIFTAR-systeem (gedifferentieerd afvaltarief) invoert, bestaat er nu volgens de AP "concreet uitzicht op legalisatie".

De door Jonker aangevoerde alternatieven worden door de AP verworpen omdat ze niet in overeenstemming zouden zijn met het "bedrijfsmodel" waarvoor de gemeente heeft gekozen. Ook voert de AP aan dat de verwerking van de persoonsgegevens "past" bij de publieke taakvervulling van de gemeente. De AP negeert daarmee het wettelijke criterium dat de verwerking van persoonsgegevens niet alleen moet passen bij, maar ook noodzakelijk moet zijn voor de uitvoering van een publieke taak.

Autoriteit Persoonsgegevens faciliteert privacyschending

Jonker: "Ook voor DIFTAR is verwerking van persoonsgegevens niet nodig. De AP stelt zich hier niet op als handhaver, maar als advocaat van de overtreder. Door de bescherming van een grondrecht ondergeschikt te maken aan de "bedrijfsmodellen" die organisaties kiezen, geeft de AP een vrijbrief aan zowel overheden als particuliere bedrijven om de wet op dit punt uit te schakelen. Op deze manier kan een overheid eerst illegaal persoonsgegevens verwerken, waarbij dan een nieuw "bedrijfsmodel" wordt ingevoerd, en vervolgens claimen dat het respecteren van de wettelijke eisen in strijd zou zijn met dit nieuwe "bedrijfsmodel". Dan blijft er van de rechtsstaat natuurlijk weinig over. Het is een voorbeeld van doorgeschoten neoliberalisme", aldus Jonker.

Jonker geeft aan bij de rechtbank in beroep te gaan tegen de afwijzing. "Ik zal aan de AP vragen of die instemt met een rechtstreeks beroep bij de rechter. Want tussen mij en de AP zijn er de afgelopen drie jaar wel voldoende argumenten gewisseld. Verdere vertraging is niet wenselijk."

Stichting Privacy First steunt de heer Jonker in deze zaak. Verzoeken om interviews met Jonker kunnen via Privacy First worden ingediend.

Update 2 mei 2017: zie ook https://www.security.nl/posting/513015/Toezichthouder+treedt+toch+niet+op+tegen+afvalpasjes+Arnhem
http://www.arnhem-direct.nl/berichten/autoriteit-persoonsgegevens-treedt-niet-op-tegen-afvalpas-gemeente-arnhem/
http://www.binnenlandsbestuur.nl/digitaal/nieuws/juridische-strijd-om-arnhemse-afvalpas-krijgt.9563035.lynkx 

Update 3 mei 2017: inmiddels heeft de AP e.e.a. gepubliceerd, zie https://autoriteitpersoonsgegevens.nl/nl/nieuws/ap-gemeente-arnhem-past-afvalsysteem-aan . Klik HIER voor het volledige AP-besluit (pdf).

Zie ook https://www.security.nl/posting/513266/AP%3A+Arnhem+schendt+privacywetgeving+met+huidig+afvalsysteem
https://www.computable.nl/artikel/nieuws/overheid/6013869/250449/arnhemse-afvalpas-in-strijd-met-privacyregels.html 

Zeer lezenswaardig artikel over DIFTAR in De Gelderlander: http://www.gelderlander.nl/arnhem/arnhem-haalt-je-privacy-uit-de-vuilnisbak~aec9ffa1/

Reactie gemeente Arnhem: https://www.arnhem.nl/actueel/alle_nieuwsberichten:R-hsF1b7T5SC7K5T8o4zOA/Reactie_gemeente_Arnhem_na_uitspraak_Autoriteit_Persoonsgegevens_over_afvalpas

Treffend commentaar op DIFTAR: https://maartenswebblog.wordpress.com/2017/03/04/diftar-het-nieuwe-systeem-van-afvalinzameling-in-arnhem/

Wordt vervolgd...

Tijdens het Nationaal Congres Dataprotectie & Privacy zijn vandaag de IIR Nationale Privacy Innovatie Awards uitgereikt.

Nationale Privacy Innovatie Awards

De jaarlijkse IIR Nationale Privacy Innovatie Awards zijn vandaag voor de 2e keer uitgereikt en laten een duidelijke groei zien in het aantal aanmeldingen. De Awards zijn een mooie samenwerking tussen de populaire congresorganisatie IIR en Stichting Privacy First, gericht op bedrijven en organisaties die zich positief onderscheiden in duurzaam privacybeleid en privacyvriendelijke producten en diensten. Dit in lijn met de missie van Privacy First: Nederland Privacy Gidsland.

Winnaars Nationale Privacy Innovatie Awards 2016

Uit alle aanmeldingen zijn per categorie 2 genomineerden gekozen waarvan 1 winnaar is geselecteerd:

Categorie Bedrijfsoplossingen:

1. TomTom Fleet Management OptiDrive 360, de privacyvriendelijke oplossing voor wagenparken: https://business.tomtom.com/nl_nl/webfleet/products/webfleet/features/optidrive360/

2. Pseudonimiseer, voor pseudonimisering en anonimisering van persoonsgegevens: https://www.pseudonimiseer.nl  


Categorie Consumentenoplossingen:  

1. Qiy met de ID-cover voor identiteitsdocumenten: https://www.respectprivacy.org

2. Ydenti (CDDN), een privacy platform voor de consument en zijn persoonlijke gegevens (in ontwikkeling).


Categorie Overheidsdiensten:

- Geen inzendingen.

Categorie Start-ups (aanmoedigingsprijs):

1. Zivver met anonieme communicatiediensten voor consumenten en bedrijven: https://www.zivver.com/nl

2. Soverin met anonieme internetdiensten: https://soverin.net

Zivver heeft daarnaast ook de Publieksprijs in de wacht gesleept!

Van links naar rechts: Paul Korremans (jury), John Borking (jury), de winnaars Maarten Louman van Qiy, Simon Hania van TomTom, Rick Goud van Zivver en Bas Filippini (jury). Foto: IIR

Privacymarkt ontwikkelt zich sterk

Opvallend is dat er de laatste jaren een nieuwe markt aan het ontstaan is op het gebied van privacy binnen organisaties en privacygerichte oplossingen. Enerzijds wordt dit ingegeven door de nieuwe Europese privacywetgeving en anderzijds door de enorme concentratie van gegevens bij enkele grote commerciële partijen en overheden. De vele datalekken, hacks en bewust misbruik van gegevens door geheime diensten die door Snowden naar buiten zijn gebracht, versterken langzaam maar zeker het privacybewustzijn bij de burger. Waar de industriële revolutie milieuvervuiling veroorzaakte is dat bij de informatierevolutie privacy- en vrijheidsvervuiling.

Enkele gebieden waar de inzenders zich op richten zijn:

- Technische en procedurele veiligheidsoplossingen ingegeven door wetgeving en technische encryptiemogelijkheden;
- Dienstverlening gericht op het pseudonimiseren en anonimiseren van persoonsgegevens en data;
- Diensten gericht op anonieme communicatie (document sharing, chat, mail en surfen) en anonieme mobiliteit (anonieme kaarten etc);
- Diensten waarbij de gebruiker eigen verantwoordelijkheid kan nemen in het omgaan, beheer en eventueel vercommercialiseren van zijn/haar persoonsgegevens vanuit een eigen of third party datakluis;
- Praktische oplossingen gericht op het voorkomen van identiteitsfraude.

Onafhankelijke jury

De Awards worden toegekend door een onafhankelijke jury van privacy professionals die op basis van een aantal scherpe criteria inzenders nomineren. Vervolgens worden middels bedrijfsbezoeken en onderzoeksvragen de winnaars geselecteerd.

De jury bestaat uit de volgende personen:

• Drs. L.T.C. Filippini, voorzitter Stichting Privacy First (juryvoorzitter)
• Dr. John Borking, Of Counsel, CMS, lid van Advisory Board van EuroPriSe GmbH
• Paul Korremans, MBA, Data Protection & Security Professional, Comfort Information Architects
• Dr. Jaap Henk Hoepman, Scientific Director, Privacy & Identity Lab.

Lees HIER meer over de IIR Nationale Privacy Innovatie Awards.

"De Vereniging van Praktijkhoudende Huisartsen (VPHuisartsen) is deze week bij de Hoge Raad in cassatie gegaan tegen de invoering van het Landelijk Schakelpunt (LSP), de infrastructuur voor het uitwisselen van vertrouwelijke medische patiëntgegevens.

Volgens VPHuisartsen is er een gigantisch groot en duur systeem opgezet zonder van te voren adequaat onderzoek te doen. Niet naar het doel ervan, niet welke vragen het eigenlijk oplost en niet naar de risico’s die deze landelijke infrastructuur met zich meebrengt. De organisatie maakt zich vooral zorgen over de privacy-impact. Door het LSP zou de vertrouwelijkheid en de privacy in de spreekkamer namelijk eindigen.

"Het zijn niet meer de dokter en de patiënt die samen bepalen wie welke gegevens in mag zien. Eenmaal ja gezegd tegen het LSP betekent dat een derde partij kan bepalen, zonder toestemming van de huisarts en patiënt, met wie nog meer het patiëntendossier van de huisarts gedeeld mag worden. Je digitale dossierkast staat open, je weet niet wie er informatie uithaalt, je weet niet welke informatie er gezien wordt en je weet niet wat er met die informatie gebeurt", zo liet een aangesloten huisarts eerder tegenover de rechter weten.

Rechtsgang

Bij de rechtbank Midden-Nederland en in hoger beroep bij het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden trok VPHuisartsen aan het kortste eind. Daarmee leek voor de Vereniging van Praktijkhouders de kous af, ondanks het feit dat er een aantal principiële rechtsvragen onbeantwoord bleven. "Maar de bescherming van het beroepsgeheim, de privacy van patiënten en daarmee de vraag naar de rechtmatigheid van het LSP blijft voor VPHuisartsen vanuit principiële en professionele redenen de drijfveer voor de gang naar de Hoge Raad", zo laat de organisatie op de eigen website weten.

Mede op aandringen van VPH-leden en enkele maatschappelijke organisaties zoals Privacy First heeft de projectgroep Pro Bono Connect van het Nederlands Juristen Comité van de Mensenrechten, de mogelijkheid van cassatie onderzocht. Pro Bono Connect is een organisatie van advocaten die vrijwillig en onbetaald hun expertise inzetten bij mensenrechtenvraagstukken, ten dienste van maatschappelijke organisaties. Mocht de Hoge Raad de zaak behandelen dan kan het nog anderhalf jaar duren voordat er een uitspraak komt. Eind maart werd bekend dat 10 miljoen Nederlanders inmiddels toestemming hebben gegeven om hun medische gegevens via het LSP uit te laten wisselen."

Bron: https://www.security.nl/posting/473981/Huisartsen+in+cassatie+tegen+invoering+van+LSP, 10 juni 2016.

Tijdens de conferentie Dataprotectie & Privacy op 14 september 2016 in Amsterdam (Westcord Fashion Hotel) worden de IIR Nationale Privacy Innovatie Awards 2016 uitgereikt. “De winnaars zijn belangrijke voorlopers in een nieuwe industrie waarin Nederland internationaal Privacy Gidsland kan worden”, aldus Privacy First oprichter Bas Filippini, voorzitter van de onafhankelijke jury. Evenals in 2015 steunt Privacy First de IIR Nationale Privacy Innovatie Awards 2016 van harte en verwacht dat de uitreiking ook dit jaar een groot succes zal worden.  

Er zijn 4 categorieën waarvoor inschrijvingen genomineerd kunnen worden:

1. categorie Bedrijfsoplossingen

2. categorie Consumentenoplossingen

3. categorie Overheidsdiensten

4. categorie Start-ups

De Awards geven een podium aan bedrijven en overheden die Privacy Innovatie zien als kans om zich positief te onderscheiden. Maximaal 8 bedrijven/overheden die werken met privacy-innoverende projecten mogen gratis naar het congres komen en maken kans op één van de titels!

Maak kans op gratis congreskaarten

IIR zoekt originele, innovatieve en kansrijke Privacy Innovatie Projecten (een product, proces, procedé of dienst). Het is een voorwaarde dat u met uw innovatie aan de slag bent. U bent de idee-fase voorbij en kunt al iets van het project in uitvoering laten zien. U zorgt met uw project voor inspiratie bij andere bedrijven waardoor Privacy niet alleen wordt gezien als belemmering, maar vooral als kans!

De eerste selectie bestaat uit een screening waarop met de volgende zaken wordt omgegaan:

a) Het hebben van een privacy verantwoordelijke (FG, PO) in de organisatie

b) Toepassen van een privacy policy

c) Toepassen van risico analyse(s)

d) Privacy awareness in de organisatie

e) Een inzichtelijk privacybeleid en communicatie hiervan

Vervolgens worden de deelnemers die genomineerd worden, gescreend op zaken als:

f) Innovatief vermogen: het product, proces, procedé of dienst biedt een noviteit op privacygebied en heeft zich in de markt nog niet technisch en/of commercieel bewezen;

g) Maatschappelijke impact: de innovatie levert een bijdrage aan privacy en komt de bescherming van persoonsgegevens en het individu ten goede;

h) Focus: het product, proces, procedé of dienst levert in grote mate toegevoegde waarde aan de markt/consument;

i) Zelfredzaamheid: het product, proces, procedé of dienst is binnen een reële termijn (ca 3 jaar) economisch realiseerbaar. Er is een businessmodel.

Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat de jury een aangekondigd bedrijfsbezoek aan de genomineerde zal brengen.

Bepalen van de winnaar

Organisaties kunnen zich t/m 31 juli 2016 aanmelden voor de Privacy Innovatie Awards door een email met korte toelichting over het Privacy Innovatie Project en antwoord op bovengenoemde punten a) t/m i) te sturen naar Jasper Savenije (IIR) via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Na 1 augustus 2016 hoort u of u een plaats heeft bemachtigd voor de Awardsuitreiking. Vervolgens ontvangt u van IIR een uitnodiging om een korte pitch tijdens het congres voor te bereiden.

Voorschriften pitch

●  Maximaal 3 minuten

●  U gebruikt een Powerpoint presentatie (maximaal 3 sheets)

●  De presentatie bevat in ieder geval de volgende onderdelen:

    o Bedrijfsnaam

    o Privacy project omschrijving

    o Doel en behaalde resultaten.

Jury

De jury bestaat uit onafhankelijke privacy-experts uit diverse sectoren:

> Bas Filippini, oprichter en voorzitter Privacy First (jury-voorzitter)
> John Borking, Of Counsel, CMS, lid van Advisory Board van EuroPriSe GmbH
> Paul Korremans, Data Protection & Security Professional, Comfort Information Architects
> Jaap-Henk Hoepman, Scientific Director, Privacy & Identity Lab.

Om te garanderen dat de verkiezing van de Awards objectief verloopt, is het niet toegestaan dat de jury een deelname beoordeelt van de eigen organisatie.

Lees HIER over de winnaars van de IIR Nationale Privacy Innovatie Awards 2015 en bekijk ook onderstaande video-impressie! 

In hoeverre bestaat er een recht op contante of anderszins anonieme betaling? Hoe kan dit recht juridisch worden versterkt en technisch worden gerealiseerd?

Op donderdagavond 7 april 2016 vond op de kantoorlocatie van Privacy First (Volkshotel, Amsterdam) een enerverend publieksdebat plaats over het recht op anonieme betaling. Privacy First organiseerde dit debat omdat anoniem betalen steeds meer onder druk komt te staan. Contant betalen wordt uitgebannen, zonder dat daar anonieme digitale alternatieven voor in de plaats komen.

Privacy First voorzitter Bas Filippini opende de avond en het debat werd geleid door moderator Ancilla Tilia (columnist FD). Voor het debat waren een viertal gastsprekers uitgenodigd: Vincent Jansen (Innopay – Payments & Digital Identity), Bram Scholten (DNB), Eric Verheul (KeyControls/Radboud Universiteit Nijmegen) en Olivier Oosterbaan (Leopold Meijnen Oosterbaan Advocaten).

Ancilla Tilia begon de avond met haar column voor het Financieel Dagblad ‘Ik ben niet mijn bankrekening’, waarin zij zich afvraagt: ‘Wie komt er op voor het behoud van contant geld?’

Bas Filippini – voorzitter Privacy First

Vervolgens was het woord aan Privacy First voorzitter Bas Filippini. In zijn voorwoord benadrukte Filippini dat privacy niet alleen zij aan zij staat met veiligheid, maar dat het een basisprincipe is van onze democratische rechtsstaat. Het is een fundamenteel recht om anoniem te kunnen zijn in de openbare ruimte. Het recht op anonieme betaling vormt hier een belangrijk onderdeel van. We zijn de laatste jaren echter gegaan van ‘Cash is King naar Cash is Crimineel’. Filippini is benieuwd of er privacyvriendelijke alternatieven bestaan voor bankbiljetten en klinkende munten, en om te kijken of technologie het principe van anoniem betalen kan ondersteunen in plaats van ondermijnen.

Olivier Oosterbaan – Leopold Meijnen Oosterbaan Advocaten

Olivier Oosterbaan zet zich onder meer in voor privacy en tegen identiteitsdiefstal. Tijdens het publieksdebat legt hij een paar mogelijke verwerkingsgrondslagen uit in het kader van de Wet bescherming persoonsgegevens en de balans met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Zo vertelt hij wie er mogelijk allemaal bij een parkeertransactie betrokken zijn en welke gegevens er worden gedeeld. Daarnaast laat je hiermee de gemeente weten dat je op een bepaalde plek gedurende een bepaalde periode bent geweest. Maar ook bij sommige winkels kan je alleen nog met pin betalen en laat je de bank daardoor weten dat je op een bepaalde plek bent geweest.

Vincent Jansen – InnoPay en Digital Identity

Vincent specialiseert zich in innovatief betalen en dat heeft in zijn kader weinig met cash geld te maken. Hij geeft een inleiding over context: hoe meer context je geeft aan een betaling, hoe minder anoniem je zult zijn.

Cash geld
In deze context: hoe vaker je bij een winkel komt, hoe meer informatie je deelt met de ontvangende partij, bijvoorbeeld wanneer je elke week bij je lievelingskoffietentje komt: op den duur weet men dat je daar elke week een lekkere latte macchiato komt halen. Door meer context te geven verdwijnt een deel van je anonimiteit.

Pinnen
Wanneer je gaat pinnen, krijgt de ontvangende partij informatie: op het bonnetje staan bijvoorbeeld de laatste cijfers van je bankrekeningnummer en je pasnummer. Hierdoor kan de ontvangende partij weten dat je een terugkerende klant bent. Als klant krijg je niet veel meer informatie dan wanneer je contant betaalt: je weet bijvoorbeeld de naam van de winkel en waar deze gevestigd is. Het verschil tussen pinnen en contant betalen is dus voornamelijk dat er een betaaldienstverlener tussen zit, die moet weten wie er wil betalen en aan wie er betaald moet worden. Hierbij dient de betaaldienstverlener te weten op welke tijd en bij welke vestiging je bijvoorbeeld bent en daarbij ontstaat een hele hoop data.

Overschrijving
Hoe zit het dan bij betaling door middel van overschrijving? Hierbij heb je indien je geld wilt overmaken veel informatie nodig van de begunstigde. Wat opmerkelijk is, is dat de begunstigde ook veel informatie krijgt, zoals het rekeningnummer, de tenaamstelling en ook de adresgegevens en woonplaats van de verzender.

Trends

• Crypto-currency als trend, het fenomeen dat je eigenlijk een soort van online cash kunt hebben. Dit is niet anoniem, maar een zekere vorm van pseudonimiteit waar geen bank tussen zit en waar we met zijn allen vaststellen wie het geld heeft en waar het zich bevindt. Het is een trend die relatief jong is, maar waar veel potentie in zit, in de vorm van het hebben van 'digitaal cash'.

• Een ander fenomeen is om reguliere transacties in de huidige betaalstructuur te pseudonimiseren. Dit is een generieke trend, waarbij gegevens niet meer te relateren zijn en waarbij er minder statische gegevens met de transactie worden meegegeven.

• Een andere trend vanuit de Europese Commissie is de Payment Service Directive die in 2018 van kracht zal zijn. Hierbij krijgen banken de opdracht om, als de klant dat wil, een rekening open te stellen voor betaaldiensten en informatiediensten. Anders gezegd: ik moet een provider vertellen dat jij namens mij naar mijn afschriften kunt kijken, in al mijn bankrekeningen, om bijvoorbeeld mijn budgetcoach te worden. Wat er echter waarschijnlijk gaat gebeuren is dat bankgegevens elders geraadpleegd kunnen worden en zullen worden opgeslagen.

• De laatste trend die benoemd wordt is Social Payments, voornamelijk in de peer-to-peer sfeer dat betalen steeds meer een onderdeel wordt van interactie en dat het juist heel 'cool' en leuk kan zijn om een betaling te verrijken met context. Zodat het gaat leven in de bankomgeving, door te vermelden waarom je betaalt, waar het was en hierbij bijvoorbeeld een leuke foto te plaatsen. Een ander fenomeen is dat IBANS (wat lastige dingen zijn) mogelijk vervangen zullen worden door 06-nummers en e-mailadressen, die ook weer extra herleidbaarheid met zich meebrengen.

Bram Scholten – De Nederlandsche Bank

Sinds 2012 maakt De Nederlandsche Bank (DNB) zich zorgen over de druk op contant geld. In de jaarverslagen van DNB wordt het belang van contant geld dan ook onderstreept. Bram Scholten stelt dat contant geld een bescherming van privacy geeft. Hij citeert uit het DNB jaarverslag van 2012: ‘In deze tijd waarin de samenleving langs elektronische weg steeds meer de persoonlijke levenssfeer binnendringt blijft daaraan behoefte bestaan’. De Nederlandsche Bank heeft zich ingezet om met marktpartijen zoals Detailhandel Nederland en de Nederlandse Betaalvereniging, die de banken vertegenwoordigd, in november 2015 in het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) in eigen kring uit te dragen dat voor toonbankbetalingen (betalingen buiten de deur) contant betalen mogelijk blijft. Daarmee wordt dus afstand genomen van het feit dat er soms geen contante betalingen meer mogelijk zouden zijn. De Nederlandsche Bank heeft gemeten dat de helft van alle betalingen nog met contant geld wordt gedaan.

Contant betalen is natuurlijk een mogelijkheid om anoniem te betalen. Als wij een recht zouden hebben om contant te betalen, dan zouden wij ook een rechtmatige mogelijkheid hebben om anoniem te betalen. In wezen is het zo dat in het Burgerlijk Wetboek contant betalen als de gewone manier van betalen wordt beschreven. Er moeten in principe nadere afspraken gemaakt worden om af te wijken van de wet om contant te betalen. In het rapport van het MOB is dan ook gesteld dat met name in situaties waarin er sprake is van een lokaal monopolie, zoals een apotheek in een gebied waar geen andere apotheken zijn, als je daar niet contant zou kunnen betalen, dan zou dit bepaalde mensen kunnen duperen, omdat mensen niet meer kunnen krijgen wat ze nodig hebben. Het MOB ziet dit als onwenselijk en vraagt zich ook af of het rechtmatig is om contant geld te weigeren. Dit is een open vraag en in wezen ook een vraag op het gebied van Europees recht, omdat op Europees niveau is vastgelegd dat contant geld een wettig betaalmiddel is. Er bestaat echter nog geen jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie hoe dit moet worden toegepast en wat het begrip 'wettig betaalmiddel' precies inhoudt. Dat leent zich dus wellicht voor een proefproces.

Eric Verheul – Radboud Universiteit Nijmegen & Digital Security Group

Eric hield een presentatie over online betalen en online aanloggen. Wat gebeurt er precies wanneer je iets afrekent in een webshop? Bijvoorbeeld: Jan Jansen koopt iets in een webshop, wat hij precies aanschaft kan iets zeggen over hem als persoon, misschien is het wel iets waarvoor hij zich schaamt en waarvan hij niet wil dat iedereen het weet. Het zou ook kunnen dat die informatie bijzondere persoonsgegevens bevat. Wanneer je online betaalt, dan weet de bank wie jij bent en aan wie je betaalt. Dit kan vanuit privacy-oogpunt nadelig zijn, maar qua veiligheid prettig zijn. Hierdoor kan een bank bijvoorbeeld zien dat een betaling frauduleus is en deze betaling stopzetten. Daarnaast kan het voor de webshop handig zijn om je rekeningnummer te weten, wanneer zij bijvoorbeeld geld terug willen storten.

Dit staat in relatie met een online applicatie: je hebt bijvoorbeeld DigiD om te kunnen inloggen bij de Belastingdienst. Daarbij geldt dezelfde problematiek als met online betalingen, omdat je hierbij jezelf identificeert met bijvoorbeeld je naam of in sommige gevallen een pseudoniem. Zo’n toegangsdienst weet jouw identiteit en tot welke website jij toegang zoekt. En zo’n toegangsdienst zou bijvoorbeeld gehackt kunnen worden. Steeds meer zorginstellingen gaan werken met DigiD, maar hoe wenselijk is het dat DigiD weet dat jij een GGZ-instelling bezoekt? En wat als bijvoorbeeld een bank zo’n toegangsdienst verleent, hoe wenselijk is het dat zo’n partij dat allemaal weet? In de parallel met de fysieke wereld: dan weet iemand welke fysieke winkels jij allemaal bezoekt. Digitaal is het momenteel heel vanzelfsprekend dat dat allemaal zo gaat.

In 2014 hebben we een nieuwe techniek ontwikkeld: polymorfe pseudonimisering. Het werkt eigenlijk op dezelfde manier als bijvoorbeeld DigiD of een andere toegangsdienst, je moet alleen een speciale kaart laten zien en het bijzondere van die kaart is dat de toegangsdienst die die kaart leest niet je identiteit kan achterhalen, maar alleen versleutelde pseudoniemen kan aflezen. Hiermee verleent de toegangsdienst wel toegang tot een website, de website die je bezoekt weet met wie hij te maken heeft, maar de toegangsdienst heeft niet meer jouw (persoons)gegevens. Deze dienst zou je ook kunnen gebruiken voor online betalen, door bijvoorbeeld een encrypted e-wallet te vullen met geld. Met een bank kun je wel geld overmaken naar die e-wallet, maar de bank weet niet meer met wie hij precies te maken heeft, omdat de e-wallet is gepseudonimiseerd.

Na afloop van de inleidingen en presentaties volgde een publieksdebat, waarbij diverse vragen werden beantwoord en enkele aanbevelingen werden gegeven:

Aanbevelingen:

• Kijk naar het digitale betalingsverkeer en hoe dit privacyvriendelijker gemaakt kan worden.
• Contant betalen moet mogelijk blijven voor toonbankbetalingen (betalingen buiten de deur).

Een greep uit de vragen vanuit het publiek aan de gastsprekers:

In hoeverre is een prepaid creditcard een anoniem betaalmiddel?

• Voor een prepaid creditcard wordt identificatie gevraagd.
• Vaak moet ook een prepaid creditcard worden geactiveerd voor specifieke betalingen.

Hoe staan jullie er tegenover dat het briefje van 500 euro wordt uitgefaseerd?

• Het zal niet nuttig zijn in het kader van terrorismebestrijding.

Klik HIER voor de uitnodiging (pdf) die Privacy First voor dit evenement aan haar netwerk verzond. Wilt u voortaan ook een uitnodiging voor onze evenementen ontvangen? Stuur ons dan een bericht, dan zetten wij u op onze mailinglist!

In de visie van Privacy First omvat het recht op privacy ook het recht op anonieme betaling. Dit recht staat de laatste jaren echter steeds meer onder druk. Contant geld wordt meer en meer uitgebannen, zonder dat daar anonieme digitale alternatieven voor in de plaats komen. In hoeverre bestaat er een recht op contante of anderszins anonieme betaling? Hoe kan dit recht juridisch worden versterkt en technisch worden gerealiseerd?

Over deze en andere vragen debatteert Privacy First op 7 april as. onder leiding van moderator Ancilla Tilia (columnist FD) met een viertal gastsprekers: Vincent Jansen (Innopay – Payments & Digital Identity), Bram Scholten (DNB), Eric Verheul (KeyControls/Radboud University) en Olivier Oosterbaan (Leopold Meijnen Oosterbaan Advocaten). De avond wordt geopend door Privacy First voorzitter Bas Filippini. Na afloop van het publieksdebat sluiten we af met een borrel.

Iedereen is welkom en toegang is gratis. Donaties aan Privacy First worden echter zeer op prijs gesteld. Aanmelden kan via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., maar is niet verplicht.

Datum: donderdag 7 april 2016, 20.00-22.00u (inloop vanaf 19.30u).
Locatie: Volkshotel, Wibautstraat 150 te Amsterdam (Betonnen Zaal, begane grond). Dit is tevens de kantoorlocatie van Privacy First. Een routebeschrijving vindt u HIER.

Klik HIER voor de uitnodiging die Privacy First onlangs aan haar netwerk verzond. Wilt u voortaan ook een uitnodiging voor onze evenementen ontvangen? Stuur ons dan een bericht, dan zetten wij u op onze mailinglist! Bent u overigens al donateur van Privacy First? Dit kan ook anoniem! ;)

Seminar Privacy in de praktijk 

Nieuwe privacywetgeving vertaald naar uw organisatie 

26 november 2015, Van der Valk Hotel Veenendaal  www.gemeentenucongressen.nl/privacy/ 

Privacybescherming moet in Nederland op een hoger niveau komen te staan.

Die boodschap draagt Privacy First uit in processen zoals tegen het kentekenparkeren en in onze publiekscampagnes. Steeds vaker dagen we bestuurders en beleidsmakers uit de publieke en private sector uit om privacy tot vertrekpunt van hun plannen en dienstverlening te maken.

Ook dat is privacy by design!

Bestuurders helpen betere keuzes te maken doen we bijvoorbeeld op 26 november tijdens het privacy seminar van Reed Business. Privacy First voorzitter Bas Filippini neemt deel aan het plenaire debat 'Zijn we eigenlijk wel klaar voor privacy'? Privacy First Solutions-projectleider Martijn van der Veen daagt de aanwezigen uit na te denken of het mogelijk is dienstverlening zo in te richten dat daadwerkelijk de privacybelangen van burgers op één staan.

Meer informatie en aanmelden voor dit (betaalde) evenement kan via onderstaande link: 
www.gemeentenucongressen.nl/privacy/inschrijven.html.

Verantwoording

Waarom Privacy First bijdraagt aan dit congres: de congressen van Reed Business hebben een sterke naam in de markt. Deelnemers aan dit congres zijn naar verwachting personen uit de publieke sector. Een sector die diep ingrijpt in de persoonlijke levenssfeer van mensen. En waar een wereld te winnen is. Privacy First ontvangt geen vergoeding voor haar bijdrage en heeft geen commercieel belang bij dit congres.

Vandaag zijn de IIR Nationale Privacy Innovatie Awards 2015 uitgereikt aan bedrijven en instellingen die zich inzetten voor privacy binnen hun organisatie en/of privacyvriendelijke oplossingen bieden. Uit een groot aantal inzendingen is een 5-tal bedrijven genomineerd waaruit een tweetal winnaars is gekozen. Privacy Perfect in de categorie Bedrijfsoplossingen, het bedrijf Ixquick in de categorie Consumentenoplossingen en Whitebox Systems dat als start-up de aanmoedigingsprijs heeft gekregen.

IIR Nationale Privacy Innovatie Awards

De IIR Nationale Privacy Innovatie Awards zijn bedoeld voor overheden, bedrijven en organisaties die zich op positieve wijze onderscheiden in het toepassen van privacyvriendelijke diensten of toepassingen binnen hun organisatie. Er zijn 4 categorieën waarin inschrijvingen genomineerd konden worden:

• Bedrijfsoplossingen

• Consumentenoplossingen

• Overheidsdiensten

• Start-ups.

De eerste selectie bestond uit een screening voor nominaties op de wijze waarop met de volgende zaken wordt omgegaan:

• Het hebben van een privacyverantwoordelijke in de organisatie

• Toepassen van een privacy policy

• Toepassen van risico-analyses

• Privacy awareness in de organisatie

• Een inzichtelijk privacybeleid en communicatie hiervan

Vervolgens werden de deelnemers die genomineerd zijn gescreend op zaken als innovatiekracht, technologisch vernieuwend, het business model, schaalbaarheid van de oplossing, type van implementatie en bijdrage aan Nederland Privacy Gidsland.

Jury van de IIR Nationale Privacy Innovatie Awards

De jury bestond uit de volgende personen:

• Paul Korremans (lid), vice-voorzitter Nederlands Genootschap van Functionarissen voor Gegevensbescherming

• Dr John Borking (lid), EuropriSe GmbH, voormalig vice-voorzitter College Bescherming Persoonsgegevens

• Drs Bas Filippini (juryvoorzitter), voorzitter stichting Privacy First.

Nominaties

Uit de inzendingen zijn de volgende bedrijven genomineerd:

• Privacy Perfect, een bedrijf dat gespecialiseerd is in data mapping & governance voor het uitvoeren van privacy impact analyses binnen bedrijven met betrekking tot de nieuwe Europese wet- en regelgeving;

• Pseudonimiseer, een bedrijf dat als third party optreedt naar vragers en aanbieders van data en daarbij de data versleutelt van de identiteit die eraan gekoppeld is;

• Ixquick, een privacyvriendelijke zoekmachine die als third party optreedt voor zoekopdrachten naar Google en andere zoekmachines waardoor de identiteit achter de zoekopdracht niet bekend wordt bij deze zoekmachines;

• Qiy, een platform voor pseudo-ID’s voor het anoniem surfen en kopen op internet;

• Whitebox Systems, een versleutelde wijze van selectieve data-uitwisseling van patiëntgegevens in het kader van het artsengeheim.

Winnaars IIR Nationale Privacy Innovatie Awards 2015

De Awards zijn uitgereikt op het jaarlijkse Nationaal Congres Dataprotectie & Privacy van de bekende trainings- en seminar organisatie IIR in het Westcord Fashion Hotel Amsterdam, waar meer dan 80 deelnemers aanwezig waren.

“De winnaars zijn belangrijke voorlopers in een nieuwe industrie waarin Nederland internationaal Privacy Gidsland kan worden. Waar milieuvervuiling een negatief bijproduct van de industriële revolutie is, is privacy schending dat van de informatierevolutie”, aldus Bas Filippini, voorzitter van de jury.

“Privacy Perfect speelt uitstekend op deze trend in door het gemakkelijker maken van privacy impact scans en het verbeteren van privacymaatregelen in organisaties. Met een klantvriendelijk software dashboard kan snel en effectief inzicht worden verkregen hoe het staat met de datahuishouding van een organisatie en is dit dagelijks up-to-date. Een prima oplossing die ook internationaal kan aanslaan.

Ixquick is een bedrijf dat winstgevend is met een privacyvriendelijke anonieme zoekmachine waarmee miljoenen zoekopdrachten vooral in de VS en Duitsland al worden uitgevoerd. Het bedrijf gaat nu ook starten met een betaalde anonieme emaildienst zonder opslag en analyse van berichten en fungeert daarmee als het Internet Postkantoor van morgen.

Tot slot hebben wij als jury aan Whitebox Systems de start-up aanmoedigingsprijs toegekend, aangezien deze oplossing het medisch geheim centraal stelt en tevens al door een aantal huisartsen daadwerkelijk in de praktijk wordt toegepast. “Het zou goed zijn voor de gehele gezondheidszorg als er eens goed naar dit bedrijf wordt gekeken in plaats van het huidige centraal en ICT-georiënteerde zorgverzekeraarsplatform LSP”, aldus Filippini.

1-daags Actualiteitencongres + 1-daagse Workshop

Nationaal Congres Dataprotectie & Privacy

16 & 24 september 2015 | Amsterdam

Het Nationaal Congres Dataprotectie & Privacy bundelt de nieuwste visies en voorlopers uit diverse branches op het gebied van Privacy. Zo kunt u versneld met de implementatie van de verplichtingen aan de slag. Dé plek bij uitstek om uw aanpak te toetsen aan vakgenoten en experts. Zo maakt u uw organisatie privacy proof!

IIR Nationale Privacy Innovatie Award 2015

Heeft u het meest originele, innovatieve en kansrijke Privacy Project van Nederland?

Grijp dan deze unieke kans en schrijf u in voor de IIR Nationale Privacy Innovatie Award 2015. Zie Privacy Innovatie als kans en raak geïnspireerd door de projecten van andere bedrijven en/of personen.

De juryleden

Een deskundige jury beoordeelt alle inzendingen. De juryleden die dit jaar samen met de congresdeelnemers hun stem zullen laten gelden zijn:

– Paul Korremans, Functionaris Gegevensbescherming, vice-voorzitter NGFG
– Bas Filippini, oprichter en voorzitter, Privacy First
– John Borking, Of Counsel, CMS, lid van Advisory Board van EuroPriSe GmbH

Klik hier voor het volledige programma of het bestellen van tickets.