Toon items op tag: Mensenrechten

Klik HIER voor het interview van RTV Utrecht met Privacy First voorzitter Bas Filippini over zijn rechtszaak tegen trajectcontroles.

Op de dag van onze rechtszaak tegen trajectcontroles besteedde de NOS er aandacht aan in de televisiejournaals van 13u, 15u, 18u en 20u. Klik HIER voor het item in het NOS Journaal van 20u (vanaf 14m50s).

"Stichting Privacy First heeft de strijd aangebonden met trajectcontroles. De camera's boven snelwegen zijn een te grote inbreuk op onze privacy en in strijd met de wet, betoogde voorzitter Bas Filippini gisteren voor de Utrechtse kantonrechter.

Automobilisten kennen ze maar al te goed: de camera's boven onder andere de A2, A4 en A13, die bij een snelheidsovertreding kunnen leiden tot een envelop van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB).

Ook Bas Filippini ontving er een. Hij besloot de boete bij de kantonrechter aan te vechten, om zo een principiële uitspraak te ontlokken. Volgens de privacy-activist zijn trajectcontroles in strijd met zowel de Nederlandse grondwet als het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

De overheid draait met trajectcontroles een rechtsbeginsel om, namelijk dat iedereen onschuldig is tot het tegendeel is bewezen, vindt Filippini. ,,Om 2 procent hardrijders te pakken, wordt de overige 98 procent die zich keurig aan de snelheid houdt, ook gefilmd. Waarom moeten zo veel burgers die niets fout hebben gedaan, worden gecontroleerd?"

Volgens het Openbaar Ministerie is er geen sprake van privacyschending. ,,Alleen de gegevens van snelheidsovertreders worden bewaard. De rest wordt binnen 72 uur gewist," stelt OM-woordvoerder Ernst Koelman. Een enkele keer worden die gegevens door de politie opgevraagd voor opsporingsdoeleinden. ,,Maar dat gaat om slechts een handjevol zaken per jaar."

Het zal niet de eerste keer zijn dat Filippini met zijn stichting de overheid een tik op de vingers geeft. Eerder procedeerde hij met succes tegen de vingerafdruk op paspoorten, de bewaarplicht van telecomgegevens en het verplicht invoeren van het kenteken voor parkeerders. Ook nu denkt hij een goede kans te maken: ,,Er is geen wettelijke basis voor trajectcontroles."

Openbare ruimte

Volgens Privacy First maken trajectcontroles deel uit van een keten van controlemiddelen, waarmee de overheid een beeld krijgt van iemands doen en laten. ,,Waarom moet alles wat je in de openbare ruimte doet, geregistreerd worden?"

Filippini richtte in 2008 de stichting Privacy First op, nadat hij sinds de aanslagen van 9/11 zag hoe in hoog tempo privacy werd ingeleverd. ,,Amerika kwam met de Patriot Act, maar toenmalig minister van Justitie Hirsch Ballin deed ook flink mee. Ik vond dat er een streep moest worden getrokken." Sindsdien lokt hij proefprocessen uit.

Uitspraak over 2 weken."

Bron: Algemeen Dagblad 29 april 2015, p. 11. Tevens gepubliceerd in AD/De Dordtenaar, AD/Groene Hart, AD/Rotterdams Dagblad, AD/Haagsche Courant, AD/Utrechts Nieuwsblad, AD/Amersfoortse Courant, AD/Rivierenland 29 april 2015 (p. 11) en op http://www.ad.nl/ad/nl/1012/Nederland/article/detail/3985628/2015/04/28/Trajectcontroles-zijn-in-strijd-met-de-wet.dhtml, 28 april 2015.

"Het moet niet zover komen dat we sluiproutes moeten nemen om aan 'Big Brother' te kunnen ontsnappen. Daarvoor waarschuwt voorzitter Bas Filippini van de stichting Privacy First dinsdag, in de rechtbank in Utrecht. Filippini gebruikt daar een rechtszaak over een verkeersboete na een trajectcontrole, om een principiële uitspraak van de rechter uit te lokken over hoe dit trajectcontrolesysteem de privacy van onschuldige automobilisten schendt.

Een netwerk met 150 tot 200 camera's voor trajectcontroles in Nederland registreert óók kentekens van onschuldige automobilisten. Bovendien controleert niemand hoelang de beelden bewaard worden en worden de beelden steeds vaker ook gebruikt voor andere doeleinden dan snelheidscontroles, aldus de stichting. Dat is in strijd met de grondwet én het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

De grondwet en het EVRM beschermen de privacy van burgers. Een overheid mag alleen maar in de persoonlijke levenssfeer van burgers rondneuzen als dat nodig is voor het bewaken van de openbare orde én mits de inbreuk op de privacy klein blijft. Kentekens registreren met camera's is geen kleine inbreuk, vindt de stichting.

Volgens de stichting vereist zo'n vergaande privacyschending dat er een extra wettelijke beschrijving komt wanneer dat wel en niet ingezet kan worden, hoe lang de beelden bewaard mogen worden en voor welk doel de beelden gebruikt mogen worden. Die wettelijke beschrijving wordt momenteel wel opgesteld, maar is nu nog niet door de Tweede en Eerste Kamer heen. Daardoor kan de overheid nu van elke willekeurige onschuldige burger de gangen nagaan.

Het Openbaar Ministerie (OM) stelt dat het camerabeelden mag maken en korte tijd bewaren om de opsporingstaak van snelheidsovertreders goed te kunnen uitvoeren. De privacyschending die daarbij komt kijken, is volgens het OM beperkt.

De kantonrechter doet op 12 mei uitspraak. De boete waarmee de privacydiscussie werd aangezwengeld, betreft overigens 45 euro voor 7 kilometer te hard rijden in 2012."

Bron: ANP, 28 april 2015. O.a. gepubliceerd in Limburgs Dagblad, BN/De Stem, Dagblad Tubantia/Twentsche Courant, Leeuwarder Courant, Dagblad de Limburger & Dagblad van het Noorden 29 april 2015.

Op de dag van onze rechtszaak tegen trajectcontroles werd er op de radio veel aandacht aan besteed. Hieronder alle interviews op een rij:

Interview Radio Utrecht met voorzitter Bas Filippini: (bron)

Zoals op 4 april jl. door Privacy First op televisie aangekondigd bij RTL Nieuws: 

Op dinsdag 28 april as. vindt bij de rechtbank Utrecht een unieke rechtszitting plaats: de zaak van Privacy First voorzitter Bas Filippini tegen trajectcontroles. Privacy First beschouwt trajectcontroles als massale privacyschending. Bij trajectcontroles wordt immers iedereen door de overheid gevolgd, ook het gros van de automobilisten dat niet te hard rijdt. Een specifieke wettelijke basis hiervoor ontbreekt. Dit is in strijd met de Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

Aanleiding voor de zaak

In oktober 2012 ontving Privacy First voorzitter Bas Filippini een boete wegens een snelheidsovertreding op de A2. Filippini vocht deze boete aan met een beroep op privacyschending: door trajectcontroles worden alle automobilisten continu gevolgd. Iedere automobilist wordt hierdoor een potentiële verdachte. Dit vormt een omkering van het klassieke principe in een democratische rechtsstaat: de overheid mag pas inbreuk op de privacy maken bij een redelijke verdenking van een concreet strafbaar feit. Privacy First wil dit door de rechter laten toetsen en is bereid om hiervoor door te procederen tot aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg.

Grondwet

Privacy First staat voor het klassieke recht op vrijheid en anonimiteit in de openbare ruimte. Dit recht vloeit voort uit artikel 8 EVRM. Trajectcontroles zijn een ernstige inbreuk op dit recht. Onder het EVRM zijn dergelijke inbreuken slechts toegestaan voorzover sprake is van strikte privacywaarborgen. Artikel 10 van de Nederlandse Grondwet vereist hiervoor bovendien een specifieke wettelijke basis. Specifieke wetgeving voor trajectcontroles bestaat tot op heden echter niet. Trajectcontroles zijn daarom in strijd met zowel de Grondwet als het EVRM.

Unieke zaak

Uniek aan deze zaak is het grondwettelijke aspect: als één van de weinige landen ter wereld mogen Nederlandse rechters geen wetten aan de Grondwet toetsen. In veel zaken wordt daarom louter aan het EVRM getoetst. Trajectcontroles zijn echter geen wet, maar een nationale praktijk. Die praktijk dient door de rechter te worden getoetst aan het EVRM én de Grondwet.

Openbare rechtszitting

De rechtszaak tegen trajectcontroles vindt plaats op dinsdag 28 april as. om 11.00u bij de rechtbank Midden-Nederland (locatie Utrecht, afdeling Mulderzaken). De rechtszitting is openbaar: u bent van harte welkom! Klik HIER voor een routebeschrijving. Zaaknummer: 2746811 UM VERZ 14-358, L.T.C. Filippini vs. CVOM.

Lees ook de recente column van onze voorzitter en beluister HIER twee radio-interviews over de rechtszaak.

Update 28 april 2015: vanochtend vond in een goedgevulde zaal van de rechtbank Midden-Nederland de rechtszitting plaats. Namens Privacy First voorzitter Bas Filippini voerde onze advocaat Benito Boer (Alt Kam Boer Advocaten, Den Haag) het woord; klik HIER voor de pleitnota en HIER voor het eerdere beroepschrift van onze voorzitter (pdf). Tijdens de zitting biechtte het Openbaar Ministerie op dat alle trajectcontrole-data van alle automobilisten 72 uur lang worden bewaard en niet louter worden gebruikt voor snelheidscontroles: deze data worden tevens gebruikt voor bredere opsporing en vervolging van strafbare feiten. Dit is precies de function creep (doelverschuiving) die Privacy First reeds vermoedde en waar deze zaak zich tegen richt. Zonder specifieke wettelijke basis (die ontbreekt, zo erkende het Openbaar Ministerie ook) zijn dergelijke opslag en gebruik van trajectcontrole-data in strijd met art. 10 Grondwet en art. 8 EVRM. Het is nu aan de rechter om hierover te oordelen. De uitspraak van de rechter staat gepland op dinsdag 12 mei as. om 13.00u.

Update 29 april 2015: klik HIER voor de reportage over de rechtszaak in het NOS Journaal gisteravond (vanaf 14m50s) en beluister HIER onze interviews gisteren op o.a. Radio 1, Radio 2 en BNR Nieuwsradio. Hieronder ziet u de reportage van RTV Utrecht: 

Update 12 mei 2015: vandaag deed de rechter helaas een teleurstellende uitspraak. Beluister HIER onze eerste reactie bij BNR Nieuwsradio en lees HIER het commentaar van Privacy First voorzitter Bas Filippini. Privacy First bezint zich op nadere juridische stappen.

Update 2 december 2015: naar aanleiding van de uitspraak van de rechtbank Utrecht heeft Privacy First onlangs een klacht ingediend bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Privacy First wacht sindsdien of deze klacht door het Hof ontvankelijk zal worden verklaard en inhoudelijk zal worden behandeld.

Vandaag heeft het Europees Hof van Justitie (EU Hof) in Luxemburg een langverwachte uitspraak gedaan in een viertal Nederlandse zaken over de opslag van vingerafdrukken onder de Nederlandse Paspoortwet. Het EU Hof deed dit op verzoek van de Nederlandse Raad van State. Het EU Hof oordeelt dat de opslag van vingerafdrukken in databanken buiten de werking van de Europese Paspoortverordening valt. Het Hof laat de rechterlijke toetsing van dergelijke opslag daarmee over aan nationale rechters en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.

Aanleiding voor de uitspraak

In de vier Nederlandse zaken hadden burgers geweigerd om hun vingerafdrukken (en gezichtsscans) af te staan bij de aanvraag van een nieuw paspoort of identiteitskaart. Om deze reden werd hen een nieuw paspoort of identiteitskaart geweigerd. Hun daaropvolgende rechtszaken hierover belandden in 2012 bij de Raad van State, dat vervolgens besloot om het EU Hof om verduidelijking van relevante Europese wetgeving (Europese Paspoortverordening) te vragen alvorens zelf uitspraak in de zaken te doen. Het EU Hof oordeelde vervolgens in een vergelijkbare Duitse zaak in 2013 (zaak Schwarz) dat de verplichting om vingerafdrukken af te staan onder de Paspoortverordening niet onrechtmatig was. Van grondige toetsing door het EU Hof aan de privacyrechtelijke vereisten van noodzaak en proportionaliteit was in deze Duitse zaak echter geen sprake. Bovendien weigerde het EU Hof om de Nederlandse (grondiger beargumenteerde) zaken met de Duitse zaak samen te voegen, hoewel de Raad van State hier wel nadrukkelijk om had verzocht. De uitspraak van het EU Hof in de Duitse zaak stelde vervolgens de Raad van State (en 300 miljoen Europese burgers) voor een teleurstellend fait accompli. Tijdens de rechtszitting eind 2014 in de Nederlandse zaken bij het EU Hof bleken nieuwe argumenten en nieuw feitenmateriaal aan dovemansoren gericht: het EU Hof wenste niet op de Duitse zaak terug te komen en bleek ongeïnteresseerd in het inmiddels gebleken gebrek aan noodzaak en proportionaliteit van vingerafdruk-afname (lage paspoort-fraudestatistieken) en de enorme foutenpercentages bij biometrische vingerafdruk-verificatie (25-30%). In die zin verbaast de huidige uitspraak van het EU Hof Stichting Privacy First helaas niet.

Lichtpuntje: ID-kaart zonder vingerafdrukken

Enig lichtpuntje in de uitspraak van het EU Hof is de bevestiging dat nationale identiteitskaarten niet onder de werking van de Europese Paspoortverordening vallen. De Nederlandse Staat lijkt reeds op dit oordeel van het Hof geanticipeerd te hebben door de afname van vingerafdrukken voor identiteitskaarten per 20 januari 2014 afgeschaft te hebben. In die zin brengt de uitspraak van het EU Hof geen verandering in de huidige situatie, maar bevestigt wel dat de invoering van een "vingerafdrukvrije" ID-kaart begin 2014 een juiste keuze van de Nederlandse regering was. De meeste andere Europese lidstaten hebben overigens nooit identiteitskaarten met vingerafdrukken gekend; onder de Europese Paspoortverordening gold verplichte afname van vingerafdrukken immers slechts voor paspoorten. Dat Nederland in de periode 2009-2014 verder wenste te gaan dan de rest van Europa was dan ook voor eigen risico van Nederland zelf.

EU Hof laat oordeel over databank-opslag over aan nationale rechters en Europees Hof voor de Rechten van de Mens

Het EU Hof in Luxemburg oordeelt dat eventuele opslag en gebruik van vingerafdrukken in databanken niet onder de werking van de Europese Paspoortverordening valt en laat de toetsing van dergelijke opslag over aan nationale rechters en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. In de diverse (meer dan een dozijn) individuele zaken die tot nu toe in Nederland tegen de Paspoortwet aanhangig zijn gemaakt heeft de bestuursrechter tot nu toe echter geoordeeld dat dergelijke toetsing buiten zijn bevoegdheid valt, aangezien de betreffende bepalingen van de Paspoortwet (nog) niet in werking zijn getreden. Het is nu aan de Raad van State om hierover te oordelen. Tegelijkertijd buigt de Hoge Raad zich momenteel over het collectieve civielrechtelijke Paspoortproces van Privacy First en 19 mede-eisers (burgers) waarin dergelijke toetsing reeds succesvol door het Gerechtshof Den Haag is verricht en nu aan de Hoge Raad voorligt. In februari 2014 oordeelde het Hof Den Haag terecht dat centrale opslag van vingerafdrukken in strijd is met het recht op privacy. In die zin volgt de zaak van Privacy First de lijn van het EU Hof: toetsing van databank-opslag door de nationale rechter, eventueel gevolgd door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Ook de huidige individuele zaken bij de Raad van State zullen binnenkort wellicht bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens worden voortgezet. Privacy First hoopt dat deze complexe wisselwerking tussen verschillende rechters uiteindelijk het gewenste privacyresultaat oplevert: afschaffing van de afname en opslag van vingerafdrukken voor paspoorten!

Lees HIER de volledige uitspraak van het EU Hof.

Update 17 april 2015: helaas leidde de uitspraak van het EU Hof gisteren tot veel misleidende berichtgeving via het ANP (zie bijvoorbeeld HIER bij de Volkskrant). Beter is het commentaar bij SOLV Advocaten, dit Engelstalige commentaar van prof. Steve Peers en onderstaand commentaar door de Telegraaf vandaag:

"Wangedrocht.

Een databank van vingerafdrukken, afgestaan bij het aanvragen van een paspoort, lijkt een stap dichterbij te zijn gekomen. Dat zou kunnen worden afgeleid uit een uitspraak van het Europees Hof van Justitie.

De Raad van State had de rechters in Luxemburg om een oordeel gevraagd in vier zaken van burgers die weigerden hun vingerafdrukken af te staan. Zij kregen geen paspoort en gingen in beroep. In een vergelijkbare Duitse zaak sprak het Hof eerder uit dat een verplichte vingerafdruk niet onrechtmatig is onder de Europese wetgeving.

In de Nederlandse zaak bepaalde het Hof gisteren dat de opslag van vingerafdrukken een bevoegdheid is van de lidstaten. De nationale rechter moet dat dus toetsen. Nederland wilde als enige lidstaat een centraal register van vingerafdrukken; een bestand dat zelfs toegankelijk zou zijn voor de geheime diensten. De Paspoortwet die dit regelt is nog niet in werking getreden en vorig jaar oordeelde het gerechtshof in Den Haag dat een centrale opslag in strijd is met het recht op privacy.

Uit onderzoek blijkt dat zo'n databank tal van risico's met zich meebrengt, variërend van lekken in de beveiliging tot oneigenlijk gebruik en criminele manipulatie. Daarmee staat vast dat dit hele systeem een wangedrocht is dat nooit moet worden ingevoerd."   Bron: Telegraaf 17 april 2015, p. 2.

"Iemand steelt een fiets. De politie zou om dat te bewijzen de historische belgegevens van de verdachte bij de provider kunnen opvragen. Die bedrijven waren verplicht om voor een jaar te bewaren wie met wie belt, voor hoe lang en vanaf welke locatie.

Tot de rechter gisteren in een kort geding die bewaarplicht van tafel veegde. Omdat het gaat om het opslaan van gegevens van alle Nederlanders, ook mensen die nergens van worden verdacht, moeten hoge eisen worden gesteld aan wanneer de politie de database mag inkijken. Die zijn er onvoldoende, vindt de rechter. (...)

(...) Want de staat kan wel zeggen dat het alleen bij zwaardere delicten telecomgegevens opvraagt, maar het is volgens de Wet bewaarplicht wel mógelijk om de informatie van een fietsendief in te zien. Inzage mag namelijk bij misdrijven waarop een gevangenisstraf van minimaal vier jaar staat. Daarbij is het de officier van justitie die beslist wanneer het middel wordt ingezet en dat is volgens de rechter geen onafhankelijke toets.

De rechter erkent dat de uitspraak 'ingrijpende gevolgen' kan hebben voor de opsporing van criminelen. Toch staat de politie niet helemaal met lege handen. Zo slaan providers vanwege de facturering, de belgeschiedenis van hun klanten sowieso op. KPN bijvoorbeeld voor zes maanden. De politie kan die gegevens alsnog opvragen.

Alleen een kant-en-klare database met gegarandeerd het historische bel- en internetgedrag van alle Nederlanders, is niet meer beschikbaar. Naar aanleiding van de uitspraak van de rechtbank zijn verschillende providers al gestopt met uitvoering van de bewaarplicht.

Hoe zit het in Europa?

Het kort geding bij de rechtbank in Den Haag is het gevolg van een uitspraak van het Europees Hof van Justitie. Dat verklaarde de Europese richtlijn die ten grondslag ligt aan de bewaarplicht vorig jaar april ongeldig. Voormalig minister van veiligheid en justitie Ivo Opstelten weigerde de bewaarplicht in Nederland echter op te schorten.

Verschillende organisaties, waaronder Privacy First, de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten en journalistenvakbond NVJ, dwongen dat daarom via de rechter af.

Ook verschillende andere Europese lidstaten namen maatregelen. In zeventien landen is de bewaarplicht opgeschort of lopen er procedures, waaronder in Zweden, Slovenië, Oostenrijk en Denemarken. In Duitsland was de bewaarplicht nooit ingevoerd. (...)"

Bron: Trouw 12 maart 2015, p. 5.

In de RTL avondjournaals van woensdag 11 maart 2015 werd Privacy First geïnterviewd naar aanleiding van de gewonnen rechtszaak tegen de telecom-bewaarplicht. Bekijk hieronder het hele item:

"Zes vragen over Bewaarplicht telecom.

De rechtbank in Den Haag maakte gisteren een einde aan een belangrijk opsporingsmiddel van justitie. Telecomproviders zijn niet langer verplicht gegevens te bewaren over wie wanneer en vanaf welke locatie met wie belde, sms'te, of via internet contact had.

1. Wat is de bewaarplicht?

Sinds 2009 moeten providers belgegevens van klanten een jaar opslaan, en internetdata een half jaar. Politie, opsporingsdiensten en de veiligheidsdienst AIVD kunnen die gegevens opvragen en zo zien wie wanneer met wie communiceerde.

2. Wat is het nut ervan?

Volgens het Openbaar Ministerie (OM) is de bewaarplicht onmisbaar bij de bestrijding van zware criminaliteit. De AIVD doet daar wat terreurbestrijding betreft geen uitspraken over.

De effectiviteit van de bewaarplicht is nooit door een onafhankelijke instantie aangetoond. Al voordat de verplichting daartoe bestond, bewaarden providers telecomdata langere tijd, voor hun eigen administratie. De politie vorderde die gegevens ook toen al regelmatig.(...)

3. Wat is het bezwaar ertegen?

De rechtbank in Den Haag deed gisteren uitspraak in een kort geding dat was aangespannen door de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten, journalistenbond NVJ, stichting Privacy First en telecomproviders. Zij beriepen zich op een vonnis van het Europees Hof van Justitie. Dat oordeelde vorig jaar dat bewaren van ieders telecomdata de privacy zwaar aantast, terwijl onduidelijk is in hoeverre het strikt noodzakelijk is voor de aanpak van terrorisme en criminaliteit.

De advocaten betoogden dat hun beroepsgeheim door de bewaarplicht onder druk kwam te staan. Voor de journalisten ging het om hun bronbescherming. Onbevoegden zouden in de enorme hoeveelheid bel- en internetdata kunnen opzoeken wie er met welke advocaat of journalist contact had.

4. Hoe luidde het vonnis gister?

Volgens de Haagse rechtbank betekent het Europese vonnis niet dat, zoals de eisers betoogden, het bewaren van ieders data überhaupt niet is toegestaan. Volgens de rechter kan het voor de bestrijding van zware criminaliteit nodig zijn ook gegevens van niet-verdachte burgers te bewaren. Dan is het wel nodig dat de toegang tot die gegevens beperkt is. Bijvoorbeeld alleen bij echt zware criminaliteit en alleen na toestemming van een rechter. Omdat zulke restricties ontbreken in de huidige bewaarplicht, moet die van tafel.

5. Wat doen de providers nu?

Enkele telecomproviders, waaronder KPN en Vodafone, zeiden gisteren direct te stoppen met langer bewaren van data dan voor hun bedrijfsvoering nodig is. Wat ze nog hebben aan gegevens vernietigen ze niet, aangezien de staat in hoger beroep kan gaan.

6. Is dit einde bewaarplicht?

Voorlopig wel. Het ministerie van Veiligheid en Justitie beraadt zich op een hoger beroep. Er ligt een nieuw wetsvoorstel, waarin het vonnis wordt verwerkt. Of er ook echt een nieuwe bewaarplicht komt en of dan weer ieders data worden bewaard, is nog onduidelijk. (...)"

Bron: NRC Handelsblad, 12 maart 2015, sectie Binnenland. Tevens gepubliceerd in NRC Next.