Toon items op tag: Paspoort

Stap 1: E-Gates op Schiphol 

Vandaag viel het oog van Privacy First op een ogenschijnlijk onschuldig artikel in Computable. Dit artikel heeft als titel: "Fotosysteem paspoort is fraudegevoelig" en als subtitel "Digitale paspoortfoto is onder de maat". Teneur van het artikel is dat de kwaliteit van gezichtsscans in paspoorten (en ID-kaarten) zou moeten worden verhoogd om de kans op mismatches bij automatische gezichtsherkenning op Schiphol te verkleinen. Een proef met dergelijke gezichtsherkenning staat momenteel gepland voor het najaar van 2011. Dan worden op Schiphol 36 zogeheten E-Gates geïnstalleerd: poorten voor automatische grenspassage.

Op weg naar de gate loopt u dan gewoon door zo'n poortje heen: het Systeem controleert of uw gezicht correspondeert met het gezicht op de chip in uw paspoort. Als het in 100% van de gevallen 100% werkt is dit een ontzettend handig Systeem. Zo niet, dan creëert het Systeem vertraging en irritatie, lange rijen en nieuwe mogelijkheden voor identiteitsfraudeurs. En zelfs als het 100% werkt is er nog een verborgen 'catch': automatische screening van uw veiligheidsprofiel. Voordat u op Schiphol komt bent u al compleet doorgelicht aan de hand van alle mogelijke databases die men aan u heeft kunnen koppelen. Eenmaal op Schiphol aangekomen is het feest: zonder dat u het zelf weet heeft u inmiddels een groen, geel, oranje of rood vlaggetje achter uw naam. Meer kleuren zijn eventueel mogelijk. Dit alles blijft voor u onbekend. Dat maakt het extra spannend. Mocht u bij de E-Gate uit de rij worden geplukt, dan is het niet voor een kopje thee met een koekje, maar om de kleur van uw virtuele vlaggetje nog eens extra te bewonderen. Het is immers feest en de Marechaussee is liever niet kleurenblind. Met een beetje geluk kunt u vervolgens alsnog snel aan boord van uw vliegtuig. En dan maar hopen dat u bij aankomst in land X niet een volgend vlaggetjesfestijn te wachten staat.

Stap 2: pasfoto-hokjes in het gemeentehuis

Enkele jaren later (na terugkomst in Nederland) dient u uw paspoort te laten verlengen. Voor nieuwe pasfoto's gaat u naar uw lokale vakfotograaf. Deze verwijst u echter door naar het gemeentehuis. Sinds enige tijd mogen foto's voor paspoorten alleen nog maar daar worden gemaakt. U herinnert zich vaag een oud artikel in Computable dat daar reeds op duidde: "Fouten [in paspoortfoto's] zouden voorkomen kunnen worden door op het stadhuis een digitale foto te maken van paspoortaanvragers, op het moment dat ze hun paspoort komen aanvragen." Dat leek de overheid destijds (2011) enorm handig. Voortaan geen gedoe meer met vakfotografen, maar gewoon hup, rechtstreeks een hoge resolutie 3D-foto in een speciaal Big Brother-hokje op het gemeentehuis. Oorspronkelijk handig voor de E-Gates op Schiphol en daarna ook voor automatische gezichtsherkenning in winkels en op straat, uiteindelijk wereldwijd. Een vergelijkbaar Nederlands plan werd in 2007 nog afgeschoten onder druk van de branche van vakfotografen. Sindsdien denderde de ene na de andere recessie over ons land heen. Ook kwam er een Nederlandse privacybeweging tot bloei. Dat mocht de pret echter niet drukken. Het kostte de overheid dan ook veel moeite om fotografen ervan te overtuigen dat ze hun pasfoto-inkomsten best konden missen. Om over de privacy van burgers nog maar te zwijgen.

Wordt dit de toekomst? Niet als het aan Privacy First ligt. Wij houden u op de hoogte.

"De verplichte opslag van vingerafdrukken onder de nieuwe Paspoortwet leidde in 2010 tot grote onrust vanwege de enorme risico's. Om deze risico's voor de burger in te dammen stelde Stichting Privacy First de GemeenteGarantieBrief op. Met deze modelbrief kunnen burgers bij hun gemeente protesteren en de garantie krijgen dat er zorgvuldig met hun vingerafdrukken wordt omgegaan.

De GemeenteGarantieBrief is een groot succes, meldt Privacy First op haar website. Groot voordeel is ook dat eventuele schade voor rekening van de overheid komt. Tijdens een parlementair debat omschreef staatssecretaris Bijleveld (Binnenlandse Zaken) de brief als volgt: "Het gaat om een actie van de Stichting Privacy First. Deze stichting legt de gemeenten een verklaring voor over de opslag van vingerafdrukken en vraagt gemeenteambtenaren die te ondertekenen. Verder moeten zij aangeven hoe zij met vingerafdrukken omgaan en verklaren dat zij zich aan bepaalde garanties houden."

Recht op petitie

Aanleiding voor dit debat in de Tweede Kamer was het feit dat de staatssecretaris gemeenten had geadviseerd om de brief niet in ontvangst te nemen, laat staan deze te ondertekenen. Dit tot ergernis van zowel politieke partijen als de Nationale ombudsman Alex Brenninkmeijer. Zulke brieven moeten door de overheid altijd in ontvangst worden genomen vanwege het recht op petitie, aldus de Nationale ombudsman.

Opslag in ijskast

Onlangs kondigde Minister Donner aan dat de opslag van vingerafdrukken bij gemeenten uiterlijk eind juli 2011 (na aanpassing van de gemeentelijke software) zou worden beëindigd. Hierover berichtten we vorig jaar op onze site. Tevens zijn de plannen voor opslag in een nationale database in de ijskast gezet. Dit wegens privacybezwaren en de enorme foutenpercentages in de biometrische techniek. Op 1 augustus meldde het Ministerie van Binnenlandse Zaken telefonisch aan Privacy First dat de opslag van vingerafdrukken nu inderdaad bij alle gemeenten in Nederland is stopgezet, althans is verkort tot de duur tussen aanvraag en uitreiking van een paspoort of identiteitskaart. Daarmee is het doel van de GemeenteGarantieBrief grotendeels bereikt.

Hiermee komt een volgend doel in zicht: vrijwillige i.p.v. verplichte opslag van vingerafdrukken in het document. Hiertoe heeft Privacy First de GemeenteGarantieBrief geactualiseerd naar een nieuwe versie: de GemeenteGarantieBrief 2.0. Met deze brief kunnen burgers bij hun gemeente officieel protest indienen tegen de verplichte afname van hun vingerafdrukken voor een nieuw paspoort of identiteitskaart. In de modelbrief heeft Privacy First alvast enkele mogelijke bezwaren ingevuld. Burgers kunnen de brief naar eigen inzicht veranderen of aanvullen."

Lees HIER het hele artikel op de website van het Humanistisch Verbond.

Schokkend nieuws vandaag: de politie wil op straat vingerafdrukken gaan controleren. Dit najaar zou daartoe een proef met speciale vingerscan-apparatuur moeten beginnen.

De proef zou in eerste instantie bedoeld zijn ter opsporing van illegale vreemdelingen en verdachten van strafbare feiten. Daarna zijn ongetwijfeld alle andere burgers aan de beurt.

Onlangs werd besloten om de opslag van vingerafdrukken bij de aanvraag van paspoorten en identiteitskaarten stop te zetten wegens privacybezwaren en het enorme foutenpercentage (21-25%) in de biometrische techniek. Door dergelijke fouten zouden onschuldige burgers massaal in het verdachtenbankje terecht kunnen komen. Dat risico neemt de politie nu blijkbaar op de koop toe. Ongetwijfeld een miljoenenkoop: biometrie is big business. Met vergelijkbare, hevig bekritiseerde projecten in Groot-Brittannië waren miljoenen ICT-ponden gemoeid.

Volgens het ministerie van Veiligheid en Justitie is er echter niets aan de hand:

"In plaats van op het bureau neem je ter plekke de vingerafdruk. Daardoor dring je de bureaucratie terug, zorg je voor meer blauw op straat en verbeter je het opsporingswerk." (Bron)

Privacy First verzet zich tegen deze criminalisering van de openbare ruimte. Vingerafdrukken afnemen doe je bij verdachten op het politiebureau. Niet bij de gewone burger op straat. Naast schending van de privacy werkt dit immers willekeur, discriminatie en ethnic profiling in de hand.

In de optiek van Privacy First is de geplande proef in strijd met de huidige privacywetgeving. Tijdens de recente hoorzitting in de Tweede Kamer over paspoortbiometrie werd dit nota bene bevestigd door de Chief Information Officer van de Politie Nederland zelf:

"Het is ook niet zo dat de politie op straat als de identiteit van iemand moet worden vastgesteld of het paspoort wordt overhandigd, dan onmiddellijk even kijkt, waar dan ook... Het mag niet eens, maar het is ook technisch niet beschikbaar."
(A. Meijboom (CIO Politie Nederland), Rondetafelgesprek biometrische data in paspoorten, vaste commissie voor Binnenlandse Zaken, Tweede Kamer, 20 april 2011)

Een ieder concludere hieruit het zijne.

Op vrijdag 15 juli jl. wees de Utrechtse voorzieningenrechter het verzoek van een gewetensbezwaarde om een identiteitskaart zonder vingerafdrukken af. Ter aanvulling op onze eerste reactie bij BNR Peptalk brengt Privacy First in dit verband graag de volgende punten onder de aandacht:

1) Het actuele Utrechtse vonnis betreft het verzoek om een voorlopige voorziening en heeft dan ook slechts een voorlopig karakter. Het vonnis heeft geen bindende werking in de bodemprocedure en kan in die procedure worden teruggedraaid. Dit geldt ook voor vergelijkbare rechtszaken die momenteel voor andere Nederlandse rechtbanken spelen.

2) Opvallend aan het vonnis is dat de rechter zich louter baseert op de Paspoortwetgeving en andere relevante wetgeving geheel buiten beschouwing laat. Zo worden het Wetboek van Strafvordering en de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten nergens genoemd. Onder deze wetten (respectievelijk art. 126nc Sv. en art. 17 Wivd 2002) kunnen politie, justitie en inlichtingendiensten naar alle waarschijnlijkheid wel degelijk vingerafdrukken opvragen, zo niet bij gemeenten, danwel bij de fabrikant van de paspoorten en ID-kaarten in Haarlem (Morpho, voorheen Sagem). Dit verandert niet nu de bewaartermijn van vingerafdrukken in gemeentelijke databanken sterk wordt verkort.

3) Opvallend is verder dat de rechter de (strijd tegen) fraude met reisdocumenten een "groot belang" noemt zonder dit te onderbouwen. Het afnemen van vingerafdrukken is oorspronkelijk bedoeld als middel tegen zogeheten look-alike fraude met reisdocumenten. Blijkens statistieken van de Koninklijke Marechaussee komt dit type fraude in Nederland met Nederlandse reisdocumenten hooguit enkele honderden keren per jaar voor, voornamelijk door asielzoekers. Deze cijfers zijn door de landsadvocaat nimmer weerlegd. Het afnemen van vingerafdrukken bij alle Nederlandse burgers voor een nieuw reisdocument (paspoort of ID-kaart) is daardoor volstrekt disproportioneel en daarmee onrechtmatig.

4) Tijdens het Algemeen Overleg (AO) met de Tweede Kamer van 27 april jl. heeft Minister Donner gesteld dat biometrische verificatie van de vingerafdrukken in 21-25% van de gevallen niet werkt. Het huidige systeem functioneert dus niet en de wetgeving is daardoor technisch onuitvoerbaar gebleken. Ermee doorgaan is dan ook pure kapitaalvernietiging.

5) Aangezien biometrische verificatie van de vingerafdrukken in technische zin niet werkt, kan de burger daardoor ten onrechte verdacht worden van identiteitsfraude. Bijvoorbeeld in de toekomst, ergens op een vliegveld in het buitenland, met alle gevolgen van dien (gemiste vlucht, onrechtmatige detentie etc.). Doorgaan met het afnemen van vingerafdrukken brengt burgers dan ook actief in gevaar.

6) Minister Donner heeft tijdens hetzelfde AO op 27 april jl. toegezegd dat de Nederlandse identiteitskaart z.s.m. "vingerafdruk-vrij" zal worden. Tegenover de rechtbank Amsterdam verklaarde de landsadvocaat onlangs dat deze toezegging een bindend karakter heeft. Door de toezegging van Donner kan dan ook niet langer worden volgehouden dat de afname van vingerafdrukken voor ID-kaarten noodzakelijk is.

7) Inmiddels is echter tevens duidelijk geworden dat de benodigde wijziging van de Paspoortwet pas medio 2012 door het kabinet aan de Raad van State zal worden voorgelegd. Niet valt in te zien waarom de afname van vingerafdrukken voor ID-kaarten niet eerder kan worden stopgezet, desnoods langs technische weg. Ondanks het feit dat afname momenteel nog 'verplicht' is onder de Europese Paspoortverordening, zal de Europese Commissie eerdere stopzetting door Nederland (gezien de enorme foutenpercentages in de biometrische techniek) naar alle waarschijnlijkheid niet euvel duiden. Dit ook gezien het feit dat Nederland als enige EU-lidstaat de ID-kaart als wettelijk reisdocument i.p.v. als identiteitsdocument heeft betiteld, waardoor de Europese Paspoortverordening (en daarmee de verplichting van vingerafdrukken) naast het Nederlandse paspoort ook – geheel overbodig – op de Nederlandse ID-kaart van toepassing is. Snelle stopzetting levert Nederland bovendien slechts voordelen i.p.v. risico's op door kortere wachttijden aan gemeentebalies, kostenbesparingen en uitsluiting van de risico's die met de huidige afname van vingerafdrukken en RFID-technologie in de chip gepaard gaan.

Hedenmiddag verzond Privacy First de volgende brief aan minister Donner:

Geachte heer Donner, 

In uw brief van 26 april jl. aan de Tweede Kamer deed u de toezegging om de wettelijke status van de Nederlandse identiteitskaart (NIK) zodanig aan te passen dat de Europese Paspoortverordening niet langer op dit document van toepassing zou zijn. Hierdoor zouden niet langer vingerafdrukken in de NIK hoeven worden opgenomen. Tijdens het algemeen overleg met de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken d.d. 27 april jl. werd door meerdere Kamerleden aan u gevraagd op welke termijn dit zou worden gerealiseerd. U antwoordde hierop als volgt:

“Als ik het praktisch en snel kan oplossen via een [Algemene Maatregel van Bestuur] of andere regeling, heeft dat prioriteit boven het regelen bij wet. De nationale ID-kaart wil ik snel aanpakken (...).”

Uw toezegging om de NIK ‘vingerafdrukvrij’ te maken verscheen vorige week breed in de nationale media. Sindsdien verkeren veel Nederlandse burgers in de veronderstelling dat men nu reeds een ‘NIK zonder vingerafdrukken’ kan aanvragen. Groot is dan ook hun teleurstelling als in het gemeentehuis blijkt dat dit nog niet het geval is, getuige ook de emails van burgers die Privacy First hierover dagelijks ontvangt. Deze actuele situatie van rechtsonzekerheid werkt nieuwe maatschappelijke onrust in de hand. In afwachting van de benodigde wetswijziging verzoekt Privacy First u dan ook met klem om de opname van vingerafdrukken in de NIK per direct stop te zetten. Dit kan hetzij via een AMvB of ministeriële regeling, hetzij langs (tijdelijke) technische weg. Een derde voorlopige oplossing kan bestaan uit het desgevraagd verstrekken van een NIK zonder vingerafdrukken met een geldigheidsduur van 12 maanden, zoals dit ook reeds mogelijk is bij personen van wie tijdelijk geen vingerafdrukken kunnen worden afgenomen.

Tevens geeft Privacy First u nadrukkelijk in overweging om, naast de beëindiging van de opslag van vingerafdrukken in gemeentelijke databanken, ook de opslag van vingerafdrukken in paspoorten geheel stop te zetten. Hierbij citeert Privacy First graag de brief die uw voorganger (staatssecretaris Bijleveld-Schouten) reeds in november 2009 ontving van de burgemeester van Roermond:

“Gedurende de periode 12 oktober t/m 7 november 2009 zijn in Roermond 448 reisdocumenten afgegeven. Bij het verifiëren van de vingerscans bij afgifte bleek van 55 personen maar één vinger verifieerbaar te zijn en van 42 personen bleken géén vingers verifieerbaar te zijn. Dit betekent dat van 21% van de personen die hun reisdocument kwamen afhalen, de bij het aanvragen van het document genomen vingerscan van zo slechte kwaliteit is geweest dat deze niet verifieerbaar is.

Ingevolge artikel 50A van de Paspoortuitvoeringsregeling Nederland (PUN) dient het verifiëren van vingerscans te gebeuren indien er twijfel is aan de identiteit van de afhaler. Mocht zich de situatie voordoen dat er daadwerkelijk aan de identiteit van een afhaler wordt getwijfeld zou het dus zo kunnen zijn dat een bonafide afhaler wiens uiterlijk zodanig is gewijzigd dat twijfels over de identiteit rijzen, 21% kans loopt om zonder reisdocument weer naar huis te moeten gaan of in het ergste geval als fraudeur te worden aangehouden.”

Naast de risico’s die burgers (ook in de toekomst, in binnen- en buitenland) lopen door de enorme foutenpercentages in de gebruikte biometrische techniek rijst tevens de vraag of Nederland de Europese Paspoortverordening in juridische zin nog kan blijven uitvoeren. Artikel 1 lid 2 van deze verordening vereist immers dat het opslagmedium in het document ‘voldoende geschikt is om de integriteit en authenticiteit van de gegevens te garanderen’. Nu bij 1 op de 5 Nederlanders niet aan dit vereiste wordt voldaan, vormt dat een grond om verdere uitvoering van de Paspoortverordening per direct in te trekken.

Graag verneemt Privacy First welke stappen u onderneemt om de opname van vingerafdrukken in de NIK alsnog per direct stop te zetten. Tevens ziet Privacy First graag uw reactie tegemoet op bovengenoemde bezwaren tegen verdere uitvoering van de Europese Paspoortverordening.

Hoogachtend,

 
Stichting Privacy First

Vandaag klonk eindelijk het verlossende woord: de opslag van vingerafdrukken onder de nieuwe Paspoortwet wordt opgeheven! Zowel de ontwikkeling van een nationale database als de huidige opslag bij gemeenten worden stopgezet. De reeds opgeslagen vingerafdrukken van 4½ miljoen onschuldige burgers zullen nu moeten worden vernietigd. Bovendien zal de wettelijke status van de nationale identiteitskaart zodanig worden aangepast dat in dat document geen vingerafdrukken meer hoeven te worden opgenomen. Hierdoor ontstaat een identiteitsdocument zonder biometrie voor binnenlands gebruik en gaat een langgekoesterde wens van principieel bezwaarden in vervulling. Privacy First had al deze eisen vorige week in een brief aan de Tweede Kamer gesteld en is verheugd dat deze eisen nu worden ingewilligd.

Vanaf het moment dat de nieuwe Paspoortwet in de zomer van 2009 in werking trad heeft Privacy First zich er met alle mogelijke middelen tegen verzet. Vandaag is een historische dag: deze dag bewijst dat maatschappelijk verzet loont. Mede onder druk van onze civiele rechtszaak met 21 mede-eisers is de nieuwe Paspoortwet vandaag effectief bezweken. Wij voorspelden het maanden geleden al: ‘linksom of rechtsom’ (politiek of juridisch) zouden wij dit proces gaan winnen. Privacy First is vastberaden deze ontwikkeling te continueren en van Nederland een maatschappij te maken die de Nederlandse burger verdient: een maatschappij waarin vertrouwen en vrijheid weer basiswaarden zijn en waarin ieders recht op privacy wordt gerespecteerd. De overwinning op de nieuwe Paspoortwet vormt daarbij een cruciale eerste stap.

Een brede internationale alliantie van maatschappelijke organisaties eist dat er een Europees onderzoek naar de opslag van biometrische gegevens komt. Overheden eisen in toenemende mate biometrische gegevens (waaronder vingerafdrukken) van mensen op, die vervolgens op RFID-chips in paspoorten en identiteitskaarten worden opgeslagen. Sommige landen, zoals Nederland, Frankrijk en Litouwen, gaan nog verder en slaan deze gegevens op in databanken die kunnen worden gebruikt voor opsporing en vervolging.

De alliantie van meer dan 60 organisaties (waaronder Privacy First) heeft Secretaris-Generaal Thorbjørn Jagland van de Raad van Europa dringend verzocht om de betrokken landen zo spoedig mogelijk om uitleg te vragen of hun wetgeving over dit onderwerp overeenstemt met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Volgens de alliantie dient er een diepgaand onderzoek te worden ingesteld of de mensenrechtengaranties en criteria met betrekking tot de noodzaak, proportionaliteit, subsidiariteit en veiligheidsgaranties die het EVRM voor het gebruik van biometrie eist, ook inderdaad worden gerespecteerd. In een recent rapport van de Raad van Europa wordt dit sterk betwijfeld.

Saillant 'detail' is overigens dat het idee voor de huidige Europese afname en opslag van biometrische gegevens mede tot stand is gekomen in de Raad van Europa zelf, namelijk op instigatie van enkele werkgroepen die zich rond 2004 met terrorismebestrijding bezighielden. Eén van deze werkgroepen was de Group of Specialists on Identity and Terrorism (CJ-S-IT) en stond onder Nederlands voorzitterschap. In april 2004 deed deze werkgroep de volgende aanbevelingen:

Inmiddels is het dan ook aan diezelfde Raad van Europa om sindsdien al te ver doorgeslagen nationale wetgeving in kaart te gaan brengen. Waar deze wetgeving in strijd is met de mensenrechten dient de betreffende lidstaat tot de orde te worden geroepen. Privacy First ziet de uitvoering van deze taken door de Secretaris-Generaal van de Raad van Europa met vertrouwen tegemoet.

Naast het civiele Paspoortproces van stichting Privacy First zijn diverse Nederlandse burgers het afgelopen jaar zelf naar de bestuursrechter gestapt om de verplichte opslag van vingerafdrukken onder de nieuwe Paspoortwet aan te vechten. Van al deze individuele rechtszaken is die van de Haagse Louise van Luijk inmiddels het verst gevorderd. Gisteren deed de Haagse bestuursrechter echter een zeer teleurstellende uitspraak: haar zaak werd ongegrond verklaard, voornamelijk omdat de situatie waar Louise bezwaar tegen maakt volgens de rechter nog niet zou bestaan. Deze situatie is momenteel als volgt: bij het aanvragen van een nieuw paspoort of ID-kaart dient u vier vingerafdrukken af te staan. Twee van die vingerafdrukken plus uw digitale gezichtsscan komen vervolgens in een (op afstand uitleesbare) RFID-chip in uw paspoort of ID-kaart te staan. Dit is verplicht onder de Europese Paspoortverordening. Alle vier uw afgenomen vingerafdrukken en uw gezichtsscan worden daarnaast opgeslagen in een gemeentelijke databank. Dit is verplicht onder de nieuwe Nederlandse Paspoortwet van juni 2009. In de toekomst zullen al deze gegevens (vingerafdrukken + gezichtsscans) vanuit de database van uw gemeente worden 'overgeheveld' naar een nieuwe, nationale database. Dat was althans de voornaamste reden voor de invoering van de nieuwe Paspoortwet. De bepalingen in die wet over de nationale database zijn echter nog niet in werking getreden. De nationale database is er namelijk nog niet en zal er waarschijnlijk ook niet meer komen. Immers, de Tweede Kamer is inmiddels tegen ("voortschrijdend inzicht") en de ambtelijke ontwikkeling van de database schijnt enige tijd geleden al te zijn stilgelegd, o.a. wegens problemen bij de technische vormgeving ervan.

De 'decentrale' gemeentelijke opslag van vingerafdrukken en (2D, binnenkort 3D?)gezichtsscans fungeerde oorspronkelijk als 'tussenfase' richting 'centrale' nationale opslag voor een breed scala aan doeleinden, waaronder opsporing en vervolging, terrorismebestrijding, rampenbestrijding, inlichtingenwerk in binnen- en buitenland etc. Het "probleem" is nu dus echter dat die nationale database er waarschijnlijk niet meer komt. Intussen zitten alle Nederlandse gemeenten opgescheept met een enorme lading vingerafdrukken en gezichtsscans van twijfelachtige kwaliteit, in gemeentelijke databases waarvan de veiligheid niet 100% kan worden gegarandeerd. Volgens experts kunnen deze gegevens ook NU al worden opgevraagd door politie, justitie en inlichtingendiensten, namelijk onder reeds bestaande wet- en regelgeving buiten de nieuwe Paspoortwet. (Voor de juristen onder u: zie bijvoorbeeld art. 126nc Sv.) Dit geldt in elk geval voor de gezichtsscans en vermoedelijk ook voor de vingerafdrukken, zo begrepen wij onlangs vanuit nota bene het Ministerie van Veiligheid en Justitie zelf.

De Haagse rechtbank zegt nu: de bepalingen in de nieuwe Paspoortwet over de nationale database, opsporing en vervolging etc. zijn nog niet in werking getreden, dus waar maakt u zich druk om. Hierbij gaat de rechter echter voorbij aan 1) de dreigende schending die uitgaat van inwerkingtreding van de betreffende bepalingen in de nieuwe Paspoortwet en 2) het feit dat de risico's en bezwaren tegen opslag in een nationale database net zo goed gelden voor de huidige opslag bij gemeenten. Beide aspecten had de rechtbank in haar uitspraak kunnen en moeten betrekken: zowel het Nederlandse als het Europese, 'Straatsburgse' recht laten hier alle ruimte toe.

Al met al maakt het vonnis van de rechtbank dan ook een gekunstelde, ontwijkende indruk. Misschien heeft de rechtbank een echt oordeel over de nieuwe Paspoortwet aan de Tweede Kamer willen overlaten? De laatste alinea van het vonnis duidt daar wel op:

"Ten overvloede overweegt de rechtbank dat zij, met eiseres, heeft geconstateerd dat er maatschappelijke discussie bestaat over de wenselijkheid van opslag van en controle aan de hand van vingerafdrukken. Eiseres heeft in dit kader betoogd dat het politieke draagvlak voor de (...) wetgeving is gewijzigd. Deze omstandigheden tasten evenwel de rechtmatigheid van de wetgeving niet aan. Het is niet aan de rechter om over dergelijke omstandigheden te oordelen. Eventuele wijzigingen in het politieke draagvlak dienen tot uitdrukking te worden gebracht binnen het politieke besluitvormingsproces."

Privacy First ziet zowel de komende beraadslagingen van de Tweede Kamer als het hoger beroep van Louise van Luijk bij de Raad van State met vertrouwen tegemoet. Ook de Raad van State heeft op dit terrein immers nog iets goed te maken, getuige bijvoorbeeld het recente WRR-rapport iOverheid waarin leden van de Raad van State zelf blijken toe te geven dat zij dit dossier voorheen onvoldoende scherp hebben gevolgd. In het parlementaire voortraject van de nieuwe Paspoortwet deed de Raad van State er immers slechts het zwijgen toe. Binnenkort zal men alsnog een kritisch oordeel over de Paspoortwet kunnen vellen.


Naschrift: een treffend krantenartikel over het vonnis in de zaak van Louise leest u in de Spits van vandaag (p. 7).

In de late avond van donderdag 10 maart 2011 heeft de Utrechtse gemeenteraad met overweldigende meerderheid een motie aangenomen ter stopzetting van de gemeentelijke opslag van biometrische gegevens (vingerafdrukken en gezichtsscans) bij de aanvraag van een nieuw paspoort of identiteitskaart. Op initiatief van D66 Utrecht en gesteund door vrijwel alle andere lokale fracties (behalve het CDA) roept de motie zowel de Tweede Kamer als de Minister van Binnenlandse Zaken op om de huidige opslag van biometrie stop te zetten en daartoe de Paspoortwet aan te passen.

De opslag van vingerafdrukken is verplicht onder de nieuwe Paspoortwet van juni 2009 en ligt sindsdien in toenemende mate onder vuur. Reeds enkele weken nadat de nieuwe Paspoortwet was aangenomen werden er door het VN-Mensenrechtencomité in Genève kritische vragen over gesteld. Sindsdien is er sprake van toenemend maatschappelijk verzet en kritiek op lokaal, nationaal en Europees niveau. Op gemeentelijk niveau gebeurde dit allereerst in de Zaanstreek in februari 2010, gevolgd door kritiek vanuit de gemeenteraden van onder meer Purmerend, Amsterdam, Huizen, Nijmegen, Oldenzaal en Amersfoort. Deze ontwikkeling bereikt nu een hoogtepunt met de oproep van de Utrechtse gemeenteraad aan de Tweede Kamer en de verantwoordelijke Minister om de gemeentelijke opslag van vingerafdrukken en gezichtsscans stop te zetten en de Paspoortwet op dit punt te wijzigen. Een audio-opname van dit historische moment vindt u HIER.

Stichting Privacy First juicht deze Utrechtse motie van harte toe en hoopt dat de Tweede Kamer de motie spoedig zal overnemen. In de optiek van Privacy First zijn gemeenten overigens ook nu reeds bevoegd om (in afwijking van de Paspoortwet) de huidige opslag van vingerafdrukken zelfstandig stop te zetten. Dit gezien het feit dat gemeenten als overheidsorganen rechtstreeks gebonden zijn aan (en derhalve zelfstandig uitvoering dienen te geven aan) hoger internationaal en Europees recht terzake, waaronder het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en vergelijkbare bepalingen van EU-recht. Indien gemeenten niet een dergelijke eigen verantwoordelijkheid en bevoegdheid zouden hebben, zou mensenrechtenbescherming op gemeentelijk niveau in feite illusoir worden. Gemeenten kunnen zich hierbij beroepen op 1) het recht op privacy en bescherming van persoonsgegevens, 2) het recht op lichamelijke integriteit, 3) het beginsel van ‘nemo tenetur’ en 4) het recht op individuele eigendom van de biometrische gegevens van hun inwoners.

Privacy First en 21 mede-eisers hebben in mei 2010 de Nederlandse Staat gedagvaard wegens schending van de mensenrechten door de nieuwe Paspoortwet. Momenteel werkt Privacy First aan de voorbereiding van het hoger beroep in deze rechtszaak bij het Hof Den Haag.

Meer over de Utrechtse motie leest u in Binnenlands Bestuur en Webwereld.

Op 2 februari jl. deed de rechtbank Den Haag uitspraak in het civielrechtelijke Paspoortproces dat Stichting Privacy First en 21 mede-eisers (burgers) op 6 mei 2010 hebben aangespannen tegen de Nederlandse Staat. Voornaamste eis in deze rechtszaak is dat de nieuwe Paspoortwet onrechtmatig wordt verklaard wegens strijd met de mensenrechten, in het bijzonder het recht op privacy. Tot veler verbazing verklaarde de rechtbank op 2 februari echter zowel Privacy First als de 21 mede-eisers niet-ontvankelijk. Aan een inhoudelijke behandeling van de rechtsvragen over de nieuwe Paspoortwet kwam de rechtbank om deze reden niet toe. 

Opvallend aan het vonnis is allereerst de beknoptheid ervan. Privacy First kan zich dan ook niet aan de indruk onttrekken dat de rechtbank snel van de zaak af wilde zijn. De rechtbank motiveerde het vonnis met de mededeling dat Privacy First geen eigen belang in deze zaak zou hebben en dat voor de mede-eisers slechts de weg naar de bestuursrechter open zou staan. Dit terwijl Privacy First als ideële stichting terzake juist alle belang bij deze zaak heeft en burgers nauwelijks bestuursrechtelijk bezwaar kunnen maken tegen de opslag van hun vingerafdrukken voor een nieuw paspoort of identiteitskaart. Dergelijk bezwaar is slechts mogelijk via een lange, omslachtige bestuursrechtelijke procedure.

Privacy First heeft besloten om tegen het vonnis van de rechtbank in hoger beroep te gaan. Na analyse door onze advocaten van SOLV achten wij het vonnis uitstekend aanvechtbaar, met name wat betreft de niet-ontvankelijkheid van zowel Privacy First als van de mede-eisers. (Door andere juristen wordt deze analyse gedeeld.) Het hoger beroep zal plaatsvinden bij het Hof Den Haag. Na ‘overruling’ van de eerdere niet-ontvankelijkheid zal de zaak daar alsnog inhoudelijk kunnen worden behandeld.

Lees HIER het persbericht van Privacy First ter aankondiging van het hoger beroep.

Update 17 feb. 2011: lees ook het bericht in Webwereld.