Toon items op tag: Wob

Al jaren voeren talloze Nederlandse burgers een verwoede strijd tegen de verplichte afname en opslag van hun vingerafdrukken onder de Paspoortwet. Sinds 2009 is de afname van vingerafdrukken voor een nieuw paspoort verplicht. Volgens de Nederlandse regering dienen deze vingerafdrukken ter bestrijding van look-alike fraude met paspoorten. Harde cijfers over dit type fraude zijn door de Nederlandse overheid echter nooit bekendgemaakt. Uit Wob-verzoeken van Privacy First is de laatste jaren gebleken dat het slechts gaat om een relatief gering fenomeen: hooguit enkele tientallen gevallen per jaar. Vandaag voegt Privacy First hier nieuwe cijfers over look-alike fraude aan toe: in Nederland betrof dit in 2014 slechts 7 paspoorten en 3 ID-kaarten. Deze cijfers staan in het Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2014 van de Koninklijke Marechaussee (pp. 38-39). Klik HIER om de hele rapportage te downloaden (pdf, 54 pp, 10 MB).

Gebrek aan noodzaak en proportionaliteit

De afname van de vingerafdrukken van de hele Nederlandse bevolking ter bestrijding van een handjevol look-alikes kan onmogelijk “maatschappelijk noodzakelijk” en “proportioneel” worden geacht. Die noodzaak en proportionaliteit zijn echter wel vereist onder het Europese privacyrecht (art. 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens). De afname van ieders vingerafdrukken onder de Paspoortwet is hiermee onrechtmatig en had nooit ingevoerd mogen worden.

Zwijgende rechters

Tot nu toe heeft geen enkele Nederlandse of Europese rechter hier een kritisch, principieel oordeel over willen vellen. Op donderdag 26 november en donderdag 3 december as. vinden bij de Raad van State een zevental rechtszittingen plaats waarbij deze en andere kwesties rond de Paspoortwet (waaronder de RFID-chip in paspoorten en ID-kaarten, gewetensbezwaren en de opslag van vingerafdrukken en gezichtsscans) opnieuw uitgebreid aan de orde zullen komen. Sinds mei 2010 voerde Privacy First samen met 19 mede-eisers (burgers) reeds een uitputtende civielrechtelijke strijd tegen de eerdere centrale en decentrale (gemeentelijke) opslag van vingerafdrukken onder de Paspoortwet. In mei dit jaar verklaarde de Hoge Raad dit civiele Paspoortproces echter (onterecht) niet-ontvankelijk en verwees daarbij naar de parallelle, deels vergelijkbare bestuursrechtelijke zaken bij de hoogste bestuursrechter: de Raad van State. Het is nu dus aan de Raad van State om alsnog een kritisch oordeel over (onder meer) de afname en opslag van vingerafdrukken onder de Paspoortwet te vellen. Zo niet, dan resteert voor de betreffende burgers een kansrijke rechtsgang naar het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg.

Gebrek aan rechtsbescherming

Schrijnend aspect aan de huidige zaken bij de Raad van State is dat de betreffende burgers reeds jarenlang zonder geldig paspoort door het leven gaan. Er kon door hen immers slechts bestuursrechtelijk geprocedeerd worden na afwijzing van hun paspoortaanvraag wegens hun weigering om vingerafdrukken af te staan. Mede om deze reden koos Privacy First er in 2010 voor om civielrechtelijk i.p.v. bestuursrechtelijk te procederen. De Hoge Raad bleek hier echter totaal ongevoelig voor. Nederlanders die geen vingerafdrukken voor een paspoort willen afstaan worden daardoor gedwongen tot een gekunstelde bestuursrechtelijke rechtsgang, met alle maatschappelijke nadelen en risico’s van dien. Privacy First verwacht dat deze situatie bij het Europese Hof in Straatsburg zal leiden tot een veroordeling van Nederland wegens gebrek aan toegang tot de rechter en ineffectieve rechtsmiddelen (art. 6 en 13 EVRM). Het draait in deze zaken dus allang niet meer louter om het recht op privacy, maar tevens om de effectieve rechtsbescherming van de Nederlandse bevolking tegen onrechtmatige wetgeving zoals de Paspoortwet.

Privacy First hoopt dat de Raad van State spoedig een kritisch oordeel zal vellen. Zo niet, dan zal Privacy First de betreffende burgers graag assisteren bij hun verdere rechtsgang richting Straatsburg.

Burgerrechtenvereniging Vrijbit was de laatste jaren actief betrokken bij de bestuursrechtelijke zaken die nu bij de Raad van State dienen. Voor nadere informatie terzake verwijst Privacy First u dan ook graag door naar Vrijbit.

Dankzij een Wob-verzoek van Privacy First worden de officiële cijfers over look-alike fraude met Nederlandse paspoorten en identiteitskaarten vandaag voor het eerst openbaar. Uit deze cijfers blijkt dat het biometrische paspoort met vingerafdrukken een volstrekt disproportionele maatregel is die nooit had mogen worden ingevoerd.

Hét overheidsargument voor de invoering van vingerafdrukken in paspoorten en identiteitskaarten is al jaren hetzelfde: bestrijding van look-alike fraude. Look-alike fraude is een vorm van misbruik waarbij iemand een authentiek reisdocument gebruikt van een ander met wie hij of zij uiterlijke gelijkenis vertoont. Dit type fraudeur wordt ook wel impostor genoemd. Over de omvang van dit type fraude zijn vrijwel nooit vragen gesteld, noch door Kamerleden, noch door wetenschappers en journalisten. Wie er de laatste 10 jaar een vraag over stelde werd meestal met één van de volgende kluitjes in het riet gestuurd: cijfers over look-alike fraude zouden "onbekend", "niet openbaar", "vertrouwelijk" of "geheim" zijn. Het antwoord op de meest recente Kamervraag in dit verband dateert uit oktober 2010:

- Vraag: "Is het waar dat de cijfers van 'lookalike' fraude met identiteitsdocumenten bekend zijn, maar dat u die cijfers niet aan de Tweede Kamer wilt geven? Bent u bereid deze cijfers naar de Tweede Kamer te sturen?"
- Antwoord staatssecretaris Bijleveld (BZK): "Nee, dit is niet waar. Omdat dergelijke cijfers mij niet bekend zijn, kan ik u die vanzelfsprekend niet toesturen." (bron)

Wie de laatste jaren doorvroeg kreeg vaak te horen dat het om een gigantisch fenomeen zou gaan. Hierdoor ontstond het beeld van een "dark number" met bijna mythische proporties. Echter zonder een spoor van bewijs. Dus diende Privacy First onlangs een Wob-verzoek in bij het Nederlandse overheidsonderdeel waar de cijfers over look-alike fraude al jaren keurig worden bijgehouden: het Expertisecentrum Identiteitsfraude & Documenten (ECID) op Schiphol. Het ECID ressorteert onder de Koninklijke Marechaussee (KMar), oftewel onder het Ministerie van Defensie. Uit betrouwbare bron wist Privacy First dat de betreffende cijfers sinds 2008 in overzichtelijke jaarrapportages van het ECID te vinden zouden zijn. Dus vroegen wij die jaarrapportages onlangs simpelweg per email op. Vanuit het Ministerie van Defensie ontving Privacy First vervolgens de Statistische Jaaroverzichten Documentfraude over 2008 t/m 2010. (Update: de cijfers over 2011 volgden op 29 mei 2012.) Uit deze jaaroverzichten blijken de volgende cijfers over look-alike fraude met Nederlandse paspoorten en identiteitskaarten op Nederlands grondgebied:

2008: 46 gevallen (bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2008, p. 45)

2009: 33 gevallen (bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2009, pp. 42-43)

2010: 21 gevallen (bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2010, pp. 52-53)

2011: 19 gevallen (bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2011, pp. 52-53).

2012: 21 gevallen (bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2012, p. 55).

2013: 12 gevallen (bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2013, pp. 55-56).

2014: 10 gevallen (bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2014, pp. 38-39).

2015: 16 gevallen (bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2015, pp. 40-41). Tevens bleek in de periode 2012-2015 sprake van 29 gevallen bij grenspassage in de ons omringende landen België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk (gemiddeld per jaar en per land; zie p. 45).  

2016: 14 gevallen (bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2016, pp. 54-55). Tevens bleek in de periode 2012-2016 sprake van 28 gevallen bij grenspassage in de ons omringende landen België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk (gemiddeld per jaar en per land; zie p. 62).

2017: 7 gevallen (bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2017, pp. 53-54). Tevens bleek in de periode 2012-2017 sprake van 28 gevallen bij grenspassage in de ons omringende landen België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk (gemiddeld per jaar en per land; zie p. 61).

2018: 14 gevallen (bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2018, pp. 51-53). Tevens bleek in de periode 2014-2018 sprake van 26 gevallen bij grenspassage in de ons omringende landen België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk (gemiddeld per jaar en per land; zie p. 59).

2019: hooguit 19 gevallen (?). Bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2019, p. 14. In tegenstelling tot voorgaande jaren is deze rapportage helaas zeer beperkt en onduidelijk m.b.t. het aantal gevallen van look-alike fraude met Nederlandse paspoorten en identiteitskaarten in binnen- en buitenland.

2020: circa 123 buitenlandse gevallen (?). Bron: Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2020, p. 22. Helaas is deze rapportage onduidelijk m.b.t. het aantal geconstateerde gevallen van look-alike fraude met Nederlandse paspoorten en identiteitskaarten in het binnenland.

Nederland telt 17 miljoen inwoners. Bijna 7,5 miljoen daarvan hebben tot maart 2012 hun vingerafdrukken moeten afstaan ter bestrijding van een handjevol gevallen van look-alike fraude. (Update november 2017: 20 miljoen vingerafdrukken, aldus NOS. Zie ook reactie Privacy First.) Deze situatie is naar alle maatstaven volstrekt disproportioneel en vormt daarmee een collectieve schending van het recht op privacy van iedere Nederlander. Privacy First ziet deze cijfers als sterke ondersteuning in haar rechtszaak tegen de nieuwe Paspoortwet en roept hierbij de Nederlandse overheid op om de verplichte afname van vingerafdrukken voor paspoorten en identiteitskaarten per direct stop te zetten. Ook tegen het Europese beleid in.

Update 22 maart 2012: eerder had Privacy First de cijfers 63 (2009) en 52 (2010) weergegeven. Die cijfers berustten echter op een telfout (dubbeltelling), waarvoor onze excuses.

Update 30 maart 2012: interne documenten van BZK uit 2004 duiden eveneens op relatief lage fraudecijfers en bovendien op hoge kosten voor de invoering van biometrie in reisdocumenten. Privacy First verkreeg deze documenten onlangs middels een grootschalig Wob-onderzoek dat reeds sinds april 2011 loopt.

Update 29 mei 2012: vandaag ontving Privacy First vanuit het Ministerie van Defensie eindelijk het langverwachte Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude 2011. Het aantal gevallen van look-alike fraude met Nederlandse paspoorten en identiteitskaarten op Nederlands grondgebied (voorzover bij de KMar bekend) bedroeg blijkens dit rapport respectievelijk... 11 en 8, in totaal dus slechts 19. Bovenstaand lijstje met getallen van 2008 t/m 2010 hebben wij met deze cijfers over 2011 aangevuld. E.e.a. bevestigt eens te meer het beeld van look-alike fraude als zeer kleinschalig fenomeen. Het opzadelen van de hele Nederlandse bevolking met biometrische paspoorten en ID-kaarten ter bestrijding hiervan is en blijft dan ook volstrekt disproportioneel en dus onrechtmatig.

Update 1 november 2013: bovenstaand overzicht is vandaag aangevuld met de cijfers over 2012. Privacy First beschouwt deze cijfers opnieuw als sterke ondersteuning in onze rechtszaak tegen de Nederlandse Staat ter onrechtmatigverklaring van de Paspoortwet (Paspoortproces). Een uitspraak van het Hof Den Haag in het Paspoortproces volgt op 7 januari as. Onlangs keurde het Europees Hof van Justitie de verplichte afname van vingerafdrukken onder de Europese Paspoortverordening goed, echter zonder enig kwantitatief onderzoek te hebben gedaan naar het doel hiervan: bestrijding van look-alike fraude met reisdocumenten. Reeds bij de ontwikkeling van de Paspoortverordening in 2004 kreeg het Europees Parlement hier desgevraagd geen cijfers over boven tafel. De privacyrechtelijke vereisten van 1) noodzakelijkheid en 2) proportionaliteit van de Paspoortverordening blijven daarmee tot op heden onaangetoond. Privacy First concludeert hieruit andermaal dat de verplichte afname van vingerafdrukken voor paspoorten en ID-kaarten onrechtmatig is en roept hierbij nogmaals de Nederlandse overheid op om deze praktijk per direct stop te zetten, ook tegen het Europese beleid in.

Update 9 juli 2014: bovenstaand overzicht hebben wij vandaag aangevuld met de cijfers over 2013. Wederom zijn deze cijfers buitengewoon laag en zelfs veel lager dan in voorgaande jaren. Nieuw in de rapportage over 2013 zijn de cijfers van look-alike fraude met Nederlandse paspoorten en ID-kaarten in enkele omringende landen. Deze cijfers zijn relatief hoger (166 gevallen in totaal, zie p. 60). Afgezet tegen een bevolking van 17 miljoen Nederlanders acht Privacy First het echter nog steeds volstrekt disproportioneel om ter bestrijding van dergelijk kleinschalige (0,00098%) look-alike fraude ieders vingerafdrukken af te nemen.

Update 26 november 2015: vandaag heeft Privacy First de cijfers over 2014 aan bovenstaand overzicht toegevoegd en breed gepubliceerd. Deze cijfers zijn opnieuw lager dan in voorgaande jaren. In relatieve zin blijkt het dus nog steeds slechts om een handjevol gevallen van look-alike fraude te gaan.

Update 27 juli 2016: de cijfers over 2015 zijn onlangs door Privacy First bij het Ministerie van Defensie opgevraagd en vandaag aan bovenstaand overzicht toegevoegd. Opnieuw zijn deze cijfers relatief laag. Nieuw in de rapportage zijn de statistieken over look-alike fraude met Nederlandse paspoorten en identiteitskaarten bij grenspassage in België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk: in totaal respectievelijk 213 en 137 gevallen in de periode 2012-2015, oftewel gemiddeld slechts 18 paspoorten en 11 identiteitskaarten per jaar per land. In de optiek van Privacy First zijn deze aantallen nog steeds dusdanig laag dat het niet de verplichte afname van vingerafdrukken voor paspoorten bij de gehele Nederlandse bevolking rechtvaardigt.

Update 30 november 2017: vandaag zijn de cijfers over 2016 door Privacy First aan bovenstaand overzicht toegevoegd. Zoals verwacht zijn deze cijfers opnieuw erg laag en gedaald ten opzichte van vorig jaar. Dit geldt ook voor de statistieken over look-alike fraude met Nederlandse paspoorten en identiteitskaarten bij grenspassage in België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk: in totaal respectievelijk 259 en 163 gevallen in de periode 2012-2016, oftewel gemiddeld slechts 17 paspoorten en 11 identiteitskaarten per jaar per land. In de optiek van Privacy First zijn deze aantallen nog steeds dusdanig laag dat het de verplichte afname van vingerafdrukken voor paspoorten bij de gehele Nederlandse bevolking totaal niet rechtvaardigt.

Recentelijk berichtte de NOS dat de Nederlandse bevolking inmiddels zo’n 20 miljoen nutteloze vingerafdrukken heeft afgestaan ter eventuele bestrijding van een handjevol gevallen van look-alike fraude. Deze situatie is naar alle maatstaven volstrekt disproportioneel en vormt daarmee een immer voortdurende collectieve schending van het recht op privacy van iedere Nederlander. Privacy First roept hierbij dan ook de Nederlandse overheid opnieuw op om de verplichte afname van vingerafdrukken voor paspoorten per direct stop te zetten, ook tegen het Europese beleid in. Mocht dit vervolgens tot een rechtszaak tussen de Europese Commissie en Nederland leiden (wegens schending van de Europese Paspoortverordening), dan verwacht Privacy First dat de Nederlandse regering deze zaak glansrijk zal winnen en daarmee tevens een positief precedent zal scheppen voor het gehele Europese continent. Desgewenst zal Privacy First de Nederlandse regering hier graag bij adviseren.

Update 20 september 2018: vandaag zijn de cijfers over 2017 door Privacy First aan bovenstaand overzicht toegevoegd. Zoals verwacht zijn deze cijfers opnieuw erg laag en gedaald ten opzichte van vorig jaar.

Update 20 november 2019: vandaag zijn de cijfers over 2018 door Privacy First aan bovenstaand overzicht toegevoegd. Zoals verwacht zijn deze cijfers opnieuw buitengewoon laag.

Op 17 november 2019 besteedden Reporter Radio en iBestuur uitgebreid aandacht aan identiteitsfraude, waaronder look-alike fraude: "Het ECID, opgericht in 2007, stelt sinds 2008 een uitgebreid en zeer gedetailleerd ‘Statistisch Jaaroverzicht Documentfraude’ op. Tot en met het overzicht van 2017 bevatte de inleiding de zin: “Het document is geschreven met de bedoeling een zo breed mogelijk publiek te informeren.” In 2017 werd het ‘een zo breed mogelijk publiek binnen de overheid’ en vorig jaar weer gewoon een breed publiek, dat nu geïnformeerd werd ‘over de laatste trends en ontwikkelingen op het gebied van documentfraude’. Masha O’Connor, hoofd ECID, zegt dat de overzichten alleen actief worden verspreid onder de ketenpartners. Een beperkt publiek binnen de overheid. Toch zijn de overzichten breed beschikbaar en wel op de website van de burgerrechtenorganisatie Privacy First. Die stuurt elk jaar een Wob-verzoek naar het ministerie van Defensie, dat inmiddels zo ongeveer per ommegaande de nieuwe editie verstrekt." (bron)

Update 6 april 2020: vandaag zijn de cijfers over 2019 door Privacy First aan bovenstaand overzicht toegevoegd. Deze cijfers zijn ditmaal helaas onduidelijk en onzeker, maar duiden nog steeds op zeer lage aantallen. Bron: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/jaarplannen/2020/02/01/statistisch-jaaroverzicht-van-identiteits--en-documentfraude-in-2019.

Update 1 juli 2021: op verzoek van Privacy First zijn vandaag de cijfers over 2020 door het Ministerie van Defensie gepubliceerd. In vergelijking tot de jaren 2008-2018 is de betreffende rapportage helaas opnieuw te kort, onvolledig en onduidelijk m.b.t. binnenlandse look-alike fraude met Nederlandse paspoorten en ID-kaarten. Wel noemt deze rapportage voor het eerst cijfers over dergelijke fraude met Nederlandse documenten in het buitenland, zie bovenstaand overzicht. In de optiek van Privacy First zijn deze aantallen nog steeds veel te laag om verplichte afname van ieders vingerafdrukken te kunnen rechtvaardigen. Bron: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2021/07/01/statistisch-jaaroverzicht-van-identiteits-en-documentfraude-in-2020.

Sinds september 2009 dient iedere Nederlander bij de aanvraag van een nieuw paspoort of identiteitskaart vingerafdrukken te laten afnemen. Deze plicht vloeit voort uit de nieuwe Paspoortwet die toen in werking trad. De ontwikkeling van deze wet begon reeds eind jaren 90 en is tot op heden door mysteries omgeven. Dit ondanks enkele WRR-onderzoeken (door Vincent Böhre en Max Snijder) die eind 2010 enig licht in de duisternis brachten. Naar aanleiding van alle ophef rond de opslag van vingerafdrukken vond in april 2011 tevens een parlementaire hoorzitting over de nieuwe Paspoortwet plaats. Een officieel verslag van deze hoorzitting bestaat echter niet. Een 'officieus', gedeeltelijk verslag ervan door Privacy First vindt u HIER. Naar aanleiding van deze hoorzitting verscheen tevens een uitstekend artikel in Vrij Nederland. Toch duurde de schimmigheid vervolgens voort... Wat ligt er nog onder het tapijt bij de Nederlandse overheid? Om dit op te helderen diende Privacy First eerder dit jaar een Wob-verzoek in bij het primair verantwoordelijke departement: het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Dit verzoek had betrekking op alle overheidsdocumentatie over de introductie van 'biometrische kenmerken' (waaronder vingerafdrukken) in Nederlandse reisdocumenten. Al met al dus een flinke klus voor de 'tapijtdienst' van BZK...

It's a dirty job, but someone has to do it

Het door Privacy First opgevraagde dossier is gigantisch en gaat minstens terug tot 1997. Zowel de departementale BZK-archieven als het externe BZK-archief in Winschoten werden (en worden) doorgekamd. Hetzelfde geldt voor de persoonlijke archieven van ambtenaren. Om aan ons Wob-verzoek te kunnen voldoen heeft BZK zelfs extra personeel moeten inhuren, zo vernam Privacy First via via. De eerste van een (lange?) reeks deelbesluiten ontving Privacy First dan ook pas na twee maanden, in juni 2011. Had dit sneller gekund als de overheid haar archieven beter op orde had gehad, die archieven reeds waren gedigitaliseerd en de inhoud ervan niet ten onrechte als vertrouwelijk of 'staatsgeheim' was bestempeld? Of is e.e.a. juist vertraagd i.p.v. versneld door een parallel onderzoek dat sinds deze zomer in opdracht van Minister Donner plaatsvindt? Dit onderzoek wordt uitgevoerd door de Leidse hoogleraar (tevens oud-topambtenaar) Roel Bekker, zo meldde Automatisering Gids onlangs.

Hoe dan ook, middels deelbesluiten werpt BZK sinds enkele maanden periodieke "Wob-kluifjes" toe aan Privacy First. Tot nu toe bevat dit geen schokkend nieuw materiaal. Gezien de omvang van het dossier is het vooral erg weinig. De inhoud ervan was deels reeds bekend, deels past het met name in het (toekomstige?) straatje van BZK. In dit stadium maakt dit laatste aspect het echter juist interessant... Vanaf vandaag zullen wij alle ontvangen documenten dan ook integraal op onze website publiceren. Hetzelfde geldt voor een aantal documenten die onlangs uiterst slordig op de website van BZK gepubliceerd werden en die tot nu toe aan de aandacht van de media zijn ontsnapt. De hele waslijst met documenten treft u hieronder aan. Deze lijst zal voortdurend worden aangevuld en door ons nog van commentaar worden voorzien.

Voor 't gemak heeft Privacy First de meest belangwekkende documenten alvast met een sterretje * gemarkeerd. Een enkele maal zelfs een dubbel sterretje ** bij het inmiddels geruchtmakende TNO-rapport van Ruud van Renesse. Nader commentaar op alle stukken volgt als gezegd nog. Houdt daarom onze website goed in de gaten. Wij wensen u veel 'leesplezier'!

DOCUMENTEN:

Ontvangstbevestiging BZK 4 mei 2011

Tussenbericht BZK 17 mei 2011

Deelbesluit 1 BZK 22 juni 2011

 Bijlage 1: lijst Kamerstukken rond biometrie in paspoorten

*Bijlage 2: memo TNO over pasfoto's (sept. 1998)

*Bijlage 3: evaluatieonderzoek biometrie Ernst & Young (maart 2001)

*Bijlage 3a: ontbrekende pagina's onderzoek Ernst & Young

 Bijlage 4: brief Minister Van Boxtel over biometrie in reisdocumenten (mei 2001)

 Bijlage 5: uitnodigingen biometrie-conferentie BZK (mei 2002)

 Bijlage 6: aanvullende uitnodigingen biometrie-conferentie (mei 2002)

*Bijlage 7: samenvatting biometrie-conferentie BZK (sept. 2002)

 Bijlage 8: brief BZK (BPR) aan Finland (sept. 2002)

*Bijlage 9: verkennend onderzoek biometrie Bureau Veldkamp (jan. 2003)

Deelbesluit 2 BZK 14 sept. 2011

*Bijlage 1: rapportage biometrie-conferentie BZK (aug. 2002)

 Bijlage 2: ambtelijke notitie aan Minister Van Boxtel ivm interview Volkskrant (april 2001)

 Bijlage 3: overzicht pilots biometrie en elektronische identificatie (april 2001)

**Bijlage 4: TNO-rapport 'Quick-scan biometrie - alle mensen zijn ongelijk' (okt. 1999)

 Bijlage 5: ambtelijke notitie aan Minister Van Boxtel ivm aanbieding rapport Registratiekamer (okt. 1999)

 Bijlage 6: persbericht Registratiekamer ivm presentatie rapport 'At face value' (okt. 1999)

*Bijlage 7: rapport Registratiekamer 'At face value' (sept. 1999)

 Bijlage 8a: afstudeerscriptie Erasmus Universiteit biometrie & chipkaart (aug. 1996) (deel 1)

 Bijlage 8b: afstudeerscriptie Erasmus Universiteit biometrie & chipkaart (aug. 1996) (deel 2)

*Bijlage 9: rapport Agentschap Senter 'Overheid, burger en biometrie' (nov. 1998)

Besluit BZK 18 juni 2010 n.a.v. Wob-verzoek Brenno de Winter

*Bijlage 1: brief Minister De Graaf over biometrie in reisdocumenten (dec. 2003), overzicht pilots en onderzoeksrapport BZK (juni 2003)

*Bijlage 2: brief Minister Pechtold en BZK-onderzoeksrapport '2b or not 2b' (sept. 2005)

*Bijlage 3: adviesaanvraag Minister Nicolai aan CBP over concept-Paspoortwet, concept-MvT en Functioneel Ontwerp ORRA (dec. 2006) (deel 1)

 Bijlage 4: Functioneel Ontwerp van de Online Raadpleegbare Reisdocumenten Administratie (ORRA, dec. 2006) (deel 2)

 Bijlage 5: Functioneel Ontwerp van de ORRA (dec. 2006) (deel 3) en 'reminder' adviesaanvraag BZK (BPR) aan CBP (maart 2007)

 Bijlage 6: onderzoeksprotocol beveiliging reisdocumenten BZK (aug. 2007) en onderzoeksrapport reisdocumenten BZK (okt. 2007)

 Bijlage 7: brieven Agentschap BPR over steekproef-onderzoek reisdocumenten (feb. - juni 2008).

Update 30 maart 2012: Onderstaande documenten zijn relatief interessant, want laten zien dat medio 2004 in het Europees Parlement (EP) belangrijke vragen leefden omtrent 1) de proportionaliteit en 2) de kosten van de invoering van biometrie als maatregel tegen fraude met reisdocumenten. Uit de documenten blijkt dat de Nederlandse overheid (c.q. BZK) de betreffende cijfers niet paraat had en dat het veel tijd en moeite kostte om de EP-vragen (slechts gedeeltelijk) te kunnen beantwoorden. Uit de antwoorden blijkt bovendien dat de cijfers over fraude zeer laag waren en de kosten van invoering van biometrie erg hoog. Cijfers over look-alike fraude met reisdocumenten ontbraken destijds overigens, althans bij BZK. De antwoorden reppen vooral over valse / vervalste documenten. Dit terwijl de reden voor de invoering van biometrie in reisdocumenten de bestrijding van look-alike fraude was; dit is een specifieke, kleinschalige categorie binnen het bredere fenomeen van identiteitsfraude. Zie voor overheidsstatistieken over look-alike fraude met Nederlandse reisdocumenten onze recente Wob-resultaten vanuit het ECID (KMar).

Deelbesluit 3 BZK 8 februari 2012

*Bijlage 1: brief van JBZ-commissie Eerste Kamer d.d. 28 mei 2004 aan minister De Graaf (BZK) n.a.v. vragen van EP-rapporteur Sørensen over proportionaliteit en kosten van biometrie in reisdocumenten

*Bijlage 2: ambtelijke nota agentschap BPR (BZK) d.d. 10 september 2004 n.a.v. de vragen van EP-rapporteur Sørensen

*Bijlage 3: ambtelijke nota BPR d.d. 13 oktober 2004 n.a.v. de vragen van EP-rapporteur Sørensen

*Bijlage 4: antwoorden van minister De Graaf d.d. 25 oktober 2004 op vragen van EP-rapporteur Sørensen (cijfers over valse reisdocumenten en kosten van biometrie)

 Bijlage 5: ambtelijke nota BPR d.d. 15 juli 2004 aan minister De Graaf over praktijkproef '2b or not 2b'

 Bijlage 6: cursus-uitnodigingen van projectmanager biometrie BPR aan Nederlandse gemeenten d.d. 15 juli 2004

*Bijlage 7: ambtelijke nota BPR d.d. 30 september 2004 n.a.v. vragen Zembla over biometrie en centrale opslag

 Bijlage 8: ambtelijke nota BPR d.d. 9 juli 2003 n.a.v. krantenberichten over biometrievoorstellen Europese Commissie 

Update 15 september 2012: onlangs ontving Privacy First weer wat Wob-brokjes vanuit BZK. Onderstaand materiaal betreft o.a. de gunning van een (aanvullende) technische verkenning inzake biometrie door BZK (BPR) aan VKA & TNO in de zomer van 2002. Dit gebeurde destijds met uitsluiting van TNO-expert Ruud van Renesse, die door BPR eerder "te kritisch" was bevonden. Meer over deze affaire kunt u lezen in ons verslag van de parlementaire hoorzitting over de nieuwe Paspoortwet en in een interview met dhr. Van Renesse in Vrij Nederland. Zie verder het rapport Happy Landings.

Deelbesluit 4 BZK 28 augustus 2012

 Bijlage 1: ambtelijke nota Directeur Projecten aan Directeur-Generaal Openbaar Bestuur (DGOB, BZK) d.d. 14 april 1999, inzake samenwerking BZK en IND bij ontwikkeling elektronische ID-kaart (e-NIK)   

 Bijlage 2: brief Directeur-Generaal Openbaar Bestuur (BZK) d.d. 19 april 1999 aan directeur IND, inzake samenwerking BZK en IND bij ontwikkeling elektronische ID-kaart (e-NIK) 

 Bijlage 3: aanbiedingsbrief Directeur Projecten (DGOB, BZK) d.d. 13 november 2000 inzake overeenkomst met derde partij ter uitvoering van onderzoek naar gebruik van biometrie ter vermindering van look-alike fraude 

 Bijlage 4: fax van derde partij aan BZK d.d. 10 oktober 2000 n.a.v. het niet gunnen van opdracht 'project biometrie'

 Bijlage 5: brief BZK d.d. 25 oktober 2000 ter reactie op bovenstaande fax (zie bijlage 4)

 Bijlage 6: verzoek BZK (BPR) d.d. 11 april 2002 aan een vijftal derde partijen om offerte uit te brengen ter uitvoering van laboratoriumtest gelaatsherkenning 

 Bijlage 7: ambtelijk memo BZK (BPR) d.d. 2 mei 2002 inzake gunning van opdracht laboratoriumtest gelaatsherkenning 

 Bijlage 8: aanbiedingsbrief BZK (BPR) d.d. 15 mei 2002 inzake overeenkomst met derde partij ter uitvoering van laboratoriumtest gelaatsherkenning 

 Bijlage 9: verzoek BZK (BPR) d.d. 1 juli 2002 om offertes aan een viertal derde partijen ter aanvullende technische verkenning van biometrie ter bestrijding van look-alike fraude

 Bijlage 10: brief van derde partij aan BZK (BPR) d.d. 12 juli 2002 ter mededeling van samenwerking met andere derde partij n.a.v. bovenstaand verzoek BZK om offertes (zie bijlage 9)

 Bijlage 11: afwijzingsbrief BZK (BPR) d.d. 23 juli 2002 aan tweetal derde partijen n.a.v. bovenstaand verzoek BZK om offertes (zie bijlage 9)

 Bijlage 12: aanbiedingsbrief BZK (BPR) d.d. 5 augustus 2002 inzake overeenkomst met derde partij ter uitvoering van aanvullende technische verkenning biometrie ter bestrijding look-alike fraude

 Bijlage 13: ambtelijk memo BZK (BPR) d.d. 18 juli 2002 inzake gunning van opdracht aanvullende technische verkenning biometrie ter bestrijding look-alike fraude

Update 7 december 2012: onlangs ontving Privacy First weer enkele Wob-kruimels vanuit BZK, waaronder een plan van aanpak door Verdonck, Klooster & Associates (VKA, in opdracht van BPR) voor vervolgonderzoek naar de toepassing van biometrie uit 2002. Opvallend in dit document is met name de volgende passage op p. 39: "Er is beperkte informatie beschikbaar over de aard en omvang van look-alike fraude met Nederlandse reisdocumenten. (...) Wanneer een enigszins realistisch beeld van de mate waarin look-alike fraude met Nederlandse reisdocumenten voorkomt ontbreekt, zal het onmogelijk zijn om kwantitatieve uitspraken te doen over de maatschappelijke bate die met toepassing van biometrie gerealiseerd kan worden. Dit hoeft geen probleem te zijn als het voldoende is te werken met de veronderstelling dat biometrie look-alike fraude zal verminderen." (!) Het betreffende document vindt u hieronder als bijlage 3:

Deelbesluit 5 BZK 13 november 2012

 Bijlage 1: brief BZK (BPR) d.d. 15 januari 2001 inzake aanpassing overeenkomst met derde partij ter uitvoering van onderzoek naar gebruik van biometrie ter vermindering van look-alike fraude 

 Bijlage 2: interne ambtelijke nota BZK (BPR) d.d. 24 oktober 2001 aan minister Van Boxtel inzake "Actieplan terrorismebestrijding en veiligheid biometrie" 

*Bijlage 3: plan van aanpak VKA d.d. 26 februari 2002 inzake vervolgonderzoek naar toepassing van biometrie 

 Bijlage 4: interne ambtelijke notitie BZK (BPR) d.d. 20 maart 2002 inzake "position paper biometrie en reisdocumenten" 

 Bijlage 5: interne ambtelijke nota BZK (BPR) d.d. 25 september 2001 aan minister Van Boxtel inzake het in de JBZ-raad melding maken van Nederlandse voornemens m.b.t. biometrie in reisdocumenten
                                                                            
Update 5 april 2013: deze week ontving Privacy First enkele documenten vanuit BZK die betrekking hebben op een vroeger onderzoek naar het maatschappelijk draagvlak voor biometrie in reisdocumenten (Bureau Veldkamp, 2003) en de inmiddels beruchte biometrie-praktijkproef '2b or not 2b' (BZK, 2005). Veel nieuws bevat het materiaal echter niet. Positief is wel dat BZK e.e.a. inmiddels integraal op haar eigen website publiceert; klik HIER voor BZK-deelbesluit 6 d.d. 28 maart 2013. 

Update 8 augustus 2013: deze week ontving Privacy First weer wat oude documenten vanuit BZK. Uit deze documenten blijkt o.a. de Europese voortrekkersrol van Nederland op het vlak van biometrie in reisdocumenten rond 2001/2002. Tevens blijkt dat BZK en Justitie er t.a.v. biometrie op (en naast...) reisdocumenten verschillende visies op nahielden. En hier en daar wordt zelfs gerept over DNA... Wat de verschillende visies op e.e.a. precies inhielden wordt echter niet duidelijk; veel passages zijn weggelakt. Zo blijft dit dossier 12 jaar na dato helaas nog steeds een black box... Klik HIER voor BZK-deelbesluit 7 d.d. 30 juli 2013. Wat ligt er nog onder het tapijt bij BZK en Justitie? 

Update 19 december 2014: vandaag ontving Privacy First weer wat oude Wob-brokjes vanuit BZK. Het betreft voornamelijk nietszeggende, grotendeels zwartgelakte documenten uit de jaren 2001-2002, toen Nederland op Europees niveau het initiatief nam tot de (latere) opname van vingerafdrukken in alle Europese paspoorten. Klik HIER voor BZK-deelbesluit 8 d.d. 17 december 2014. Met name van belang is de volgende passage in een brief van minister Van Boxtel d.d. 20 februari 2002 aan zijn Europese collega's: "Enige maanden geleden (...) heb ik u geïnformeerd over de voornemens die in Nederland bestaan om in de reisdocumenten (het paspoort en de identiteitskaart) biometrische kenmerken op te nemen. Het doel hiervan is primair om zogenaamde look-alike fraude te voorkomen. Secundair biedt het gebruik van biometrische kenmerken de mogelijkheid van geautomatiseerde grenscontrole. (...) Mijn intentie is immers om in de komende maanden gezamenlijk vast te stellen of er een basis bestaat voor gezamenlijke afspraken en zo ja wat de beste weg zou kunnen zijn om tot een formulering daarvan te komen." Dit resulteerde uiteindelijk in de Europese Paspoortverordening van december 2014. 

Een volgend, hopelijk informatiever deelbesluit van BZK volgt waarschijnlijk pas in de lente van 2015.

Update 1 september 2017: vandaag is eindelijk BZK-deelbesluit nr. 9 online verschenen, zie HIER. Opnieuw bevat dit materiaal weinig nieuws. Wel interessant zijn de cijfers over look-alike fraude met Nederlandse reisdocumenten op Schiphol in de periode 2001-2002, zie deze brief en deze vervolgbrief van de Koninklijke Marechaussee aan BZK (pdf). Nader commentaar door Privacy First op e.e.a. volgt wellicht nog.

Update 30 augustus 2019: bovenstaande hyperlinks naar de Wob-deelbesluiten op de website van BZK blijken inmiddels deels verouderd en niet meer werkzaam. Alle reeds geopenbaarde documenten zijn echter digitaal in bezit van Privacy First en kunnen door een ieder bij ons worden opgevraagd. Privacy First zal BZK tevens verzoeken om de betreffende hyperlinks te actualiseren en e.e.a opnieuw te publiceren. Uit betrouwbare bron vernam Privacy First overigens dat een tiende (tevens laatste) deelbesluit binnenkort door BZK genomen en gepubliceerd zal worden.

Update 25 maart 2020: vandaag verscheen uiteindelijk het 10e en laatste BZK-deelbesluit, zie HIER. Ondanks de relatief grote hoeveelheid documenten bevat dit opnieuw weinig nieuws. Eventueel commentaar door Privacy First op e.e.a. volgt wellicht nog.

                                                       ***    

Onderste steen in biometrisch paspoortdossier dient boven te komen. 

Vandaag vond in de Tweede Kamer een belangrijke hoorzitting over de nieuwe Paspoortwet plaats. Tussen een dozijn betrokken instanties, topambtenaren en experts schitterde de belangrijkste partij echter door afwezigheid: het agentschap Basisadministratie Persoonsgegevens en Reisdocumenten (BPR). Agentschap BPR was voor de hoorzitting van vandaag uitdrukkelijk uitgenodigd en stond reeds op de lijst van deelnemers. Afgelopen maandag werd echter bekend dat minister Donner de deelname van BPR alsnog heeft tegengehouden.

Agentschap BPR ressorteert onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken en is sinds jaar en dag de nationale ‘spin in het web’ van de nieuwe Paspoortwet. Onder leiding van agentschap BPR is dit web echter dusdanig gesloten geraakt dat vrijwel niemand weet wat zich er de laatste jaren heeft afgespeeld. Dit bracht de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) er in 2009 toe om het biometrische paspoort te betitelen als een ‘black box’ die opengebroken diende te worden. Vervolgens slaagde de WRR hier echter nauwelijks in. Bij kenners van agentschap BPR wekte dit geen verbazing: het ‘bastion’ BPR staat al jaren bekend als één van de meest gesloten overheidorganisaties van Nederland. Vanuit andere departementen klinken over BPR structurele klachten over gebrekkige samenwerking en slechte omgang met kritiek. Dit bleek ook weer vandaag tijdens de hoorzitting over de nieuwe Paspoortwet, waarin drie voormalige ambtenaren verklaarden hoe zij na kritiek op het biometrische paspoort door BPR tot persona non grata waren verklaard.

In opdracht van BPR zijn de laatste 12 jaar talloze onderzoeken, haalbaarheidsstudies en pilots over het biometrische paspoort uitgevoerd. Veel van deze studies zijn echter nooit gepubliceerd. Tegelijkertijd duiden de openbare conclusies van deze studies veelal op een tunnelvisie ter invoering van biometrie.

Door het blokkeren van de participatie van agentschap BPR aan deze hoorzitting laadt minister Donner de verdenking op zich dat hier iets niet klopt. Dat hier iets stinkt. Dat hier wellicht sprake is van een beerput die zijn weerga niet kent. Een beerput die ten koste gaat van het recht op privacy van 16 miljoen Nederlanders en die tevens de veiligheid en het imago van Nederland schaadt.

Het deksel van deze beerput moet eraf. Daartoe dient Privacy First vanaf vandaag een serie WOB-verzoeken in bij alle relevante instanties in binnen- en buitenland. De onderste steen in het biometrische paspoortdossier dient immers boven te komen.

Indien minister Donner niets te verbergen heeft, hoeft hij niets te vrezen. ;)