Toon items op tag: Big Brother

"Op 8 juni 1949 publiceerde George Orwell zijn boek '1984' en introduceerde hij de term 'Big Brother is Watching You': de overheid die burgers continu in de gaten houdt, controleert en manipuleert. Vandaag, exact 65 jaar later, grijpen privacyvoorvechters deze datum aan om actie te voeren op de Big Brother Dag onder het motto '1984=nu'. We hebben nu nog de keuze: gaan we naar een controlestaat of kiezen we de vrijheid? 

Vingerafdrukken in paspoorten, commerciële bedrijven die alles over klanten bewaren, kentekenregistratie, op elke hoek van de straat een camera, drones en databanken die als paddenstoelen uit de grond schieten: ontkomen aan toezicht en registratie is nagenoeg onmogelijk geworden.

Lange tijd stonden mensen er niet bij stil en lieten ze het gebeuren vanuit de gedachte 'ik heb toch niets te verbergen?' Maar het dringt volgens privacyvoorvechters steeds meer door bij mensen dat privacy een belangrijk onderdeel van vrijheid is. En dat de gevolgen heel groot kunnen zijn als er iets misgaat in de gekoppelde systemen met persoonsgegevens. (...)

Het College Bescherming Persoonsgegevens krijgt het steeds drukker, het aantal vragen en meldingen nam het afgelopen jaar met veertien procent toe en er werd een kwart meer onderzoek gedaan naar overtredingen van de privacywetgeving. Het thema is meer dan ooit onderwerp van gesprek, concludeert de privacywaakhond.

Wat Orwell schreef in 1949 was sciencefiction. Anno nu zijn er veel dingen werkelijkheid geworden, zegt Miek Wijnberg van burgerrechtenvereniging Vrijbit, die de Big Brother-actiedag organiseert. Overheden en bedrijven bespieden burgers en gebruiken hun gegevens, terwijl het mensen bijna onmogelijk wordt gemaakt daar iets tegen te doen.

Wijnberg spreekt van systeemdwang. De NS zorgt er bijvoorbeeld met de ov-chipkaart voor, dat ze van iedereen die in de trein stapt exact weet wie waar was op een bepaald tijdstip. En dan weet de NS ook wie er nog meer waren én waar die mensen naartoe zijn gegaan. De overheid maakt dankbaar gebruik van die gegevens. Het Openbaar Ministerie vraagt wekelijks data op van reizigers, die het systeem nodig hebben.
(...)
Volgens Bas Filippini, voorzitter van de stichting Privacy First, is de overheid bezig met de opbouw van een 'digitaal concentratiekamp'. Wat je ziet is dat er steeds systemen worden opgetuigd na incidenten. Is er een aanslag gepleegd? Dan gaan we niet alleen verdachten in de gaten houden, maar meteen iedereen. Hij pleit voor het houden van de menselijke maat. De techniek voor bijvoorbeeld digitale gezichtsherkenning is er, maar je moet je als samenleving eerst afvragen: wíllen we dat wel?

Privacy en persoonsgegevens worden beschermd in verschillende wetten. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, een belangrijk adviesorgaan van de regering, concludeerde eerder echter dat burgers ervan uit moeten gaan dat hun informatie in handen van de overheid onveilig is. Het Elektronisch Patiënten Dossier, de stemcomputer, de ov-chipkaart: allemaal bewijzen van falende ict-projecten. Vooral de opslag en het verwerken van medische gegevens baren zorgen. De WRR waarschuwt voor een 'datakluwen' waarin burgers verstrikt raken. (...)

Wat burgers zelf kunnen doen om hun privacy te beschermen? Deskundigen zijn het erover eens: wees kritisch en alert. Accepteer niet klakkeloos dat je wordt ingeschreven in een elektronisch patiëntendossier bijvoorbeeld. Weiger de slimme energiemeter in je huis , waarschuwt Vrijbit. (...)

Privacyvoorvechters schetsen een donker toekomstbeeld als er geen kentering in de samenleving ontstaat en mensen in het verweer komen tegen de massale controle en registratie. Nu ondervinden de meeste mensen er weinig hinder van, maar de overheid verandert. Je weet nooit wie straks de beschikking heeft over gevoelige gegevens die in een ander tijdperk met andere motieven zijn verzameld (...)."

Bron: Telegraaf op zondag 8 juni 2014, p. 10. Lees het volledige artikel online: http://www.telegraaf.nl/premium/reportage/22715721/__Gevangen_in__datakluwen___.html.
 

De ING Bank wil eind 2014 een proef gaan doen met gerichte aanbiedingen van bedrijven aan ING-klanten op basis van ING-klantprofielen. Bij deze proef draait alles om Big Data: enorme hoeveelheden gegevens waarin allerlei kenmerken en patronen van individuen en groepen kunnen worden geanalyseerd en geprofiled. Dergelijke profielen kunnen vervolgens worden doorverkocht aan de hoogste bieder. Van gerichte aanbiedingen door bedrijven zal echter slechts sprake zijn indien de ING-klant daarvoor "expliciete toestemming" heeft gegeven, zo probeert ING ons gerust te stellen. Geruststellend is dit echter allerminst. Fundamenteel uitgangspunt in het privacyrecht is immers de doelbinding: gegevens die voor doel A verkregen zijn, mogen niet voor doel B (of C t/m Z) gebruikt worden. In de bancaire sector is dit doelbindingsvereiste min of meer heilig. Mensen moeten er immers van op aan kunnen dat hun financiële transacties volstrekt veilig zijn bij hun bank en niet voor andere doelen kunnen worden gebruikt of misbruikt. ING lijkt deze doelbinding te willen omzeilen door ING-klanten om "toestemming" voor commercieel gebruik van hun vertrouwelijke klantendata te vragen, in ruil voor een eventueel voordeeltje hier en daar. Dergelijke toestemming is alleen rechtsgeldig als deze vrijelijk (zonder enige druk, dwang of misleiding), voldoende specifiek en op basis van volledige, objectieve informatie gegeven is. Zal hiervan sprake zijn als ING dit project "in de markt" probeert te zetten? En passen dit soort projecten eigenlijk wel bij een bank? Een bank is toch geen winkel? Hoe "vrij" zal de toestemming van ING-klanten zijn die financieel in zwaar weer zitten? En hoe volledig en objectief zal de informatie zijn die ING aan haar klanten voorlegt? Worden ook nu reeds ING-klantenprofielen samengesteld aan de hand van Big Data? Zo ja, had daar geen toestemming voor moeten worden gevraagd? Uit financiële data kunnen immers vaak de meest gevoelige details over het privéleven van mensen worden afgeleid. Welke waarborgen hanteert ING ter voorkoming van klantendiscriminatie? Voor welke verdere doelen en partijen zullen de Big Data van ING beschikbaar komen? De overheid? Verzekeraars? Wat gaan al deze partijen met die data doen? Valt dat eigenlijk wel te overzien? Oftewel: vormt de generieke "toestemming" die ING van klanten vraagt geen carte blanche voor toekomstig datamisbruik? Zolang dergelijke vragen niet behoorlijk beantwoord zijn adviseert Privacy First u om niet met dergelijke praktijken van ING akkoord te gaan. En weer contant te gaan betalen i.p.v. digitaal. Wel zo goed voor uw privacy! J

Update 17 maart 2014: ING heeft besloten om de controversiële proef voorlopig niet uit te voeren. Privacy First houdt zich aanbevolen voor advies terzake aan ING.

Ondanks zijn recente Big Brother Award gaat minister Opstelten onverdroten verder met de bouw van zijn geliefde controlemaatschappij. Ditmaal niet door de Nederlandse politie de bevoegdheid te geven om ieders computer te kunnen hacken, door iedere Nederlandse politieagent een Taser-wapen te geven, door massale inzet van drones of door ieders reisbewegingen op de snelweg in een politiedatabank op te slaan, maar door voortaan ook de gegevens van alle vliegtuigpassiers die Nederland in- of uitreizen in een overheidsdatabank te bewaren. Volgens Opstelten zou de AIVD hierdoor een handjevol Nederlandse jihadisten beter in de gaten kunnen houden. Dit ondanks het feit dat dit plan al vier jaar oud is en destijds verworpen werd. Begin 2010 schreef de Telegraaf hierover het volgende: "De [inlichtingen]diensten willen met name weten wie er naar 'jihadgebieden' vertrekken. Amerika vraagt al langer om gegevens van de binnenkomende passagiers, maar daarover kunnen de diensten hier niet beschikken." (Telegraaf 12 februari 2010, p. 8, cursivering Privacy First). Zit achter het voorstel van Opstelten een verborgen Amerikaanse hand...?

Privacy First acht de plannen van Opstelten volstrekt onnodig en disproportioneel. Zelfs het hoofd van de AIVD benadrukte vorig jaar géén nieuwe bevoegdheden nodig te hebben. Bovendien loopt ieders privacy gevaar als buitenlandse inlichtingendiensten (waaronder de Amerikaanse NSA) rechtstreekse toegang tot deze databank zouden kunnen krijgen, bijvoorbeeld middels een 'single entry point' (reeds in mei 2012 werd Privacy First hierover getipt). Ook de Tweede Kamer lijkt vooralsnog zeer kritisch.

Beluister HIER onze eerste reactie in het programma Avondspits op Radio 1.
Audiolink: http://www.radio1.nl/item/166234-Reisgegevens%20opslaan%20is%20een%20%20prima%20middel%20tegen%20terreur!.html.

NRC publiceerde vandaag een kort interview met Vincent Böhre (Privacy First) n.a.v. de rechtszaak tegen de Nederlandse Staat wegens illegale dataspionage door de NSA:

"Privacy First doet mee aan een zaak tegen minister Plasterk, tegen het gebruik van illegaal verkregen NSA-inlichtingen.

De Nederlandse inlichtingendiensten moeten stoppen met het  gebruik van gegevens die via buitenlandse inlichtingendiensten  zijn verkregen. Om dat te bereiken is een gelegenheidscoalitie  van journalisten, advocaten en privacyorganisaties een rechtszaak begonnen tegen minister Ronald Plasterk (Binnenlandse  Zaken, PvdA). (...) Op 27 november dient de zaak bij de rechtbank in Den Haag. Privacy First, dat opkomt voor privacybelangen, doet ook mee aan de coalitie Burgers tegen Plasterk. Vincent Böhre legt uit.  

Vanwaar deze samenwerking? 

,,Het initiatief kwam van advocaat Christiaan Alberdingk  Thijm. Toen hij ons vroeg om aan te sluiten, hebben  we meteen  toegezegd. Wij maken ons grote zorgen over de activiteiten van  inlichtingen- en veiligheidsdiensten in Nederland. 

,,Duidelijk is geworden dat die gegevens vaak illegaal verkregen zijn, dus niet volgens de Nederlandse wetten die gelden voor  aftappen of afluisteren. We hebben daar strikte eisen voor, en als Nederlander moet je erop kunnen vertrouwen dat de veiligheidsdiensten zich aan die wetten houden. Nu blijkt dat niet het geval. Er is een vertrouwensbreuk ontstaan tussen bevolking en  overheid." 

In het parlement zegt minister Plasterk van Binnenlandse Zaken ook standaard alleen dat hij óf niets weet, óf er  niets over kan zeggen. 

,,Door de onthullingen van Edward Snowden kunnen we er  niet meer van op aan dat de overheid de wet volgt, en die gegevens níet gebruikt. Wereldwijd luisterde de geheime dienst NSA mensen af. Grenzen of wetten in andere landen deden er niet toe voor de VS. En als je de geschiedenis van geheime diensten en hun onderlinge samenwerking een beetje kent, is  het zeer naïef om te denken dat de Nederlandse overheid die data dan niet óók zou gebruiken, als ze via buitenlandse diensten  voorhanden blijken te zijn."   

Wat moet deze rechtszaak opleveren?

,,Volgens mij kan hierdoor openheid van zaken  over de afluisterpraktijken komen. Het hangt er ook vanaf hoeveel lef de rechter heeft, maar hij zou bijvoorbeeld getuigenverhoren kunnen  bevelen, en deskundigen een verklaring laten afleggen. Als de  rechter het grondig aanpakt, kan hij ervoor zorgen dat er een onderzoek komt naar de precieze feiten. 

,,De staat zal met feiten moeten komen om te weerleggen dat  er illegaal wordt afgetapt. Ik verwacht dat we de zaak zullen winnen. Dan moet Plasterk stoppen met het gebruik van die info én alle burgers die onrechtmatig zijn afgeluisterd, daarover informeren."

Is dit in andere landen al gebeurd?

,,Niet dat ik weet. Maar deze zaak zou een kettingreactie kunnen veroorzaken. Een gemiddelde burger kan over deze afluisterpraktijken maar heel moeilijk zelf een zaak beginnen tegen de  staat. Dan zou hij als individu moeten bewijzen dat hij wordt afgetapt, hij zou een eigen belang moeten hebben. Terwijl wij nu  namens het algemeen belang procederen.

,,Bovendien bestaat het collectief uit mensen die een dwarsdoorsnede vormen van groepen in de samenleving waarvoor privacy extra belangrijk is. Journalisten, advocaten, en wij. Het  wordt een rechtszaak met grote gevolgen.""

Bron: NRC Handelsblad 7 november 2013, Cultureel supplement, p. 13.

"Minister Plasterk wordt door een groep burgers en instanties, waaronder de Nederlandse Vereniging van Journalisten, de Vereniging van Strafrechtadvocaten en Privacy First, voor de rechter gedaagd.

Volgens hen overtreedt de Amerikaanse inlichtingendienst NSA de wet door in Nederland mensen af te luisteren en die informatie vervolgens door te spelen aan de AIVD. Volgens [jurist] Vincent Böhre van Privacy First moet er een einde komen aan de 'illegale praktijken' van de NSA. "Nederlandse burgers moeten er op kunnen vertrouwen dat ze niet door derden worden afgeluisterd. Bovendien willen wij dat de AIVD stopt met het witwassen van illegale NSA-data."

Internetadvocaat Christiaan Alberdingk Thijm laat zich in soortgelijke termen uit. "We hopen door deze zaak aanhangig te maken dat de AIVD stopt met de samenwerking met de NSA."  De dagers willen ook weten wie er werd afgeluisterd. De Tweede Kamer debatteerde gisteren over de NSA. Na afloop zei de PvdA-bewindsman niet bevreesd te zijn voor de rechtsgang. (...)"

Bron: Algemeen Dagblad, AD/De Dordtenaar, AD/Groene Hart, AD/Rotterdams Dagblad, AD/Haagsche Courant, AD/Utrechts Nieuwsblad, AD/Amersfoortse Courant & AD/Rivierenland, 7 november 2013, p. 11.

"Een coalitie van burgers en organisaties begint een rechtszaak tegen de Nederlandse Staat, vertegenwoordigd door minister Plasterk van Binnenlandse Zaken. Zij eisen dat de Staat stopt met het gebruiken van gegevens die niet in overeenstemming met de Nederlandse wet zijn verkregen.

"Plasterk zegt de spionage- en afluisterpraktijken van de Amerikanen te veroordelen, maar tegenover de Tweede Kamer erkent hij dat gegevens tussen de AIVD en de NSA nog steeds worden uitgewisseld", aldus de coalitie in een persbericht. Gegevens die door de NSA in strijd met de Nederlandse wet zijn verkregen, zouden zo in handen komen van Nederlandse inlichtingendiensten. De coalitie 'Burgers tegen Plasterk' wil dat dat stopt. Bovendien wil de coalitie dat Plasterk burgers informeert als er van hun onrechtmatige verkregen data zijn gebruikt.

De aanklagers

'Burgers tegen Plasterk' bestaat uit een aantal personen en vier grote organisaties. Dat zijn: de Nederlandse Vereniging voor Strafrechtadvocaten, de Nederlandse Vereniging voor Journalisten, de Internet Society Nederland en Stichting Privacy First.
(...)
Op 27 november moet Plasterk bij de rechtbank Den Haag verschijnen om zijn beleid te verdedigen."

Bron: http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/binnenland/rechtszaak-tegen-plasterk-om-illegale-dataspionage, 6 november 2013.

"Minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken mag zich op 27 november tegenover de rechtbank in Den Haag verantwoorden voor zijn beleid rondom gegevensgebruik. Onder de noemer Burgers tegen de Staat zijn De Nederlandse Verening voor Journalisten (NVJ), advocatenclub NVSA, Stichting Privacy First en de Internet Society een procedure gestart tegen de staat, zo meldt de site van de NVJ.

De beklagers vinden het onacceptabel dat inlichtingendiensten gebruik maken van persoonsgegevens die ze op basis van de wet niet eens hadden mogen verzamelen. (...)

De partijen willen met hun zaak een eind maken aan het wat ze noemen "witwassen" van illegaal verkregen gegevens en de Staat bovendien verplichten mensen te informeren wanneer hun gegevens gebruikt worden."

Bron: http://www.spitsnieuws.nl/archives/binnenland/2013/11/ronald-plasterk-aangeklaagd-om-nsa, 6 november 2013.

"Een groep burgers en organisaties eist dat de Nederlandse staat ophoudt met het gebruiken van gegevens die zijn verkregen door de inlichtingendienst NSA.

De groep daagt de Staat daarom voor de rechter. Minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken moet op 27 november het beleid van de Nederlandse overheid verdedigen voor de rechtbank in Den Haag.

Volgens de groep, met de naam Burgers tegen Plasterk, verzamelt de NSA gegevens in strijd met de Nederlandse wet. Die gegevens komen vervolgens bij de Nederlandse inlichtingendienst AIVD terecht. De groep eist dat burgers worden geïnformeerd als hun data op deze manier werd uitgewisseld.

Onder de aanklagers bevinden zich de bekende hacker Rop Gonggrijp en ICT-journalist Brenno de Winter, die ook voor NU.nl actief is. Daarnaast hebben de Nederlandse Vereniging voor Strafrechtadvocaten, de Nederlandse Vereniging voor Journalisten (NvJ), de Internet Society Nederland en Stichting Privacy First zich aangesloten bij de rechtszaak.

Bronbescherming

De NvJ zegt dat spionage door inlichtingendiensten de bronbescherming in de journalistiek in het geding brengt.

"Ons belang is niet zozeer het privacybelang, maar het gaat ons heel sterk om het verzekeren van de bronbescherming, die hiermee onder druk komt te staan", aldus algemeen secretaris Thomas Bruning. "Dit kan klokkenluiders ontmoedigen om misstanden naar buiten te brengen."

Dat is ook de reden voor De Winter om mee te doen. "Je ziet dat het steeds moeilijker wordt om bronnen te beschermen", zegt hij. "Een overheid die alles in de gaten houdt maakt eigenlijk journalistiek onmogelijk."

Witwassen

Volgens advocaat Christiaan Alberdingk Thijm, die de groep vertegenwoordigt, wordt illegaal verkregen data 'witgewassen' door Plasterk en de inlichtingendiensten. "Deze zaak moet daar een einde aan maken."

Minister Plasterk verdedigde woensdag voor de Tweede Kamer het Nederlandse spionagebeleid.

Onlangs bleek dat de NSA 'metadata' van 1,8 miljoen Nederlandse telefoongesprekken zou hebben opgeslagen. Tijdens het debat zei Plasterk dat het ging om telefoongesprekken met buitenlandse nummers. (...)"

Bron: http://nutech.nl/internet/3621417/rechtszaak-plasterk-nsa-spionage.html, 6 november 2013.

Vrijwel iedereen is inmiddels op de hoogte van de massale afluisterpraktijken door het Amerikaanse National Security Agency (NSA). De NSA luistert al jaren in het diepste geheim miljoenen mensen overal ter wereld af, variërend van gewone burgers tot journalisten, politici, activisten, advocaten, rechters, wetenschappers, CEO's van bedrijven, diplomaten en zelfs presidenten en staatshoofden. Daarbij trekt de NSA zich niets aan van de territoriale grenzen en wetten in andere landen, zo is inmiddels gebleken uit de onthullingen door Edward Snowden in het PRISM-schandaal. In plaats van de Amerikanen tot de orde te roepen blijken geheime diensten in andere landen echter gretig gebruik te maken van de inlichtingen die door de NSA op illegale wijze verkregen zijn. Daardoor wordt de nationale, Europese en internationale wetgeving die burgers tegen dergelijke praktijken behoort te beschermen dubbel geschonden: door buitenlandse geheime diensten als de NSA die op onrechtmatige wijze inlichtingen verzamelen én door geheime diensten in andere landen die deze inlichtingen vervolgens gebruiken. Dit vormt een acute bedreiging voor ieders privacy én voor het gezonde functioneren van iedere democratische rechtsstaat. Zo ook in Nederland, waar noch het nationale parlement noch de verantwoordelijke minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) tot op heden adequaat hebben ingegrepen. Deze situatie kan niet langer voortduren. Dus heeft een nationale coalitie van Nederlandse burgers en organisaties (waaronder Privacy First) besloten om vandaag de Nederlandse Staat voor de rechter te dagen en te eisen dat per direct een einde wordt gemaakt aan de ontvangst en het gebruik van illegale buitenlandse inlichtingen op Nederlands grondgebied. Bovendien dient iedereen over wie dergelijke inlichtingen verzameld zijn daarvan op de hoogte te worden gesteld. Tevens dienen de betreffende gegevens te worden gewist.

Privacy First voert deze rechtszaak primair in het algemeen belang, ter herstel van het recht op privacy van iedere burger in Nederland. De rechtszaak staat onder leiding van bureau Brandeis; dit advocatenkantoor vertegenwoordigt Privacy First tevens in ons Paspoortproces tegen de Nederlandse Staat. Privacy First ziet positieve uitkomsten in beide rechtszaken op korte termijn met vertrouwen tegemoet.

Klik HIER voor de dagvaarding zoals die vandaag bij minister Plasterk op de deurmat viel.

Naast Privacy First bestaat de coalitie van procespartijen uit de volgende organisaties en burgers:

- De Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten (NVSA)
- De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ)
- de Internet Society Nederland (ISOC.nl)
- Jeroen van Beek
- Rop Gonggrijp
- Bart Nooitgedagt (vertegenwoordigd door de NVSA)
- Matthieu Paapst (vertegenwoordigd door ISOC.nl).
- Brenno de Winter (vertegenwoordigd door de NVJ).
 
Update 5 februari 2014: vandaag heeft de Nederlandse Staat (ministeries van Binnenlandse Zaken en Defensie) in een uitgebreide 'Conclusie van Antwoord' gereageerd op de dagvaarding; klik HIER voor het hele document (pdf; kopie bij Telegraaf) en HIER voor het persbericht van onze advocaten bij bureau Brandeis. Opvallend is dat de landsadvocaat alleen Privacy First ontvankelijk acht (zie p. 31). Daarmee staat Privacy First in deze zaak alvast met één been voor de Haagse rechtbank. Deze ontwikkeling is ook van groot belang voor ons civielrechtelijke Paspoortproces, waarin de Haagse rechtbank Privacy First c.s. eerder niet-ontvankelijk achtte en het Hof Den Haag zich momenteel opnieuw over deze rechtsvraag buigt. In de optiek van Privacy First dienen zowel in de rechtszaak rond de NSA/AIVD als in ons Paspoortproces alle procespartijen (burgers én organisaties) door de rechter ontvankelijk verklaard te worden.

Update 7 mei 2014: de rechtszitting vindt plaats op dinsdag 13 mei as. om 9.30u bij de rechtbank Den Haag. Het is een openbare zitting. U bent dus van harte welkom!

Update 13 mei 2014: vanochtend vond de rechtszitting plaats; klik HIER voor een voorafgaand interview met Privacy First op Radio 1 en HIER voor een impressie door onze advocaten, inclusief hyperlinks naar de pleitnota's. Het vonnis van de rechtbank staat vooralsnog gepland op 8 juli as.

Update 7 juli 2014: het vonnis van de rechtbank is 2 weken uitgesteld en staat nu gepland voor woensdag 23 juli as.

Update 23 juli 2014: vandaag heeft de rechtbank Den Haag een uiterst teleurstellende uitspraak gedaan; klik HIER. Privacy First c.s. gaan in hoger beroep bij het Hof Den Haag.

Naar aanleiding van de draconische afluisterpraktijken door de Amerikaanse NSA konden luisteraars bij BNR Nieuwsradio vanochtend reageren op de volgende stelling: "Ik houd er altijd rekening mee dat ik afgeluisterd wordt." Veel luisteraars (60%) bleken het hier mee eens. Dat is buitengewoon zorgwekkend, omdat het laat zien dat massale afluisterpraktijken funest zijn voor een vrij land als Nederland. Het leidt bij mensen immers tot zelfcensuur en tot een "chilling effect" (verstarring, verkilling) in de maatschappij. Daardoor komt de vrije ontwikkeling van individuele mensen én van onze democratische samenleving als geheel in gevaar. De NSA mag zich dan graag als Big Brother gedragen, daarom hoeven wij als vrije burgers nog geen angstige "Big Brothers van onszelf" te worden... Beluister hieronder het hele fragment bij BNR: